گزارش از خط مقدم، اختصاصی رویدادهای معماری از شانزدهمین دوسالانه معماری ونیز/ بخش چهارم

در تهران از اسلحه‌سازی تاریخی شهر که به غورخانه معروف بود و در کنار میدان توپخانه قرار داشت، به جز سردر و قسمتی از یک دیوار چیزی باقی نمانده. کل غورخانه از بین رفته و امروز بخش زیادی از اراضی آن در خدمت مترو تهران است و در قسمت‌هایی از آن هم ایستگاه تاکسی و زمین چمن مصنوعی ایجاد شده و چند ساختمان شده‌است. دیگر کمتر کسی از مردم تهران نام غورخانه را به یاد می‌اورد، کمتر کسی بدون خواندن پلاکی که شهرداری در ورودی مترو نصب کرده، می‌داند که این در قدیمی، در کنار توپخانه و میدان مشق، مربوط به چه ساختمانی بوده‌است. داستان ونیز اما متفاوت است. در ونیز، اسلحه‌سازی قدیمی که ساختمانی بسیار سالخورده (حتّا در نگاهی گذرا در حال ریزش) دارد، به زیبایی و با کمترین دخل و تصرف مقاوم سازی شده و در اختیار برگزاری دوسالانه‌های ونیز قرار گرفته‌است و سالانه هزارن بازدید کننده دارد.

nima tabrizi
ورودی آرسناله

آرسناله یک مجموعه ساختمان به هم پیوسته‌است که می‌توان ساختار آن را به سوله‌های صنعتی امروزی تشبیه کرد. بخشی از فضای آرسناله همانند ساختمان اصلی دوسالانه به چیدمان گروه‌ها و معماران دعوت شده اختصاص دارد و سایر بخش‌ها مربوط به نمایشگاه کشورهایی‌ست که در ژیاردنی ساختمان اختصاصی ندارند. بر خلاف ژیادنی که باغ مصفا و خوش تناسبی بود که از قدم زدن در آن هم می‌شد لذت برد، آرسناله حال و هوایی صنعتی دارد. با این که کنار آب است، دار و درختی ندارد و راه رفتن در فضای غیر مسقف آن در آفتاب سوزان ونیز خیلی مطبوع نیست، برای همین مسئولان دوسالانه خودروهای برقی کوچکی را برای انتقال بازدیدکنندگان به نقاط مختلف آرسناله اختصاص داده‌اند.

چیدمان زیبایِ ورودی آرسناله از ۱۴ کیلومتر پروفیل‌ و ۱۰هزار مترمربع گچ‌برگ‌ بازیافت شده از دوسالانه‌یِ پیشین ساخته شده‎است، بازیافت مفهومی‌است که به نگرش شخصی آراونا و بیانیه‎ای که برایِ این دوسالانه نوشته‌است نزدیک است و در بسیاری دیگر از آثار به نمایش درآمده در آرسناله دیده می‎شود.

nima tabrizi
تالار ورودی آرسناله با مصالح بازیافتی طراحی شده‌است

در آرسناله، به‌دلیلِ یکپارچگی فضا، آمیختگیِ پروژه‌ها به هم بیشتر است. می‌توان چیدمان‌ها را در کنار هم دید. این هم می‌تواند جالب باشد و هم استقلال اثر را خدشه‌دار کند. چیدمان‌های بخش‌های ابتدایی آرسناله به رابطه‌یِ معماری و مکان زیست انسانی می‌پردازد. معماران و گروه‌های زیادی از جنبه‌های مختلف این مبحث را بررسی کرده‌اند و با متریال، ماکت، فیلم و تصویرها و جملات مهم، به دیدگاه‌های خود را بیان کرده‌اند. هم‌نشینیِ این نگاه‌های متفاوت بسیار جالب است.

nima tabrizi
بهره‌گیری از یورت مغولی در توسعه روستایی

به عنوان مثال پروژه‌ِیِ گروه Rural Urban Framework از دانشگاه هنگ‌کنگ که بر روی معماریِ بومیِ مغولستان و استفاده از یورت (چادرهای مغولی که تقریبن مشابه «اوی» ترکمن‌هاست) در توسعه روستاهای مغولستان کار کرده‌اند درست پیش از پروژه مترکس از دفترِ روس‌تبار Bernaskoni قرار دارد. پروژه‌یِ اول با برپایی چند یورت مغولی و تأکید بر معماری بومی، به بیان دیدگاهِ توسعه‌ای خود می‎پردازد و پروژه دوم با تلفیق فرمال حجم هرم با حجم ماتریوشکا (عروسک معروف روسی که می‌توان آن‌ را چند مادرِ تو در تو دانست!) پیشنهادی تلفیقی برای شهر فردا ارائه می‌دهد.

20160901_164006
تلفیق حجم هرم و ماتریوشکای روسی در طراحی فضای عمومی شهر

در آرسناله همه‌یِ رویکردها دارای جایگاه و ارزش هستند. با این‌که روح حاکم بر پروژه‌ها، برآمده از بیانیه دوسالانه و نگاه کیوریتور اصلی است، که به انسان، بستر و پایداری در همه‌یِ ابعاد معماری توجه ویژه‌ای دارد، رویکردها مختلف است. گاهی می‌توان پروژه‌ای را یافت که طرف‌دار معماریِ بومی و توسعه‌یِ بومی‌است، گاهی نیز گروهی از طریق انبوه‌سازی مرسوم شهری در پی پاسخ‌گویی به برخی نیازها هستند. این کنار هم بودن رویکرد‌های متفاوت و متکثر می‌تواند بستر وسیعی را برایِ ادراک، تفکر نقادانه و انتخاب، به ویژه برای جوانانی که هنوز در ابتدای مسیر هستند، فراهم کند.

nima tabrizi
پروژه‌یِ NEUBAU از گروه آلمانی Bell Sozietat fur Architektur
nima tabrizi
پیشنهادی برای توسعه روستایی از Cecilia Puga

یکی از آثار ارائه‌شده در آرسناله، که می‌تواند توجه شیفتگان به طراحی پارامتریک را حسابی جلب کند، گنبدی‌است که Block Research Group  طراحی و اجرا کرده‌است. این گروه که یک کنسرسیوم بین دانشگاهی‌است، گنبد خشکه‌چینی را از سنگ طراحی و اجرا کرده‌است که نمونه‌ای بسیار کامل و قابل توجهی از این دست پروژه‌هاست. جالب‌تر از خود گنبد، فرآیند طراحی، ساخت و حمل و نقل آن به ونیز است که در ویدئویی پنج دقیقه‌ای نشان داده می‌شود.

nima tabrizi
گنبد پارامتریک از Block Research Group

پس از این پروژه‌ جذاب، وارد فضایی کاملن متفاوت شدم، چیدمانی خلاصه و صریح که برای جلب توجه معمارها به تأثیر نور و عناصر طبیعی در معماری طراحی شده‌است. در این چیدمان، که مرا به یاد تجربه قدم زدن در یک روز آفتابی در زیر طاق‌های بازارهای ایران می‌اندازد، با نوربازی، فضایی ایجاد شده که اهمیت خورشید در تجربه کردن مکان به ما یادآوری می‌شود.

20160901_165809
چیدمان گروه Transsolar

در ادامه‌یِ نمایشگاه، با رسیدن به انتهای بخش اول آرسناله، تعدد پروژه‌ها بیشتر می‌شود. معماران و دفاتر بسیاری به ارائه‌یِ پیشنهادهایشان برای ساخت و ساز به ویژه ساخت و ساز ارزان و مبتنی بر اهداف معماری پایدار پرداخته‌اند و هم‌زمان با پیشنهاده‌های معمارانه، ایده‌های مدیریتی و اجتماعی خود را هم در غالب متن، گرافیک و فیلم به نمایش گذاشته‌اند.

بخش دوم نمایشگاه‌های دوسالانه در آرسناله اختصاص دارد به غرفه‌های ملی کشورهایی که ساختمان دائمی ندارند.

مطلبی دیگر
جایزه در وضعیت خاورمیانه