نویسنده: جان متکالفه[۱]
مترجم: شهاب الدین تصدیقی| دانشجوی مطالعات معماری ایران، دانشگاه تهران
آیا «پایداری زیست‌محیطی» متکی بر قارچی زباله‌خوار و یا حمل یک کوه یخ به خلیج فارس خواهد بود؟
کوهی توخالی، مملو از میکروارگانیسم‌های مهاجم که زباله‌های الکترونیک را هضم می‌کند. کوه یخی از قطب جنوب که در یکی از بنادر خلیج فارس، آبی خنک و تمیز را برای مصرف عموم تأمین می‌سازد. این‌ها بخشی از پروژه‌های رویاگونه‌ی نمایشگاه Geostory است که در مجتمع کوپر یونیون[۲] نیویورک برگزار می‌شود. این نمایشگاه به کاوشِ راه‌حل‌های احتمالی برای نگرانی‌های سیاره‌ی زمین می‌پردازد؛ مشکلاتی چون تغییرات اقلیمی، آلودگی و استخراج مواد معدنی از اعماق دریا. رانیا قُصن[۳] و الهادی جزایری[۴] دو متخصص معماری از دانشگاه MIT، با گلچینی از مجموعه‌ی خود به اسم «طراحی زمین[۵]»، این نمایشگاه را شکل داده‌اند که با پیشنهاد دخالت‌های عظیم در محیط زیست، یادآور تخیلات کسانی چون باکمینستر فولر[۶] و اتین لویی بوله[۷] هستند.
طرح‌های قصن و جزایری بسیار شگفت‌انگیزاند؛ ولی درون اغلب این هسته‌ی این طرح‌ها از حقیقت ناشی می‌شود- میکروارگانیسم‌ها برای تصفیه‌ی زباله‌هایی چون سموم خاکی به کار رفته‌اند، همین‌طور هم تلاش‌های زیادی برای جابجایی کوه‌های یخی طی سالیان صورت گرفته است.
هدف از GeoStories، «خلق یک جهان‌بینی جدید برای مواجهه با واقعیت‌های جهانی، و بازاندیشی در مورد طبیعت، شهر و نقش ما در این دو» است. این چیزی است که قصن می‌گوید. اخیراً برای تحلیل برخی از مفاهیم این نمایشگاه، این دو معمار وقت خود را در اختیار CityLab گذاشته‌اند.
[divider]قله‌های زباله[/divider]
جزایری و قصن برای مواجهه با مشکل زباله در کشور کره شش نوع تجهیزات فرضی طراحی کرده‌اند که یکی از آن‌ها ساختمانی غول‌پیکر و مخروطی‌شکل به نام «آتشفشان E-Fungi» است. این عمارت عظیم، با استفاده از گونه‌های مختلف قارچ، به جداسازی فلزات کمیاب از زباله‌ی وسایل الکترونیکی می‌پردازد که از بازار وسایل الکترونیکی یونگسان[۸] در سئول سرازیر می‌شوند. این‌جا برشی عمودی از ساختمان را داریم:
«این پاسخی است به نبردی که اکنون در صنعت زباله‌های الکترونیکی در جریان است» قصن ضمن این سخن افزود: «کشور کره یکی از تولیدکنندگان اصلی وسایل الکترونیکی است که زباله‌های این صنعت را به جاهایی در آفریقا می‌فرستد که خود باعث بروز مشکلاتی می‌شوند. ما تلاش می‌کنیم که بفهمیم آیا می‌شود به رابطه‌ی زباله با منابع تلنگری زد و چرخه‌ی عمر یک کالا را با افزودن ارزش به آن بیشتر کرد؟»
«در آینده انسان‌ها باید احساس مسئولیت بیشتری بکنند» جزایری توضیح داد که این حرف می‌تواند به این معنی باشد که: «به بازیافت به عنوان یک ارزش و کار شرافتمندانه نگریسته شود و حتی ساختمان و تجهیزاتش، به عنوان مجسمه‌ای در شهر قابل نمایش باشد، و نه تأسیساتی مخفی و یا دور از شهر. لازم است که این سازه در مقام ابزاری در مقابل چشم باشد و به عنوان وسیله‌ای آموزشی مردم به تماشایش بنشینند و شاهد قدری غرور در آن باشند».
طرح دیگر این دو نفر، گوی‌های نیمه‌مدفون در زمین است که شبیه افلاک‌نماهایی سوراخ‌شده با مسلسل هستند:
این سازه‌های اسرارآمیز خیالی «یادمان‌های شیرابه‌ی زباله‌ها» هستند که بر فراز زباله‌گاه ازکارافتاده‌ی سودوکوان[۹] قرار می‌گیرند. وظیفه‌ی این گوی‌ها، پاکسازی زمین از شیرابه‌ها و مایعاتی است که از دپوی زباله‌ها به درون خاک نشت کرده و آن را با سموم ارگانیک و آمونیاک آلوده ساخته‌اند. طرح این بنا، احترامی است به طرح «اتین-لویی بوله»[۱۰] در قرن ۱۸ برای یادمان ایزاک نیوتون، گرچه این فرم بُعدی بومی نیز دارد؛ جزایری در این‌باره می‌گوید: «ما قصد داریم از لغت‌نامه‌ی معماری محلی نیز استفاده کنیم، این فرم‌های نیم‌کره که از بیرون دیده می‌شوند، در قبرستان‌های سئول نیز به چشم می‌خورند».
[divider]از نفت و یخ[/divider]
در دهه‌ی ۱۹۷۰، شاهزاده‌ی سعودی محمد الفیصل دو نکته را مورد توجه قرار داد: تهیه‌ی آب از طریق صنعت نمک‌زدایی، بسیار پرهزینه است و از سوی دیگر صدها تن آب تمیز و شیرین در کوه‌های یخی در حال ذوب در دریاها هستند. راه حل او، انتقال کوه‌های یخ در سطح بین‌المللی بود، یک سرمایه‌گذاری آینده‌نگر برای انتقال کوه‌های یخی قطب جنوب تا هزاران مایل دورتر در مکه.
مثل بیشتر پروژه‌های جابجایی کوه یخ، این پروژه هم در ابتدا بی‌ثمر بود؛ ولی قصن و جزایری معتقدند که با افزایش نیاز به تأمین آب شرب در نقاط جهان، این پروژه‌ها نیز سرانجام ثمر خواهند داد. نمایشگاه نیز شامل تصاویر جذابی از یک کوه یخ سرگردان و مراحل حمل آن از مبدأ به مقصد می‌شد: سفری دراز که در آن چند کشتی کوه یخ را از خانه‌ی منجمدش تا آب‌های گرم خلیج فارس می‌آوردند تا در آن‌جا ذوب شود و سفره‌های آبیِ خالی‌شده بر اثر فعالیت کشاورزی را پر کند. شاید بپرسید که چرا سطح روییِ کوه یخ در این تصویر تیره به نظر می‌رسد؛ علت، پوشش خاصی است که جلوی تابش نور خورشید بر این سطح را بگیرد تا کوه یخ را در این سفر دریایی طولانی محافظت کند.
[divider]آکواریوم اقیانوس آرام[/divider]
منطقه‌ی کلاریون-کلیپرتون[۱۱]، ناحیه‌ای وسیع در شرق اقیانوس آرام است که مأمن انواع جانوران عجیب و غریب همچون سوسمارماهی‌ها، روده‌ماهی‌ها و آبزیانی است که بشقاب‌هایی به جای چشم بر سر دارند. همچنین، منطقه مملو از مواد معدنی کمیاب و فلزات گرانبهاست که آن را مقصدی جذاب برای صنعت روبه رشد استخراج معادن اعماق دریا می‌سازد. جزایری توضیح داد: «این منطقه تا امروز بخشی از میراث مشترک انسانی به شمار می‌رود، ولی با توافقاتی که صورت گرفته امکان فعالیت شرکت‌های خصوصی و کشورها در این‌جا برای استخراج برخی مواد کمیاب فراهم خواهد آمد.
برای این‌که آسیب‌ها به بستر دریا به حداقل برسد، این دو معمار ایده‌ای از باکمینستر فولر را از دهه‌ی ۱۹۶۰ اقتباس کردند که در آن، مرکز شهر منهتن محصور در نیمکره‌ای به قطر دو مایل بود که اجازه‌ی ورود گازهای خفقان‌آور را نمی‌داد. در این مورد البته، گنبد بر کف اقیانوس آرام برپا خواهد شد و آلودگی‌های مسموم ناشی از معدن‌کاری را جمع‌آوری خواهد کرد. این آلودگی‌ها سپس به لوله‌هایی هدایت می‌شوند که در وضعیتی سوررئال، به آسمانخراش‌های وارونه‌ای، شناور بر سطح دریا خواهند رسید. به گفته‌ی جزایری: «آلاینده‌ها از تمامی این مجاها کشیده خواهند شد و در سطح اقیانوس، پاکسازی شده و دوباره به سطح قابل مصرفی خواهند رسید».
با ادامه‌ی افزایش سطح دریاها که منجر به محو شدن سواحل و جزیره‌ها، و تهدید گونه‌های جانوری می‌شود، این دو نفر همچنین درباره‌ی ساختن زیستگاه‌هایی مصنوعی شناور بر سطح دریا برای حیوانات می‌اندیشند. شکل زیر، نمونه‌ای از یکی از همین بالشتک‌های دریایی است – موسوم به «پارلمان پناهندگان» که به آتشفشانی زیردریایی لنگر شده است – که مملو از خوک‌های دریایی، پرندگان، گونه‌های گیاهی، لاکپشت‌های دریایی و چیزی است که به نظر یک خرس قطبی غران به نظر می‌رسد.
نمایشگاه Geostories تا دوم دسامبر در گالری «آرتور آ. هاوتون جونیورِ»[۱۲] دانشگاه کوپر یونیون، در شهر نیویورک برقرار خواهد بود.
[divider]پی‌نوشت[/divider]
[۱] John Metcalfe
[۲] Cooper Union
[۳] Rania Ghosn
[۴] El Hadi Jazairy
[۵] Design Earth
[۶] Buckminster Fuller
[۷] Étienne-Louis Boullée
[۸] Yongsan
[۹] Sodokwan
[۱۰] Étienne-Louis Boullée
[۱۱] Clarion-Clipperton
[۱۲] Arthur A. Houghton Jr.
[divider]منبع[/divider]
[button color=”green” size=”normal” alignment=”none” rel=”follow” openin=”samewindow” url=”https://www.citylab.com/environment/2017/10/visionary-architecture-to-tackle-the-worlds-environmental-crises/543900/?utm_source=SFTwitter”]CityLab[/button]
