چندی پیش وزیر راه و شهرسازی به صحن بهارستان رفت تا در آغاز کار مجلس یازدهم، گزارشی از عملکرد وزارتخانه متبوع خود در سه سال گذشته و برنامه‌ها و چالش‌های این وزارتخانه به نمایندگان ملت ارائه دهد. ازآنجا تاکنون چنین گزارش مفصلی را به نمایندگان ملت از سوی آقای آخوندی شاهد نبوده‌ایم، فرصت را غنیمت شمردیم تا به برسی کلی این گزارش بپردازیم.
عباس آخوندی ابتدا بابیان اینکه «باید از فرصت پسابرجام برای قرار دادن مجدد ایران در کانون شبکه ارتباطات و دالان‌های بین‌المللی استفاده کنیم»، بیشترین اولویت را برای حمل‌ونقل هوایی قائل شد و گفت: «نخستین گام، نوسازی صنعت هوانوردی با توجه به فراگیری جهانی آن و سریع‌الوصول بودن آن است». پرداختن به بخش حمل‌ونقل هوایی بیش از نیمی از حجم گزارش آقای آخوندی را به خودش اختصاص می‌دهد.
در اینکه حمل‌ونقل هوایی بسیار مهم است و با نوسازی و گسترش ناوگان هوایی کشور می‌توان از خروج سالانه میلیون‌ها دلار ارز از کشور جلوگیری کرد، حرفی نیست، اما تصمیمات راهبردی مدیریتی‌ای ازاین‌دست باید از طریق مقایسه کارشناسی همه گزینه‌ها و در نظر گرفتن اولویت‌ها اتخاذ شود. در مورد اینکه آیا در شرایط فعلی کشور ما اولویت دادن به حمل‌ونقل هوایی در برابر حمل‌ونقل ریلی چقدر کارشناسانه است سخن بسیار می‌توان گفت اما به‌طور خیلی مجمل کارشناسان متعددی با تخصص‌های گوناگون توسعه حمل‌ونقل ریلی را دارای اولویت بیشتری می‌دانند. یکی از مهم‌ترین استدلال‌ها در این زمینه مربوط به بحث آمایش سرزمین، عدالت فضایی و تحرک فضایی است که با توجه به جغرافیای خاص و گسترده کشور ما، مدل مرکز-پیرامونی توسعه صورت گرفته در ایران، انزوای جغرافیایی بسیاری از نقاط پیرامونی و سطح درآمد پایین در این فضاها و موارد دیگری که یادداشت مستقلی می‌طلبد، تنها نوع حمل‌ونقلی که می‌تواند باعث رشد اقتصادی و تحرک فضایی در اکثر فضاهای سرزمینی ما بشود حمل‌ونقل ریلی است. آقای وزیر نه‌تنها در این گزارش بلکه در سایر سخنانشان درباره توجیه قراردادهای کلان خرید هواپیما و اولویت دادن به حمل‌ونقل هوایی بحث مقایسه‌ای انجام نداده‌اند. استدلال‌های دیگری هم در این زمینه مطرح هستند که بیانشان را به یادداشت تفصیلی دیگری موکول می‌کنیم.
البته آقای آخوندی در بخش بعدی گزارششان به حمل‌ونقل ریلی اشاره‌کرده‌اند: «پروژه‌های بزرگی درزمینه‌ی توسعه ریلی در دست اقدام است که راه‌آهن سریع‌السیر تهران- اصفهان نمونه آن است و قرارداد دوم برقی کردن راه‌آهن تهران- مشهد و همچنین برقی کردن راه‌آهن تهران- تبریز در دست اقدام است و در این خصوص سرمایه‌گذاری‌های لازم انجام‌شده است» و در ادامه بر لزوم نوسازی ناوگان ریلی تأکید می‌کند: «قطارهای فرسوده به‌مرور در حال نوسازی هستند و قصد داریم تا سال آینده قطارها با عمر بالای ۳۵ سال دیگر فعالیت انجام ندهند و باید ۲۸ هزار و ۵۰۰ واگن باری و ۶۱۸ لکوموتیو و به میزان کافی واگن مسافری خریداری شود و مقررشده ۲۰ هزار میلیارد تومان از منابع توسط بخش خصوصی و ۱۵ هزار میلیارد تومان توسط دولت تأمین شود.»
اولین نکته‌ای که در مورد سخنان ایشان در این بخش به ذهن می‌رسد، غفلت از آینده‌نگری فن‌آوری ریلی است. همه ما می‌دانیم آنچه به‌عنوان حمل‌ونقل ریلی در کشور ما شناخته می‌شود با آنچه مثلاً در ژاپن، فرانسه، آلمان و حتی چین وجود دارد بسیار متفاوت است. در دنیای امروز بر روی سرعت‌های بالای ۵۰۰ کیلومتر بر ساعت کار می‌کنند و در حال حاضر قطارهای با سرعت متوسط ۳۵۰ کیلومتر در حال بهره‌برداری هستند، درحالی‌که متوسط سرعت قطارهای ما زیر ۱۲۰ کیلومتر بر ساعت است. حال سؤال اینجاست جای فن‌آوری‌های نوین در توسعه‌های آتی حمل‌ونقل ریلی کجاست؟ طبق اخبار منتشرشده، بعد از برقی کردن مسیر مشهد-تهران نهایتاً سرعت به ۲۰۰ کیلومتر خواهد رسید که در مقایسه با سرعت‌های جهانی بسیار پایین است و نشان از تاریخ‌مصرف گذشته شدن فن‌آوری آن می‌دهد. تاکی باید شاهد ورود فن‌آوری‌های دست چندم به کشور باشیم؟
آقای آخوندی در بخش دیگری از سخنانشان به معضل محیط‌زیست هم اشاره کردند و گفتند: «اگر می‌خواهیم به موضوع آلودگی هوای تهران رسیدگی کنیم باید خطوط ریلی ارتقا یابد». سؤال اما اینجاست که حمل‌ونقل ریلی و عمومی با چه فناوری؟ فن‌آوری ۴۰ سال قبل؟ از طرف دیگر وزیر محترم در حالی وعده گسترش حمل‌ونقل عمومی و ریلی را می‌دهند که دولت سال‌هاست با عدم پرداخت بدهی خود به مترو تهران باعث کندی عملیات عمرانی ساخت خطوط جدید شده است.
اگر همه انتقادات آقای وزیر به این طرح را هم بپذیریم باز جای این سؤال جدی باقی می‌ماند که خب طرح و برنامه شما برای خانه‌دار کردن اقشار ضعیف جامعه بعد از سه سال چیست؟ آقای آخوندی در حالی در هر مجلسی لب به انتقاد از مسکن مهر می‌گشاید که هنوز هیچ طرح و برنامه مشخص و عملیاتی برای سروسامان دادن به مرداب بازار مسکن و وضع بحرانی مسکن اقشار کم‌درآمد ارائه نداده‌اند چه برسد به اجرا. ایشان تنها به افزایش مبلغ وام مسکن اشاره می‌کنند اما اولاً اثرات مثبت این وام‌ها بر بازار مسکن چیست؟ و ثانیاً آن ۱۹ میلیون بد مسکن و ۹ میلیون حاشیه‌نشین که توانایی بازپرداخت این وام‌ها را ندارند کجای نقشه ذهنی آقای وزیر قرار دارند؟
آنچه به‌طورکلی و فهرست‌وارمی توان در مورد گزارش آقای عباس آخوندی وزیر محترم راه و شهرسازی اشاره کرد موارد زیر است.
- اولویت قائل شدن بی‌دلیل برای توسعه حمل‌ونقل هوایی در برابر حمل‌ونقل ریلی
- عدم توجه به مسئله محیط‌زیست و حمل‌ونقل پاک
- غفلت از اجرای سیاست‌های آمایش سرزمین و عدالت فضایی به‌عنوان راه‌حل هم‌زمان رکود و بی‌عدالتی
- نداشتن برنامه مناسب برای خروج بخش مسکن از رکود
- نداشتن برنامه برای مسکن اقشار مستضعف جامعه
امیدواریم هریک از این موارد را در یادداشت‌های جداگانه‌ای با تفصیل بیشتری موردبررسی قرار دهیم.
