نویسنده: مارتین کولاف/ خبرنگار بخش خاورمیانه گاردین
مترجم: محدثه عقبایی
جنگ سوریه تابحال جان بیش از ۱۳۰,۰۰۰ نفر را گرفت و همان‌طور که در تصاویر پیداست، ساختمان‌های تاریخی و میراث باستانی نیز از این جنگ در امان نبوده‌اند.
این کشور قبلاً خیابان‌های آرام و مشجری داشت که مردم در [حوالی] آن کار و زندگی می‌کردند؛ بازارهایی قدیمی و پررونق و مساجدی بدیع و پرنقش که در طول اعصار مختلف، در آن عبادت می کردند.
حال تنها ویرانه‌ای از آنها باقی‌مانده است، در نتیجه‌ی جنگی که نه‌تنها منجر به نسل‌کشی مردم سوریه شد، بلکه هر آنچه اطرافش بود، ازجمله مکان‌هایی که از سپیده‌دم تمدن پابرجا بوده‌اند، را نیز نابود کرده است. در سوریه، جایی که جنگ به‌ظاهر بی‌پایانش به چندمین سال خود رسیده است، میراثی با قدمت بیش از ۵ هزار سال به تدریج زیر آوارها دفن می‌شود.
تخریب شهرها و روستاها در ویدیوهای خشونت‌آمیز و تکان‌دهنده‌ای که در اینترنت قرار داده می‌شود و مردم از مدت‌هاست دیگر تماشا نمی‌کنند، نمایان است. این تصاویر تار به‌ندرت نشانی از ویرانه‌های که خارج از صحنه‌ی نبرد به‌وجود می‌اید، دست می‌دهد – کلیساهای باستانی، قلعه‌های به‌جامانده از صلیبیون و خرابه‌هایی که در طول چندین هزار سال قیام و سرکوب، استوار بوده‌اند، اکنون به‌وسیله‌ی این جنگ بی‌رحم رو به نابودی می‌روند.
جنگ سوریه جان چند صدهزار نفر را گرفته است. میلیون‌ها شهروند به کشورهای همسایه فرار کرده‌اند و یا در کشور سرگردان‌اند. مدت‌هاست چرخ صنعت و اقتصاد از حرکت ایستاده است. به این جنگ بی‌رحم، امیدی نیست. سوریه شش مکان تاریخی ثبت‌شده دارد که نماینده‌ی دست‌کم ۲ هزار سال تاریخ است و همه‌ی آنها در جنگ آسیب‌دیده‌اند.
این تصاویر قبل و بعد از جنگ، نظم قدیم جهانی سوریه را که در کتاب‌های تاریخ آمده است را نشان می‌دهد. جهانی که مردم از بازارها خرید می‌کردند و یا درصحن‌های مسجد جمع می‌شدند. این تصاویر ابعاد تکان‌دهنده‌ی ویرانی‌ها در گوشه و کنار سوریه و ضربه‌ای که به روح و هویت این کشور وارد شده است، را آشکار می‌کند.
در حلب، یکی از قدیمی‌ترین بازارهای مسقف جهان نابود شده و کوچه‌پس‌کوچه‌های سنگی آن صحنه‌ی یکی از شدیدترین جنگ‌های کشور در چند سال اخیر بوده است. این شهر از آسمان و زمین آماج جنگنده‌ها و چریک‌های شهری‌ای است که هیچ اهمیتی برای میراث قایل نیستند. آن‌هایی که جرئت کنند سرشان را از خرابه‌ها بیرون بیاورند و نگاهی به ارگ باستانی مرکز شهر بیاندازند، می‌توانند دیوارهای آسیب‌دیده‌ی آن را ببینند.
چند صد مایل جنوب‌تر، درست در غرب حمص، دژ کردان[۱]، یکی از مهم‌ترین قلعه‌های قرون‌وسطایی جهان قرار دارد که آسیب‌های بسیار بیشتری دیده است. این بنا در اثر اصابت مستقیم گلوله‌های جنگنده‌ها و توپخانه، اکنون نیمه ویران است.
حمص شرایطی بدتر از این دارد. خیابانی مسکونی که مدتی پیش ماشین‌ها زیر درخت‌های صمغ‌دار آن پارک می‌کردند، حالا نابودشده و زندگی در این بخش شهر که قلب کشور است، از حرکت بازایستاده. در یکی از عکس‌ها یک تانک سوخته وسط خیابان دیده می‌شود و مناره‌ی قدیمی کنار آن هم منفجرشده است. این عکس احتمالاً در روستایی نزدیک حماه در شمال حمص ثبت‌شده است. این عکس به راحتی می‌تواند نماد تمام ویرانی‌های کشور، در دمشق یا شهرها و روستاهای دیگر، از ادلب در شمال گرفته تا درعا در جنوب، جایی که در مارس ۲۰۱۱ جرقه‌ی شروع جنگ زده شد.
در ماه می ۲۰۱۲، اِما کانلیف[۲]، دانشجوی دکتری دانشگاه دورهام و عضو شبکه میراث جهانی، گزارشی در رابطه با آسیب‌های واردشده به بناهای تاریخی سوریه تهیه کرد و در آن جزییات تمدن‌های مختلفی که در شکل‌گیری سوریه‌ی معاصر نقش دارند را شرح داد:
«تمدن‌های زیادی از دوران عصر برنز ازجمله بابلیان، آشوریان و هیتیان آثاری از خود در سوریه باقی گذاشته‌اند. این تمدن‌ها سپس جای خود را به یونانیان، ساسانیان، ایرانیان، رومیان و اعراب دادند. بسیاری از این تمدن‌ها شهرهای سوریه را به‌عنوان پایتخت خود انتخاب کردند. صلیبیون چندین قلعه‌ی بسیار باشکوه در سوریه ساختند و امپراتوری عثمانی هم بناهایی در این کشور برجای گذاشت. همه‌ی این فرهنگ‌ها با همزیستی و تعارض توأمانشان چیز جدید و خاصی خلق کردند که در هیچ جای جهان پیدا نمی‌شود.»
او گفت که خطری که میراث باستانی سوریه را تهدید می‌کند حالا به بالاترین حد خود رسیده است. «مکان‌های باستانی سوریه اغلب در خط مقدم درگیری‌ها هستند و آسیب‌های سنگینی به آنها وارد می‌شود. مشکلات اقتصادی و کاهش امنیت باعث شده که حتی بناهایی که از مناطق جنگی دور هستند، در امان نمانند و غارت شوند. نه سوری‌ها و نه مردم جهان نمی‌توانند انکار کنند که میراث غنی تاریخی می‌تواند منبع درآمد و الهام آیندگان باشد.»
با توجه به دسترسی‌های محدود به این کشور، برای تعیین میزان تخریب‌ها از تصاویر ماهواره‌ای استفاده می‌شود. دن تامپسون، مدیر پروژه‌های جهانی صندوق میراث جهانی، می‌گوید: «به تمام میراث جهانی این کشور آسیب واردشده است؛ ازجمله بناهایی که به ثبت یونسکو رسیده‌اند و بسیاری از بناهای تاریخی دیگر هم یا آسیب‌دیده‌اند، یا نابودشده‌اند و یا مورد غارت شدید قرارگرفته‌اند.»
تامپسون می‌گوید: «توپخانه، تیراندازی، استقرار ماشین‌آلات سنگین و غارت وسیع این بناها، عوامل اصلی آسیب و تخریب آنها هستند. اگرچه وندالیسم هم در این تخریب‌ها نقش دارد. تا جایی که ما می‌دانیم تا همین لحظه هیچ اقدام قاطعانه‌ای برای مبارزه و جلوگیری از آسیب به این بناها انجام‌نشده است.»
[divider]منبع[/divider]
[button color=”blue” size=”normal” alignment=”none” rel=”follow” openin=”samewindow” url=”https://www.theguardian.com/world/2014/jan/26/syria-heritage-in-ruins-before-and-after-pictures”]theguardian[/button]
[divider]پی‌نوشت‌ها[/divider]
[۱] Krak des Chevaliers
[۲] Emma Cunliffe
