«پولی برای حمایت از صنعت ریلی نداریم» این خلاصه حرفی است که عباس آخوندی وزیر راه‌وشهرسازی در سال آخر وزارتش درباره صنعت ریلی می‌گوید.
او که بارها و بارها توسعه صنعت حمل‌ونقل ریلی را پشت تریبون‌های مختلف اعلام کرده و بعد از آزادسازی قیمت هواپیما، تلاش ناکامی برای آزادسازی قیمت‌ها در صنعت حمل‌ونقل ریلی داشته است، حالا به دست‌های خالی دولت برای حمایت از این صنعت زیرساختی اشاره می‌کند و می‌گوید: نه‌تنها وزارت راه‌وشهرسازی که سایر وزارتخانه‌های دولت نیز برای دنبال کردن اهداف توسعه‌ای خود با جیب خالی مواجه‌اند.
خصوصی‌سازی اشتباه صنعت ریلی ایران در دولت احمدی‌نژاد، عقب‌ماندگی این صنعت زیرساختی در ایران را رقم زد. دولت قبل، ایده‌آل‌ترین مدل حملونقلی جهان را در حالی به‌عنوان بدهکاری خود به سازمان تأمین اجتماعی واگذار کرد که به عقیده بسیاری از کارشناسان باعث زمینگیرشدن آن شد و حالا ریل درصد ناچیزی از بار حمل‌ونقل کشور را به دوش می‌کشد.
این خصوصی‌سازی عجیب در حالی انجام شد که هیئت‌وزیران وقت شرکت حمل‌ونقل ریلی رجا را با مجموع ١۶ شرکت دیگر واگذار کردند. این واگذاری که برای تسویه بدهکاری ٢هزار و٢٠٠میلیارد تومانی دولت به صندوق بازنشستگی سازمان تأمین اجتماعی انجام‌شده بود، به عقیده کارشناسان بسیاری، صنعت ریلی را زمین زد.
خصوصی‌سازی عجیب صنعت ریلی ایران در حالی انجام شد که ازیک‌طرف این صنعت از حیطه اختیارات دولتی خارج‌شده بود و از طرف دیگر دولت برای آن قیمت‌گذاری انجام می‌داد!
اما دخالت‌های دولتی در یک صنعت خصوصی‌سازی شده تنها به قیمت‌گذاری و امرونهی منحصر شده و کمترین حمایتی از این صنعت زیرساختی انجام نمی‌شد.
این موضوع در حالی رخ می‌دهد که به گفته آنوش رحام کارشناس صنعت حمل‌ونقل صنایع زیرساختی در تمام کشورهای پیشرفته واگذار نمی‌شوند و اگر واگذار شدند، چون نقش محوری در توسعه و پیشرفت کشور دارند، مورد حمایت‌های ویژه دولت قرار می‌گیرند. بااین‌حال صنعت ریلی ایران با یک شیوه نادر خصوصی‌سازی! وضع ناخوشایندی را پشت سر می‌گذارد.
پولی برای توسعه نداریم
وضعیت ناخوش صنعت ریلی در حالی رخ می‌دهد که عباس آخوندی وزیر راه‌وشهرسازی بارها از توجه ویژه خود به صنعت حمل‌ونقل ریلی گفته و از آزادسازی قیمت‌ها در صنایع حمل‌ونقل به‌شدت دفاع کرده است.
او که به‌تازگی و با حواشی بسیار موفق شد آزادسازی قیمت را در صنعت هوایی کشور اعمال کند، در بخش ریل به بن‌بست خورد و سازمان حمایت از تولیدکنندگان و مصرف‌کنندگان جلوی صنعت ریل قد علم کرد. ارگانی که به عقیده آخوندی وجود آن ضرورتی ندارد.
وزیر راه‌وشهرسازی در بیست‌ودومین نمایشگاه مطبوعات، درباره خصوصی‌سازی صنعت ریل اعلام کرد: واقعیت این است که فعل خصوصی‌سازی به‌خودی‌خود اشکالی ندارد، و نمی‌توان به ماهیت خصوصی‌سازی ایرادی وارد کرد.
آخوندی اما به دست‌خالی دولت برای حمایت از صنایع زیرساختی مانند ریل اشاره کرد و توضیح داد: در حال حاضر در حوزه راه‌آهن و حومه، در حال انجام دوخطی کردن ریل‌ها، برقی کردن قطار، پیاده‌سازی سیستم اتوماتیک و… هستیم اما مسئله اصلی، مسئله کسری منابع جدی دولت است که در همه حوزه‌های اقتصادی کشور اصطکاک ایجاد کرده است.
وزیر راه‌وشهرسازی اما در پاسخ به انتقادهای مطرح‌شده درباره رها شدن صنعت ریلی به حال خود، تأکید کرد: صنعت ریل به حال خود رها نشده و خصوصی‌سازی در همه صنعت‌ها قابل‌تأیید است، اما خصوصی‌سازی صنعت ریلی اجزای مختلفی دارد و اگرچه در صنعت ریل ممکن است امکان خصوصی‌سازی خود شبکه ریل وجود نداشته باشد، اما سیستم واگن‌ها و لکوموتیو‌ها را می‌توان و بهتر است که خصوصی کرد.
آخوندی در واکنش به این‌که چرا با توجه به قیمت‌گذاری برای صنعت ریل، یارانه‌ای به آن تعلق نمی‌گیرد، توضیح داد: دولت یارانه خیلی مختصری به صنعت ریلی می‌دهند اما مشکلات بودجه‌ای در این زمینه هم ما را دچار مشکل کرده است. البته این موضوع فقط شامل حال وزارت راه‌وشهرسازی نمی‌شود و به‌طور مثال وزیر صنعت هم همواره گلایه بودجه‌ای دارد.
قبول کنیم که زمین خوردیم!
بااین‌وجود کارشناسان صنعت حمل‌ونقل به زمین خوردن صنعت ریل بعد از واگذاری نادرست در دولت احمدی‌نژاد همچنان تأکید می‌کنند. محمد موسوی‌نژاد مدیرعامل شرکت حملونقلی ریلی رجا پیش‌ازاین گفته بود، واگذاری شتاب‌زده این صنعت در دولت قبل، مشکلات را برای توسعه حمل‌ونقل ریلی صدچندان کرده است.
حالا در شرایطی که تنها شرکت دولتی آمریکا، شرکت راه‌آهن این کشور است و سایر کشورهای پیشرفته به این صنعت نگاه زیرساختی دارند، دولت دهم این شرکت را بابت بدهی‌هایش واگذار کرده و نیاز به سرمایه‌گذاری‌های کلان و بازگشت طولانی سرمایه مهم‌ترین دلایلی بوده که سبب شده است بخش خصوصی نیز از توسعه این صنعت روی‌گردان شود.
پرمهر رئیس کنفدراسیون حمل‌ونقل و ترانزیت دراین‌باره می‌گوید: بیایید قبول کنیم که صنعت ریلی ما زمین‌خورده است. تنها ۳درصد حمل‌ونقل کشور در اختیار حمل‌ونقل ریلی یعنی امن‌ترین مدل جا‌به‌جایی است و حالا کار به‌جایی رسیده که ما در این صنعت به رشد منفی رسیده‌ایم.
او با تأکید بر این‌که صنایع زیرساختی بسیار هزینه‌بردار است، ادامه می‌دهد: بازگشت سرمایه در صنایع زیرساختی مانند ریل طولانی است و همین مسئله باعث می‌شود سرمایه‌گذاران بخش خصوصی چندان راغب به سرمایه‌گذاری در این بخش نباشند؛ بنابراین تنها راه نجات صنعت حمل‌ونقل ریلی ایجاد مشوق‌های سرمایه‌گذاری در صنعت ریلی، آزادسازی قیمت‌ها، یارانه و… است.
بیشتر از ۲ دهه از صنعت ریلی دنیا عقبیم
آنوش رحام مشاور کمیسیون حمل‌ونقل لجستیک اتاق ایران هم دل پری از اوضاع صنعت ریلی دارد. این کارشناس می‌گوید: صنعت ریلی ما عقب‌مانده است تا جایی به‌طور قاطع می‌توان گفت، ما بیش از ۲۰سال از صنعت ریلی دنیا عقبیم.
او ادامه می‌دهد: همین چند روز پیش نشستی برای بیان یک طرح مناسب با راه‌آهن ایران داشتیم. در این جلسه سرمایه‌گذاری از بخش خصوصی پیشنهاد داد که برای تسهیل حمل‌ونقل کالا به پایتخت، امکان تجمیع گمرکات تهران در یک بندر خشک فراهم آید.
شاید برای شما باورکردنی نباشد اما نخستین چیزی که راه‌آهن از این طرح خواست، «تضمین» بود. تضمین این‌که اگر کالایی در پروسه حمل‌ونقل گم‌شده یا آسیبی ببیند، بخش خصوصی موظف است که معادل ۳ برابر ارزش آن کالا را بپردازد! و این برخورد صنعت ریلی ما با سرمایه‌گذار است.
به واردات تکنولوژی منسوخ افتخار می‌کنیم
رحام کارشناس صنعت حمل‌ونقل تأکید می‌کند: توسعه ریلی باعث پیشرفت کشورهایی مثل ژاپن، فرانسه و آمریکا شد و این در حالی است که نگاه سازمان راه‌آهن در کشور ما به‌هیچ‌عنوان توسعه‌ای نیست.
سرمایه‌گذاری روی صنعت ریلی و حمایت از آن راهی است که اکثر کشورهای توسعه‌یافته سال‌ها پیش رفته‌اند و ما هنوز اندر خم یک کوچه‌ایم.
او می‌گوید: حساب کنید حتی کشورهای عربی هم رویکرد خود را تغییر داده و به این سمت حرکت کرده‌اند. رحام ادامه می‌دهد: در حال حاضر کشور جمهوری آذربایجان مشغول بازاریابی برای صنعت ریلی خودش در کشور ماست و ما هنوز معضل استانداردهای به‌روز نشده داریم؛ تا جایی که هنوز با ذوق و شوق خطوط ریلی دو دهه قبل را وارد کشور کرده و استفاده می‌کنیم.
از واردکردن تکنولوژی روز طفره می‌رویم و به‌جای قرارداد بستن با شرکت‌های مجهز محصولات ریلی قدیمی و ازکارافتاده را به جریان می‌اندازیم. کدام سرمایه‌گذار است که با این شرایط کار کند؟ بخش دولتی ما تشنه اخذ اعتبار از بخش خصوصی است نه برای پیشرفت، بلکه برای پر کردن خلأ‌های خودش!
گفتنی است؛ صنعت ریلی به‌عنوان ایمن‌ترین و ایده‌آل‌ترین مدل حمل‌ونقل در جهان و کشورهای پیشرفته مطرح است. این صنعت کمترین تلفات را در ناوگان حملونقلی دارد. این در حالی است که مردم ایران برخلاف کشورهای پیشرفته سفر با خودروی شخصی خود به استفاده از حملونقلی ریلی ترجیح می‌دهند، چراکه هزینه‌های استفاده از این خودروهای شخصی در کشور ما به‌مراتب پایین‌تر از هزینه‌های سفر با حمل‌ونقل عمومی و ریلی است.
در سایر کشورهای جهان اما مالکان خودروهای شخصی، برخلاف ایرانی‌ها، صرف‌نظر از خرید سوخت گران‌قیمت، ناچارند مالیات و عوارض ویژه‌ای بپردازند و محدودیت‌های ترددی بسیاری دارند.
منبع: [button color=”white” size=”normal” alignment=”none” rel=”nofollow” openin=”samewindow” ]روزنامه شهروند[/button]
