دبیران: کورش آصف وزیری و نوید پورمحمدرضا
آیا ساختمان‌ها و خیابان‌های کهن، به تنهایی، می‌توانند ضامن صفتِ «تاریخی» یا «قدیمی» برای تهران، یا هر شهر دیگری، باشند؟ آیا شهری تاریخی سُراغ دارید که در آن رد و نشانی از بناهای کهن باقی نمانده باشد؟ آیا رخدادها، واقعه‌ها و شخصیت‌ها، فارغ از بقایای کالبدی، می‌توانند برانگیزاننده حسی از تاریخ باشند؟ این پرونده در نظر دارد تا پرسش‌های فوق را به بحث بگذارد، آن هم نه از یک منظر، که از مناظری بیش‌وکم متفاوت و گاه متعارض. مقاله نخست با عنوان «شهرهای تاریخی» در مقام مدخلی تئوریک، صحنه را برای نوشتارهای بعدی آماده می‌کند. مقاله دوم معرفِ نگاه یک سینماگر به «تهران قدیمی» است که از قضا مطابق با تعاریف رسمی، چندان هم قدیمی نیست. مقاله سوم با رجوع به «کلاغ» و «هزاردستان» تهران قدیم را در مقام یک ایده، ایده‌ای همواره حاضر در اُفق آینده، مورد مداقه قرار می‌دهد. در مقاله چهارم، خیابان لاله‌زار به مثابه انباشتی تاریخی از لایه‌های اجتماعی، فرهنگی، سیاسی و کالبدی، احضار گردیده است. مقاله پنجم، با اتخاذ رویکردی جزءنگرانه، گذر لولاگر در کلانشهر تهران را به عنوان مکانی برای درنگ معرفی می‌نماید. مقاله‌ششم، «تهران فرنگی»، به بازخوانی تصویر و تصور تهران در سفرنامه‌های عصر قاجار می‌پردازد. مقاله هفتم ارائه‌گرِ روایتی است از تهران در بستر تحولات اجتماعی-سیاسی دوران معاصر. مقاله هشتم طهران قدیم را در دل تهران معاصر بر اساس ایده
[divider]شهرهای تاریخی[/divider]
شهر، تاریخ و میراث در یک قاب
نویسنده: گریگوری جِی. اَش‌وُرث
ترجمه: نوید پورمحمدرضا
شهر تاریخی یک مفهوم است؛ زاده تخیل انسانی. مصالح خام مورد نیاز برای چنین تخیلی، معمولا، متشکل از اَشکال، فرم‌ها و ساختارهای کالبدی عینی و ملموس است؛ گواین‌که خاطرات و گونه‌ای پیوند با آدم‌ها و رخدادهای متعلق به گذشته که چندان عینی و محسوس نیستند، نیز در هرچه بارورتر شدن این تخیل نقش دارند. اینها، همگی، ما را به مکان‌های کالبدی واقعی در سطح زمین متصل می‌کنند. صفت «تاریخی» کلمه «شهر» را توصیف می‌کند، تاریخی را از غیرتاریخی جدا می‌کند و به طور کلی وجود دو گونه از شهرها را مفروض می‌دارد. در اینجا، می‌کوشیم تا به دو سؤال پاسخ دهیم: شهر تاریخی چیست؟ چرا و چگونه شهرهای تاریخی خلق می‌شوند؟
[divider]رومن پولانسکی در خانه اردیبهشت[/divider]
رومن پولانسکی در خانه اردیبهشت؛ روایتی نه چندان رسمی از تهران قدیم
نویسنده: علیرضا رسولی‌نژاد| فیلمساز
اگر من، با همین حال و هوا و روحیه‌ای که دارم، یک شهروند مهاجرنشین در فرانسه بودم و احیانا می‌خواستم فیلمی مستند درباره فیلم «مستأجر» (رومن پولانسکی، ۱۹۷۶) بسازم، حتما بخشی از فیلمم را به ساختمانی که لوکیشن این فیلم بود اختصاص می‌دادم. فیلم آقای پولانسکی سی‌وهفت سال پیش ساخته شده و آن ساختمان که الان باید حدود صد سال قدمت داشته باشد، سرحال و قبراق پابرجاست. ولی اگر همین الان به عنوان یک مهاجرنشین تهرانی بخواهم فیلمی درباره لوکیشن فیلم آخرم («مینور/ ماژور»، ۱۳۸۸) که خانه‌ای قدیمی در خیابان اردیبهشت بود (خانه اردیبهشت) بسازم، امکانش نیست. چون که خانه اردیبهشت دود شده رفته هوا و احتمالا قرار است به‌جایش یک پاساژ و یا یک ساختمان چندطبقه زشت بسازند. البته مخالف پاساژ نیستم و اتفاقا خیلی هم به مقوله پاساژگردی علاقه دارم، ولی تجربه زندگی در این مگاسیتی سوررئال مرا بدبین بارآورده.
[divider]مکانی برای درنگ[/divider]
نگاهی به کیفیت فضایی گذر لولاگر
نویسندگان: امیر بنی‌عامریان، سپیده علی‌نژاد
در شهری که از انسان تا ماشین، همگی واجد خصلت سراسیمگی اند، این‌که بتوان مکانی را یافت تا فارغ از تمام شتاب‌زدگی ها و سراسیمگی های هر روزه «لحظاتی» را در آن به آرامش سپری کرد، شاید در ابتدا امری دشوار به نظر برسد، اما پس از کشفْ تبدیل به آن‌چنان مکان مهمی می گردد که تک تک لحظات حضور در آن غنیمت است.
[divider]طهرانِ فرنگی[/divider]
نگاهی به تهران عصر قاجار از دریچه سفرنامه‌ها
نویسنده: جواد عرفانی/ طراح شهری
تهران، پایتخت جدید ایران در دوره قاجار، جانشین شهرهای کهن و پرآوازه‌ای چون شیراز، اصفهان، تبریز، ری، هرات، سمرقند و… شد. این شهر نوخاسته که در روزگاری نهچندان دور، روستای بینام و نشانی بیش نبود به دلایل سیاسی و اقتصادی مورد توجه نمایندگان دول خارجی و جهانگردان قرار گرفت. نوشتار پیش رو نگاهی به تحولات کالبدی و اجتماعی- اقتصادی تهران در دوره قاجار از منظر سفرنامه‌های نگاشتهشده در این عصر دارد.
[divider]طهران چگونه تهران شد[/divider]
نگاه مقایسه‌ای به تهران در دوره‌های قاجار و پهلوی اول
نویسنده: سحر بشکوه
وقوع انقلاب مشروطه، نقطه عطف مجموعه تحولاتی در عرصه‌های سیاسی، اجتماعی و فرهنگی ایران و بهویژه تهران است که نهتنها در شکل و کالبد جامعه، بلکه در رفتارهای فردی و اجتماعی مردم به عنوان اعضای جامعه شهری تأثیر گذاشتند. نوشتار پیش رو بر آن است تا نگاهی بر تأثیر متقابل کالبد شهری و رفتار شهری در طی دوره ناصری، عصر مشروطه و پهلوی اول بیندازد.
[divider]منبع[/divider]
[button color=”white” size=”normal” alignment=”none” rel=”follow” openin=”samewindow” ]شماره‌ی ۲۴ فصلنامه‌ی همشهری معماری[/button]
