تفکر از طریق ترسیم

نویسنده: کریس ویلکینسون[۱]
مترجم: فرشته حسنی/


چرا ترسیم دستی بایستی همواره جزئی مهم  از فرآیند طراحی محسوب شود؟

هنگامی‌که هنرمندی طرحی از واقعیت می‌کشد، در حقیقت او چیزی را که می‌بیند از دیدگاه خود تفسیر می‌کند؛ بنابراین بیننده موضوع را از زاویه‌ی دید هنرمند درک خواهد کرد. اما هنگامی‌که یک معمار طراحی می‌کند، چیزی را می‌کشد که در فکرش می‌گذرد و ترسیمات او بخشی از فرآیند خلاقانه‌ی طراحی محسوب می‌شود. اثر هنرمند، به‌خودی‌خود مقصد است، درحالی‌که اسکیس‌های معمار شاید آغازِ خلق بنای باارزشی باشد.

فرآیند خلاقانه معماری پیچیده است و به‌سختی می‌توان آن را تعریف کرد؛ اما ساده‌ترین شیوه‌ی ارائه ایده‌ها، ترسیم آن‌هاست. همان‌طور که لوکوربوزیه می‌گوید: «من ترسیم را به سخن گفتن ترجیح می‌دهم. ترسیم کردن سریع‌تر است و مجال کمتری به‌دروغ گفتن می‌دهد.»

مخازن نگهداری گاز در کینگز کراس لندن فرآیند طرح را می‌توان از همان اسکیس کانسپت‌های اولیه در مرحله مسابقه تا توضیحاتی در مورد زمان‌بندی، روند کلی ترسیمات و جزییات پوشش‌های فلزی مشاهده نمود. در این پروژه‌ی عظیم 145 آپارتمان مجلل درون اسکلت چدنی مرمت‌شده از دوره‌ی ویکتوریایی ساخته‌شده‌اند. هریک از این مخازن قطری متفاوت داشته و هندسه شعاعی آن، طرح و اجرا را پیچیده می‌کند. این پروژه که در حال حاضر رو به اتمام است از سال 2002 شروع‌شده و با موفقیت ایده اصلی طراحی این بنا را دنبال می‌کند. این موفقیت تا حدودی مدیون اسکیسهای بی‌شماری است که در حین طراحی در چندین دفتر ترسیم‌شده و هم‌زمان با بیش از 1000 فایل اتوکد و رویت مورداستفاده قرارگرفته‌اند.
مخازن نگهداری گاز در کینگز کراس لندن
فرآیند طرح را می‌توان از همان اسکیس کانسپت‌های اولیه در مرحله مسابقه تا توضیحاتی در مورد زمان‌بندی، روند کلی ترسیمات و جزییات پوشش‌های فلزی مشاهده نمود. در این پروژه‌ی عظیم ۱۴۵ آپارتمان مجلل درون اسکلت چدنی مرمت‌شده از دوره‌ی ویکتوریایی ساخته‌شده‌اند. هریک از این مخازن قطری متفاوت داشته و هندسه شعاعی آن، طرح و اجرا را پیچیده می‌کند. این پروژه که در حال حاضر رو به اتمام است از سال ۲۰۰۲ شروع‌شده و با موفقیت ایده اصلی طراحی این بنا را دنبال می‌کند. این موفقیت تا حدودی مدیون اسکیسهای بی‌شماری است که در حین طراحی در چندین دفتر ترسیم‌شده و هم‌زمان با بیش از ۱۰۰۰ فایل اتوکد و رویت مورداستفاده قرارگرفته‌اند.

ازنظر من، فرآیند طراحی بامطالعه‌ی برنامه‌ی فیزیکی و تحلیل سیاق[۲] سایت شروع می‌شود. پس‌ازآن تعدادی اسکیس به هدف بررسی ایده‌هایی که می‌جوشند، می‌زنم. این ترسیمات اولیه ممکن است به نتیجه‌ای ختم شود، یا تنها مولد فرآیند فکری‌ای برای تبادل‌نظر با دیگر اعضای گروه طراحی باشد.

البته این ترسیمات تنها بخشی از فرآیند را تشکیل می‌دهند که شامل مدل‌سازی پارامتریک و فرم‌یابی[۳] به‌عنوان جزئی مهم از طراحی می‌شود. نگرانی من ازاین‌روست که بسیاری از معماران مرحله ترسیم را نادیده گرفته و به‌سرعت افکار اولیه خود را به سمت الگوهای باورپذیر و فریبنده سوق می­دهند.

مگی سنتر در آکسفورد اسکیس‌های اولیه‌ی این پروژه در مفهوم خانه‌ی درختی اکتشاف می‌کند. در ادامه کانسپت بنا با ترسیمات اتوکد، سی‌جی‌آی و یک تصویر آگزونومتریک گسترده ارائه‌شده است. هندسه پیچیده‌ی بنا با صفحات چندلایه چوبی مثلثی و شیب‌دار شکل ساخته‌شده است تا تداعی‌گر منظره‌ای جذاب و راز و رمزگونه در ساختمانی یک طبقه باشد. این طرح با استفاده از شیب سایت با این دید که مناظر آرام و زیبای طبیعت بر روی بیماران و یا افرادی که از اضطراب و نگرانی رنج می‌برند تأثیر مثبت دارد، بازدیدکنندگان را از میان انبوهی از درختان به بالا هدایت می‌کند. عکس‌های ساختمان تکمیل‌شده، نتایج فرایند طراحی را که با اسکیس آغازشده بود، نشان می‌دهد.
مگی سنتر در آکسفورد
اسکیس‌های اولیه‌ی این پروژه در مفهوم خانه‌ی درختی اکتشاف می‌کند. در ادامه کانسپت بنا با ترسیمات اتوکد، سی‌جی‌آی و یک تصویر آگزونومتریک گسترده ارائه‌شده است. هندسه پیچیده‌ی بنا با صفحات چندلایه چوبی مثلثی و شیب‌دار شکل ساخته‌شده است تا تداعی‌گر منظره‌ای جذاب و راز و رمزگونه در ساختمانی یک طبقه باشد. این طرح با استفاده از شیب سایت با این دید که مناظر آرام و زیبای طبیعت بر روی بیماران و یا افرادی که از اضطراب و نگرانی رنج می‌برند تأثیر مثبت دارد، بازدیدکنندگان را از میان انبوهی از درختان به بالا هدایت می‌کند. عکس‌های ساختمان تکمیل‌شده، نتایج فرایند طراحی را که با اسکیس آغازشده بود، نشان می‌دهد.

البته این رویکرد خطراتی را نیز به همراه دارد. به‌عنوان‌مثال ممکن است طراحی‌ها پیش از آنکه به‌درستی بازبینی شوند، تمام‌شده به نظر برسند. بازگشت و بازبینی طرح همواره دشوار است و نیز امکان دارد کارفرما باور داشته باشد که همه‌چیز به‌درستی پیش می‌رود، درحالی‌که چنین نیست. یک اسکیس دست‌آزاد اغلب می‌تواند هدف و ایده طراحی را بیان کند درحالی‌که همچنان زمینه را برای توسعه و بهبود طرح باز می‌گذارد.

من همچنین معتقدم که ترسیم کردن می‌تواند به ایده پردازی کمک کند. اگرچه یک کاغذ سفید ممکن است ترسناک به نظر برسد، اما بهتر است با ترسیم آنچه می‌دانید، شروع کنید و اجازه دهید ایده‌ها جاری شوند، که پیش از مراحل بعدی باید به‌خوبی تجزیه‌وتحلیل شوند.

موزه مِری رز در پروژه‌ای کاملاً متفاوت، اسکیس های اولیه ایده‌هایی مفهومی را از طرح نشان می‌دهند که از درون شروع‌شده و به بیرون ختم می‌شود؛ کشتی مِری رز در مرکز حوضچه‌ی تعمیراتی قرار می‌گیرد که در طرح کامل «سالن کشتی‌ها» خواهد شد. این بنا هندسه حلقوی خود را از فرم بدنه کشتی گرفته و به‌گونه‌ای طراحی‌شده که با بافت متمایز پیرامون خود در کنار ناو فرماندهی دریاسالار نلسون و ساختمان‌های نیروی دریایی اسکله‌ی قدیمی پورتسموث تناسب کامل دارد. یک پلان و مقطع اتوکدی دقیق، نقطه‌ی عطف ایده اولیه تا فرم اجرایی، ، روند پیشرفت طرح را به شیوه‌ای واقع‌بینانه اما هنرمندانه نشان می‌دهد.
موزه مِری رز
در پروژه‌ای کاملاً متفاوت، اسکیس های اولیه ایده‌هایی مفهومی را از طرح نشان می‌دهند که از درون شروع‌شده و به بیرون ختم می‌شود؛ کشتی مِری رز در مرکز حوضچه‌ی تعمیراتی قرار می‌گیرد که در طرح کامل «سالن کشتی‌ها» خواهد شد. این بنا هندسه حلقوی خود را از فرم بدنه کشتی گرفته و به‌گونه‌ای طراحی‌شده که با بافت متمایز پیرامون خود در کنار ناو فرماندهی دریاسالار نلسون و ساختمان‌های نیروی دریایی اسکله‌ی قدیمی پورتسموث تناسب کامل دارد. یک پلان و مقطع اتوکدی دقیق، نقطه‌ی عطف ایده اولیه تا فرم اجرایی، ، روند پیشرفت طرح را به شیوه‌ای واقع‌بینانه اما هنرمندانه نشان می‌دهد.

تفاوتی نمی‌کند که استخدام‌شده یا در مسابقه شرکت کرده باشند، امروزه معماران تحت‌فشار فزاینده‌ای هستند تا راه‌حل‌هایی سریع و مطمئن پیدا کنند لذا باید بتوان بر فرایندی مطمئن تکیه کرد. استفاده از گزینه‌های مختلف معمول است، اما به‌طورقطع ایده‌پردازی از طریق اسکیس‌های اولیه پیش از تصمیم‌گیری در مورد چگونگی پیشرفت کار، بسیار مؤثرتر است.

چهار پروژه از شرکت ویلکینسون ایر[۴] در نمایشگاه “تفکر از طریق ترسیم[۵]” به نمایش گذاشته‌شده است. این نمایشگاه بر فرآیند طراحی از اسکیس‌های اولیه تا ترسیمات اتوکدی، سی‌جی‌آی، نقشه‌های اجرایی و عکس‌های مرحله ساخت تمرکز می‌کند. نمایشگاه، در ادامه نمایشگاه سال گذشته در رویال آکادمی لندن، با همان نام قبلی هم‌اکنون در مدرسه‌ی انگلیسیِ رم برپاشده است. با تمرکز بر روی تنها چهار پروژه این امکان فراهم‌شده است که چگونگی تأثیر اسکیس را بر طراحی و درنهایت فرم اجرایی به‌خوبی به تصویر کشید.

پردیس دایسون در مالمزبوری این پردیس در طول 20 سال با همکاری شرکت طراحی و ساخت سر جیمز دایسون توسعه ساخته‌شده است. اسکیسهای اولیه آن در دفترچه اسکیس سال 1994 من، ایده سقف مواجی که بر روی درختان کناره شهر تاریخی ویلتشیر در مالمزبوری شناوراست، را به همراه جزییات غرفه‌های ورودی با طراحی مهندس تونی هانت نشان می‌دهد. دفترچه اسکیس دیگری، طرح جامع یک سایت توسعه‌یافته، اسکیس کانسپت ساختمان «D9» طراحی، پژوهش و توسعه پوشیده که اخیراً تکمیل یافته و با صفحات بزرگ شیشه رفلکس 3 در 5 متر پوشیده شده است، نشان می‌دهد. در کنار این اسکیس یادداشتی آمده که "سادگی را حفظ کن" و نیز عکس‌هایی از یک بنای مینیمال با نمای شیشه‌ای که به‌استثنای پله‌های فرار ظریف لوله‌ای که در گوشه‌های بنا تعبیه‌شده‌اند، عاری از هرگونه تزیینات است. بازتاب پله‌ها و منظره‌ی پیرامونی به زیبایی به نماهای شیشه‌ای زندگی می‌بخشد. در کنار ساختمان D9 کافه « Lightning» با ظرفیت پذیرایی از هزار نفر در روز قرار دارد. این کافه یکی از گنجینه‌های جیمز دایسون را در خود جای‌داده است؛ جت مافوق صوت انگلیش الکتریک لایتنینگ از سال 1964 که از سقف معلق بوده تا فضایی کاملاً متفاوت ایجاد شود و الهام‌بخش نیروی کار خلاق باشد. در این پروژه، شاید بیش از هر چیز دیگری، اسکیسهای اولیه سهم بسیاری در تعامل با کارفرما -که شخصاً در فرآیند طراحی شرکت داشت- دارا بودند.
پردیس دایسون در مالمزبوری
این پردیس در طول ۲۰ سال با همکاری شرکت طراحی و ساخت سر جیمز دایسون توسعه ساخته‌شده است. اسکیسهای اولیه آن در دفترچه اسکیس سال ۱۹۹۴ من، ایده سقف مواجی که بر روی درختان کناره شهر تاریخی ویلتشیر در مالمزبوری شناوراست، را به همراه جزییات غرفه‌های ورودی با طراحی مهندس تونی هانت نشان می‌دهد.
دفترچه اسکیس دیگری، طرح جامع یک سایت توسعه‌یافته، اسکیس کانسپت ساختمان «D9» طراحی، پژوهش و توسعه پوشیده که اخیراً تکمیل یافته و با صفحات بزرگ شیشه رفلکس ۳ در ۵ متر پوشیده شده است، نشان می‌دهد. در کنار این اسکیس یادداشتی آمده که “سادگی را حفظ کن” و نیز عکس‌هایی از یک بنای مینیمال با نمای شیشه‌ای که به‌استثنای پله‌های فرار ظریف لوله‌ای که در گوشه‌های بنا تعبیه‌شده‌اند، عاری از هرگونه تزیینات است. بازتاب پله‌ها و منظره‌ی پیرامونی به زیبایی به نماهای شیشه‌ای زندگی می‌بخشد. در کنار ساختمان D9 کافه « Lightning» با ظرفیت پذیرایی از هزار نفر در روز قرار دارد.
این کافه یکی از گنجینه‌های جیمز دایسون را در خود جای‌داده است؛ جت مافوق صوت انگلیش الکتریک لایتنینگ از سال ۱۹۶۴ که از سقف معلق بوده تا فضایی کاملاً متفاوت ایجاد شود و الهام‌بخش نیروی کار خلاق باشد. در این پروژه، شاید بیش از هر چیز دیگری، اسکیسهای اولیه سهم بسیاری در تعامل با کارفرما -که شخصاً در فرآیند طراحی شرکت داشت- دارا بودند.

من این دغدغه را دارم که امروزه معماران کمتری از ترسیمات دست‌آزاد به‌عنوان بخشی از فرآیند طراحی استفاده و بیش‌ازپیش بر ترسیمات کامپیوتری تکیه می‌کنند. برای من و برای معماران پیش از من، ترسیم دست‌آزاد جز جدایی‌ناپذیر از زندگی بوده است. معتقدم که چیزی در تعامل چشم، مغز و دست وجود دارد که محرک ایده‌هاست، همان‌طوری که مسئول انتقال آن‌هاست. می‌توان گفت که اگرچه ترسیمات کامپیوتری، طرح را با دقتی عالی ارائه می‌دهد، اما یک اسکیس دست‌آزاد می‌تواند احساسات و افکار پشت طرح را به‌گونه‌ای بسیار موفق‌تر بیان کند. امیدوارم که ترسیم دستی همواره به‌عنوان جزئی از فرآیند طراحی باقی بماند.

[divider]منبع[/divider]

[button color=”black” size=”normal” alignment=”none” rel=”follow” openin=”samewindow” url=”https://www.architectural-review.com/archive/thinking-through-drawing/10012765.article?blocktitle=Drawing-BSR&contentID=18035″]AR[/button]

[divider]پی‌نوشت‌ها[/divider]

[۱] Chris Wilkinson

[۲] Context

[۳]  فرم‌یابی (Form-finding) در برابر فرم‌سازی (Form-making) تعریف می‌شود. فرم‌یابی به‌طور خیلی کلی یعنی فرایند کشف و ویرایش فُرم (فرم از آنالیز به دست می‌آید)، درحالی‌که فرم‌سازی یعنی فرایند الهام و اصلاح (فرم بر آنالیز برنامه و محدودیت‌های طراحی، تقدم دارد). م.

[۴] Wilkinson Eyre

[۵] Thinking through Drawing

[۶] Sir James Dyson

[۷] English Electric Lightning

[۸] Creative workforce

مطلبی دیگر
زیبایی‌شـــناسی حدید از منظر جاناتان بل؛ یک ذهنِ نابِ مجسـمه‌ساز