چهارشنبه ۳ آبان‌ماه، گردهمایی آغاز مسابقه کارگاهی «دربند؛ شمیران: آب/رود-دره/ما مردمان» توسط دبیرخانه‌‌ی سلسله نشست‌ها و کارگاه‌های آب‌های تهران و با همکاری مجموعه فرهنگی تاریخی سعدآباد در تالار خلیج‌فارس این مجموعه برگزار شد. این نشست در ادامه‌ی نشست‌های تخصصی آب‌های تهران با عنوان کلی «اگر آب‌ها را در تهران جاری کنیم…؟» و با محوریت «زیست‌بوم و طراحی محیطی؛ زندگی شهری و طبیعت‌گردی» است.
به گزارش رویدادهای معماری (حامی رسانه‌ای این رویداد)، نشست چهارشنبه پیش‌درآمد آغاز مسابقه‌ی کارگاهی با محوریت احیاء رود دره دربند بود و از آن به عنوان فرصتی برای شنیدن نظرات و دیدگاه‌های مختلف صاحب‌نظران و داوران از رشته‌های گوناگون در خصوص معیارهای موردتوجه در داوری نهایی استفاده شد.
بابک اسلامی مدیر جلسه در ابتدای این نشست که با حضور اساتید برجسته معماری و شهرسازی و مسئولان حوزه‌های گوناگون از شهرداری تهران و وزارت راه‌وشهرسازی برگزار می‌شد، ضمن خوشامدگویی به حضار توضیحاتی در خصوص اهداف جلسه ارائه نمود و خلاصه‌‌ای از مباحث نشست‌های قبلی بیان کرد.
در ادامه طبق برنامه هرکدام از داوران مسابقه به بیان مهم‌ترین معیارهای داوری خود پرداختند. دکتر سید محسن حبیبی استاد شهرسازی دانشگاه تهران با اشاره به اینکه «باید در طراحی‌هایمان از همه‌ی حواسمان استفاده کنیم» نسبت به کاربرد غلط تکنیک و فناوری در ساخت‌وسازهای شهری هشدار داد. این استاد دانشگاه تبدیل رودخانه به کانال و حرکت سریع و بی‌صدای آب در کانال را ازجمله‌ی کاربردهای غلط تکنیک در طراحی دانست که موجب محرومیت حس شنوایی مردم از صدای آب می‌شود.
دکتر احمد اخلاصی بر دو عنصر زباله و سیاست به‌عنوان عناصری که در سرنوشت رود دره‌های تهران دخیل هستند نام برد. ایشان متذکر شد «امروز مسئله‌ی آب برای ما از حیطه‌های فلسفی، زیبایی‌شناسی یا اسطوره‌شناسی عبور کرده و اهمیتی حیاتی پیداکرده و بودونبودمان به آن وابستگی دارد؛ لذا باید از برخوردهای سطحی و موضعی در خصوص مسئله آب پرهیز کنیم و کاملاً ریشه‌ای به آن نگاه کنیم». ایشان در ادامه‌ی سخنانشان بر استفاده از فناوری‌ها و تجربیات روز دنیا که در کشورهایی مانند استرالیا به‌کاررفته تأکید کرد.
دکتر حمیده امکچی شکل‌گیری سکونت‌گاه‌ها در گذشته را بر اساس ظرفیت‌های زیستی دانست اما در دوره‌ی مدرن با رشد فناوری‌ها «ما دچار این جسارت شدیم که پا را از این ظرفیت‌ها فراتر بگذاریم و متأسفانه در طراحی‌هایمان بسیار از ظرفیت‌های طبیعی مانند رود و تپه‌ماهور را حذف کردیم و بعداً سعی کردیم دوباره آن‌ها را به‌صورت مصنوعی در شهرها ایجاد کنیم».
[epq-quote align=”align-left”]«ماهیت زمینه‌ای و طبیعی هر شهر باید در آن حضورداشته باشد حتی اگر آن زمینه بیابان باشد»
محمدسالاری، جامعه‌شناس[/epq-quote]در ادامه ایرج اعتصام از پیشکسوتان معماری و شهرسازی به بیان نظرات خود در خصوص نحوه‌ی طراحی‌های شهری پرداخت و بر نقش بازآفرینی و بازچرخانی آب در مقیاس‌های مختلف تأکید کرد. وی که طراح پارک ملت تهران هم هست توجه به بازچرخانی آب و حفظ گونه‌های گیاهی بومی را از ویژگی‌های طراحی این پارک دانست. وی در ادامه بر استفاده از تجربیات و مطالعاتی که درگذشته در خصوص رود دره‌ها صورت گرفته تأکید کرد.
مهندس میلانی رئیس کمیته محیط‌زیست شورای شهر تهران از دیگر سخنرانان این نشست بود که سه مسئله‌ی ورود دیدگاه اکولوژیک در طراحی، ایمنی و اجماع همه‌ی بازیگران و ذی‌نفعان را دارای اهمیت کلیدی دانست. وی اظهار داشت «در بخش ایمنی دیدگاه مهندسی تاکنون غالب بوده است که لازم است این دیدگاه به دغدغه‌های خبرگان محیط‌زیست نزدیک شود تا اکولوژی و محیط‌زیست قربانی ایمنی نشود».
در ادامه‌ی جلسه سمانه خبیری از شرکت عمران و بهسازی شهری ایران به معرفی کتاب «درس آموزه‌هایی از بازآفرینی فضاهای شهری: رود کناره‌ها» از انتشارات این شرکت پرداخت. این کتاب با سیری در مبانی نظری موضوع و استخراج ملاک‌ها و معیارهای لازم در بازآفرینی رود کناره‌ها به معرفی تجربیات موفق جهانی در این خصوص پرداخته و در ادامه مجموع تجربیات شهرهای ایرانی در بازآفرینی رود کناره‌ها را جمع‌آوری کرده است.
[divider]لزوم دوباره‌ی نفوذ دادن طبیعت به شهرها[/divider]
[epq-quote align=”align-left”]محمدسالاری آشکار کردن آب در شهر را موجب ایجاد توهم فراوانی آب در ساکنان دانست و پنهان کردن مطلق آن را هم موجب خارج شدن آن از ابژگی ما؛ لذا همانطور که پیشینیان ما همواره در گفتگوی با آب بوده‌اند و گاهی آن را آشکار و گاهی آن را پنهان می‌کرده‌اند بر لزوم ایجاد رابطه‌ی دیالکتیکی بین پنهان و آشکار شدن آب تأکید کرد؛ بنابراین شاید لازم باشد در بخش‌هایی از تهران آب را ظاهر کنیم و دوباره آن را پنهان کنیم. [/epq-quote]در ادامه برنامه از محمد سالاری پژوهشگر اقتصادی و اجتماعی خواسته شد تا به شرح دیدگاه‌هایش درباره‌ی موضوع نشست بپردازد. سالاری با بیان اینکه «وظیفه‌ی جامعه‌شناسی برخلاف مهندسی که به دنبال پاسخ‌هاست، این است که سؤالات درست بپرسد»؛ سؤال خود را این‌گونه مطرح کرد که «آیا اساساً ما باید آب‌ها را در تهران جاری بکنیم یا نه؟» وی برای پاسخگویی به این سؤال به ماهیت شکل‌گیری شهرها و انسان شهری اشاره کرد و گفت: «شهرها با توسعه‌ی خود طبیعت را پس‌زده‌اند و انسان شهری از ابتدا مظاهر طبیعی را به‌عنوان تهدید قلمداد می‌کند و چون ازلحاظ ذهنی از طبیعت دور شده است به دنبال بدیل‌های مصنوعی مظاهر طبیعی است».
وی در ادامه مسئله اصلی تهران را تکثر و تنوعی دانست که هنوز به رسمیت شناخته‌نشده است و به سازمان نرسیده است. در فقدان این تصویر متکثر از تهران است که حاکمان سعی کرده‌اند تصور خود را از تهران بر آن غالب کنند.
وی چالش امروز برنامه‌ریزان را دوباره نفوذ دادن طبیعت به درون شهرها دانست و با اشاره به طبیعت بیابانی فلات مرکزی ایران و اینکه تهران هم جزو شهرهای فلات مرکزی ایران است نفوذ دادن دوباره‌ی طبیعت به شهرها را مساوی سرسبزی ندانست بلکه اظهار داشت «ماهیت زمینه‌ای و طبیعی هر شهر باید در آن حضورداشته باشد حتی اگر آن زمینه بیابان باشد».
وی آشکار کردن آب در شهر را موجب ایجاد توهم فراوانی آب در ساکنان دانست و پنهان کردن مطلق آن را هم موجب خارج شدن آن از ابژگی ما؛ لذا همانطور که پیشینیان ما همواره در گفتگوی با آب بوده‌اند و گاهی آن را آشکار و گاهی آن را پنهان می‌کرده‌اند بر لزوم ایجاد رابطه‌ی دیالکتیکی بین پنهان و آشکار شدن آب تأکید کرد؛ بنابراین شاید لازم باشد در بخش‌هایی از تهران آب را ظاهر کنیم و دوباره آن را پنهان کنیم.
دکتر کیانوش سوزنچی، کارشناس محیط‌ومنظر و باغات و مشاور کمیته‌ی محیط‌زیست شورای شهر تهران، در سخنانش ابراز داشت: «سؤال ما این است که اگر شهر نبود، رود چگونه جاری می‌شد؟ و حالا که شهر ساخته‌شده چگونه باید بین انسان و رود تعامل برقرار کرد؟» وی رودخانه‌های تهران را جزو عوامل ساختاری آن دانست که سکونت و تولید مردم تهران به آن وابسته است. وی با بیان اینکه ما نمی‌توانیم توسعه‌های ایجادشده را حذف کنیم تأکید کرد باید این توسعه‌ها را بر اساس نگاه جدید بازآفرینی کنیم.
[divider]ایران رکورد دار فرونشست در جهان[/divider]
[epq-quote align=”align-left”]محمد درویش: «احداث سدهای متعدد و طرح‌های انتقال آب به تهران حلال مشکلات این شهر نیست بلکه برشدت آن می‌افزاید زیرا موجب تشویق مهاجرت به این شهر و پیچیده‌تر شدن مسائل آن می‌شود. به همین خاطر است که علی‌رغم همه‌ی اقدامات انجام‌شده در تهران شاخص کیفیت زندگی در تهران در مقایسه با سایر شهرهای جهان بسیار پایین است»[/epq-quote]محمد درویش، مدیر مستعفی دفتر مشارکت‌های مردمی سازمان حفاظت محیط‌زیست، در سخنان تکان‌دهنده‌ای از اوج بحران خشک‌سالی و فرونشست زمین در تهران و سایر نقاط ایران سخن گفت. وی مجموعه‌ی آبی که از دامنه‌های جنوبی البرز می‌توانست عبور کند را چیزی معادل ۳ زاینده‌رود تخمین زد و اظهار داشت «اگر این آب می‌توانست تا دریاچه‌ی نمک و حسین‌آباد جریان داشته باشد یکی از بهترین اقلیم‌های ایران را به وجود می‌آورد. میزان نشست زمین در دشت شهریار ۳۶ سانتی‌متر در سال است که ۹۰ برابر استاندارد اتحادیه اروپاست». وی به نقل از یکی زا زلزله‌شناسان ایران گفت: «به علت فرونشست زمین، زلزله‌ای با شدت ۵ ریشتر می‌تواند در تهران خرابی به‌اندازه‌ی ۸ ریشتر ایجاد کند.»
درویش در بخش دیگری از سخنانش ظرفیت زیستی تهران را بر اساس برآورد اکولوژیست‌ها ۲.۵ تا ۳ میلیون نفر دانست که متأسفانه امروز ۱۰ میلیون ساکن شب و ۲۱ میلیون تردد در طول روز را در خود جای داده است. وی گفت: «احداث سدهای متعدد و طرح‌های انتقال آب به تهران حلال مشکلات این شهر نیست بلکه برشدت آن می‌افزاید زیرا موجب تشویق مهاجرت به این شهر و پیچیده‌تر شدن مسائل آن می‌شود. به همین خاطر است که علی‌رغم همه‌ی اقدامات انجام‌شده در تهران شاخص کیفیت زندگی در تهران در مقایسه با سایر شهرهای جهان بسیار پایین است و میانگین سنی فوت‌شدگان در بهشت‌زهرا ۴۹.۸ سال است. ده هزار میلیارد تومان از سرمایه‌ی کشور در ترافیک تهران از بین می‌رود. سه برابر بودجه‌ای که برای آموزش ایرانیان و ۳۲۰ برابر هزینه‌ای که برای حفاظت محیط‌زیست هزینه می‌شود صرف درمان ایرانیان می‌شود.»
[epq-quote align=”align-left”]دکتر کارگر اطلس مال را ازجمله‌ی این پروژه‌ها اعلام کرد که با گودبرداری ۴۵ متری موجب برهم خوردن جریان آب‌های منطقه‌ی نیاوران شده است که حتی موجب فرونشست کاخ صاحبقرانیه هم شده بود[/epq-quote]در ادامه‌ی برنامه دکتر کارگر رئیس سابق مجموعه سعدآباد به نبود توجه به زمین و عمق زمین در ساخت‌وسازها و طرح‌های توسعه‌ای انتقاد کرد و گفت: «باید همانطور که در شهرسازی مفهومی به نام خط آسمان وجود دارد و برای آن قواعدی در نظر گرفته می‌شود برای زیر زمین هم خط زمین در نظر گرفته شود؛ اما امروزه بناهای مختلف با گودبرداری‌های عمیق و ایجاد پی در زمین موجب بند آمدن جریان طبیعی آب‌های زیرزمینی می‌شوند.» وی پروژه‌ی اطلس مال را ازجمله‌ی این پروژه‌ها اعلام کرد که با گودبرداری ۴۵ متری موجب برهم خوردن جریان آب‌های منطقه‌ی نیاوران شده است که حتی موجب فرونشست کاخ صاحبقرانیه هم شده بود.
شایان ذکر است در این نشست دکتر پیروز حناچی معاون فنی عمرانی شهرداری تهران نیز در سخنانی به نقش آب در شکل‌گیری محلات و هویت شهر تهران پرداخت و بر لزوم توجه به این عنصر حیاتی در توسعه شهری تأکید کرد.
دکتر غفاری و دکتر محمودی هردو از اساتید دانشگاه و از داوران مسابقه نیز در سخنانی به بیان دیدگاه‌های خود درباره‌ی معیارهای داوری پرداختند و ابراز امیدواری کردند این مسابقه همانطور که تاکنون با شفافیت و رعایت اصول حرفه‌ای برگزار شده در ادامه نیز به همین شکل ادامه پیدا کند و نتایج مثبتی برای جامعه‌ی شهری در بر داشته باشد.
مهندس اشراقی دبیر کمیسیون ماده پنج و مهندس رجبی نماینده انجمن متخصصین آب و فاضلاب نیز از حاضران در این نشست بودند که هر کدام از زاویه نگاه خود به بیان نگرانی‌هایی درباره‌ی وضعیت آب در شهر تهران پرداختند.
مسابقه کارگاهی «دربند، شمیران: آب/ رود دره/ ما مردمان (اگر آب‌ها را در تهران جاری کنیم)» با دو موضوع «زیست بوم و طراحی محیطی» و «زندگی شهری و طبیعت گردی» از سوم آبان ماه تا ۱۸ آذر سال جاری به مدت ۴۵ روز ادامه خواهد داشت و آخرین مهلت ثبت‌نام در این مسابقه تا پایان وقت اداری روز شنبه ۶ آبان ماه ۱۳۹۶ بوده و به طرح برگزیده مبلغ ۸ میلیون تومان اهدا خواهد شد.
