یکی از تهدیدهایی که اخیرا به فهرست بحران‌های احتمالی تهران افزوده شده فرونشست زمین است.
حتما به یاد دارید که طی ۲سال اخیر چه فرونشست‌هایی در تهران به‌وقوع پیوسته و چه مشکلاتی را به‌ویژه در مناطق جنوبی و جنوب غربی شهر به‌وجود آورده‌اند. در این بین آنگونه که آمار سازمان مدیریت بحران شهر و دستگاه‌های ثبت فرونشست نشان می‌دهد دشت تهران به‌طور میانگین روزانه یک‌میلی‌متر فرونشست می‌کند. آسیب‌رسانی به شریان‌های حیاتی، فرسودگی شبکه آبرسانی و در نتیجه آن هدررفت آب، برداشت‌های بی‌اندازه از سفره‌‌های زیرزمینی آب، ساختمان‌های مسکونی، اداری و تجاری ازجمله پیامدهای فرونشست‌های پی در پی زمین در تهران است.
به‌طور جزئی‌تر می‌توان گفت که حدود ۲۵ کیلومتر از طول کمربندی آزادگان، حدود ۲۸ کیلومتر از طول اتوبان قم، حدود ۲۱ کیلومتر جاده ساوه و بزرگراه بهشت زهرا که همگی این نقاط به‌عنوان اصلی‌ترین محورهای جابه‌جایی کالا و مسافر در استان تهران شناخته می‌شوند، با پتانسیل فرونشست مواجه هستند. خروجی‌های راه‌آهن تهران-جنوب و تهران- تبریز، شاخه‌های جنوبی مترو به سمت اسلامشهر و حرم مطهر حضرت امام خمینی(ره)، همچنین بخش‌هایی از خطوط مترو در مرکز شهر و نیز بخشی از فرودگاه مهرآباد تهران، در این محدوده مخاطره‌آمیز قرار می‌گیرد. در کل، حدود ۱۲۰ کیلومتر خط راه‌آهن و ۲۵ کیلومتر از خطوط مترو، حدود ۲۰۰ کیلومتر اتوبان‌های بین‌شهری، حدود ۲۳۰۰ کیلومتر راه‌ها و معابر شهری و بین‌شهری اصلی و فرعی، ۲ انبار مواد نفتی و سوختی و ۴۴ جایگاه پمپ بنزین، ۱۵ جایگاه پمپ گاز، ۷ ایستگاه گاز، ۳۰ کیلومتر طول لوله نفت و نیز بیش از ۷۰ کیلومتر خطوط فشار قوی و بیش از ۲۰۰ کیلومتر خطوط اصلی گاز در محدوده فرونشست تهران قرار دارد.
به هر ترتیب طبق پژوهش‌ها و آمار دشت تهران تا ١٠سال آینده، ٣.۶ متر فرونشست می‌کند البته این دشت در بیرون از پایتخت واقع شده اما باید به این موضوع نیز توجه شود زیرا روی کل شهر تأثیر می‌گذارد و نشان می‌دهد که سطح آب‌های زیرزمینی به‌شدت در حال کاهش است و هر آن یک‌فرونشست زمین در بخشی از شهر می‌تواند رخ دهد. برای جدی بودن این مسئله نیز بد نیست نگاهی به آمارهای جهانی انداخت؛ آنطور که آمار نشان می‌دهد فرونشست زمین در تهران ۹۰برابر حد بحران اتحادیه اروپاست و پایتخت ایران با ۳۶سانتی‌متر فرونشست سالانه بین کشورهای جهان رکورددار است. بنابراین در وهله اول باید با کنترل آب‌های زیرزمینی از وقوع بیشتر فرونشست زمین پیشگیری کرد. این موضوع نیز یک‌هماهنگی بین نهادهای مختلف ازجمله وزارت نیرو و سازمان آب را می‌طلبد تا برداشت‌های بی‌رویه و غیرمجاز آب از منابع زیرزمینی پایان یابد. اینطور که احمد صادقی، رئیس سازمان مدیریت بحران شهر تهران و جواد میبدی، مدیرکل دفتر نظام‌های بهره‌برداری و حفاظت آب و آبفای وزارت نیرو تأکید دارند جایگزینی پساب با چاه‌های کشاورزی در دشت‌های ممنوعه، تقویت و استقرار گروه‌های گشت و بازرسی، تهیه و نصب کنتور حجمی و هوشمند آب و برق، اطلاع‌رسانی و ایجاد سامانه کنترل و نظارت و انسداد چاه‌های فاقد پروانه نیز باید برای جلوگیری هرچه بیشتر فرونشست دشت تهران مورد اهمیت قرار بگیرد چراکه هیچ دستاورد دیگری در وضعیت فعلی نمی‌تواند جلوی این بحران را بگیرد. اینطور که صادقی گفت هر آنچه از نظر مطالعاتی، نرم‌افزاری و سخت‌افزاری برای زلزله به‌عنوان یک‌اتفاق ناگهانی به‌کار گرفته می‌شود در مورد فرو نشست زمین چندان توجیه کاربردی ندارد چراکه می‌توان با یک‌مدیریت صحیح جلوی این بحران را که هر روز شهر را تهدید می‌کند، گرفت. بنابراین باید با توجه به آسیب‌هایی که برداشت‌های بی‌رویه آب از منابع زیرزمینی به شهر می‌رساند، از چنین مسئله‌ای جلوگیری کرد. به جای آن باید برای تقویت بخش مربوط به بازچرخانی آب به روش تصفیه فاضلاب‌ها و استفاده از پساب آنها برای آبیاری فضای سبز و مزارع اقدام کرد.
منبع: [button color=”white” size=”normal” alignment=”none” rel=”follow” openin=”samewindow” ]همشهری آنلاین[/button]
