تهران از گذشته مهد بناهای ایرانی معاصر بوده است؛ از برج نمادین آزادی که شاهدی استوار بر تظاهرات مردمی متعدد، انقلاب جمهوری اسلامی ایران و جنگ هشتساله بوده تا موزهی زیبای هنر معاصر و تئاتر شهر در هر گوشهی تهران طرحی از هنر معماران ایرانی به چشم میخورد.
در چند دههی منتهی به انقلاب اسلامی معمارانی مانند هوشنگ سیحون، کامران دیبا و حسین امانت مرزهای معماری سنتی را وسیعتر کرده و از عناصر سنتی معماری ایرانی در طراحیهای مدرن بهره بردند؛ برج آزادی اثر امانت نماد مجسمی از این تلاشهای خلاقانه است.
اگرچه بعد از انقلاب به جلوههای معماری پایتخت ایران بهعنوان کشوری که ناگزیر جنگ و بازسازیهای پسازآن را تجربه کرد، ضربهای جدی وارد شد اما اخیراً با حضور معماران جوانی با دانش و سلیقهی جهانی و در وضعیت ثبات نسبی کشور در مقایسه با تحولات پس از انقلاب، نسل جدید راه پیشکسوتان این هنر را دنبال میکنند و بهاینترتیب شهر پذیرای سبک معماری برجسته و جدیدی شده است.
مهران قارلقی، مدیر استودیو اینتگریت لندن که پیشازاین در شرکت معماری برجسته میرمیران فعالیت میکرد، میگوید:
«تهران در سال ۲۰۱۶ حال و هوای بازسازی و تغییر چهره دارد. شهرهای ایران حداقل در مقایسه با اروپا به طرحهای جدید و خلاقانه روی آوردهاند و مشخصا در تهران استقبال بسیار خوبی از ساختمانهای جدید می شود.»
او میافزاید:
« تهران ساختاری ویژه و بسیار پویاتر از پایتختهای اروپایی دارد و یک شهر معمولی در خاورمیانه نیست. جلوههای شهری تهران در نگاه اول بسیار پر هرجومرج به نظر میرسد اما در مقایسه با شهرهایی مانند توکیو تهران قادر است بهطور مداوم هویت بصری خود را بازسازی کند.»
مقامات دولتی نیز در حفظ این ویژگیها در تهران تأثیرگذار هستند. محمود احمدینژاد، رئیسجمهور سابق ایران، یکی از همین افراد تأثیرگذار بود. علاوه بر او، محمدباقر قالیباف که پروژههای چشمنوازی مانند نصب بیلبوردهایی از آثار پیکاسو و ماتیس در خیابانهای شهر را اجرا کرد، که این امر سبب بهبود وضعیت ساماندهی شهری شده است.
کامران رضاییان پور، مؤسس شرکت معماری ایده اندیش که دفاتری در تهران و شیراز دارد، میگوید:
«معماران در ایران آزادانه فعالیت میکنند و دستشان بسته نیست. شهرداری بر سر راه معماران سنگاندازی نمیکند. مسئلهی اصلی متقاعد کردن مالکان است وگرنه در تهران شهرداری بهطور عمده راجع به دو موضوع حساسیت دارد: فضاهای پارکینگ و ارتفاع ساختمانها»
این آزادی تنها منحصر به تهران نیست. رضاییان پور معتقد است «حتی در شهرهای دیگری مانند اصفهان، شیراز، مشهد و تبریز شما میتوانید آثار خلاقانهتری نسبت به تهران ببینید. درگذشته تفاوت عظیمی بین شهر تهران بهعنوان پایتخت کشور و شهرهای بزرگ دیگر در این زمینه وجود داشت اما حالا این مرزبندی بسیار کمرنگ شده است.»
در ادامه به معرفی پنج پروژه ی مدرن شهر تهران می پردازیم:
[divider]خانه شریفیها[/divider]
خانه شریفیها ساختمانی هفتطبقه است که در سال ۲۰۱۴ در محلهی مرفه نشین دروس ساختهشده و در طراحی آن سه بلوک گردان بهکاررفته که امکان چرخش در زاویه ۹۰ درجه دارند. هر واحد بر روی یک پایه چرخان قرار دارد که به مالک ساختمان، فرشید شریفی، اجازه میدهد با فشار یک دکمه موقعیت واحدها را تغییر دهد. شریفیها امکاناتی مانند استخر شنا، سالن بدنسازی و سینما دارد.
علیرضا تغابنی، معمار ارشد استودیو دفتر دیگر، در مورد این ساختمان میگوید:
«باز و بسته بودن حجمهای ساختمانی بر اساس ویژگی خانههای سنتی ایران طراحیشده که فضایی پویا و متناسب با تغییر فصلها با عنوان زمستان نشین( اتاق نشیمن زمستانی) و تابستان نشین (اتاق نشیمن تابستانی) برای ساکنان فراهم میکند.»
[divider]پل طبیعت[/divider]
پل طبیعت که ساخت آن دو سال طول کشید، در سال ۲۰۱۴ توسط شهردار تهران افتتاح شد. این پل ساختار پیشرفته و جذابی دارد که توسط معماران جوان لیلا عراقیان و علیرضا بهزادی طراحیشده و اکنون پاتوق محبوب جوانان و مکانی مفرح برای ورزش صبحگاهی است. در تعطیلات عمومی هزاران نفر خانههای خود را برای تفریح و گردش به مقصد این پل ترک میکنند.
پل طبیعت بعد از قرار گرفتن در لیست برندگان جوایز +Architizer A که یک رقابت جهانی در نیویورک است، توجه جامعه جهانی را به خود جلب کرد. این سازهی ۲۷۰ متری دو پارک را در شمال تهران به هم مرتبط میکند و بر روی سه ستون بزرگ ساختهشده است. در هر سه طبقه پل مسیرهای چندگانه، رستوران، کافه و مکانهایی برای استراحت وجود دارد. عراقیان در مصاحبه سال پیش به گاردین گفت:
«من نمیخواستم تنها یک مسیر عبوری طراحی کنم که مردم را از این پارک به آن پارک برساند. من دوست داشتم مردم بر روی این پل بایستند و قدری تأمل کنند.»
[divider]پردیس سینمایی ملت[/divider]
رضا دانشمیر در این پروژه مجموعه ای از ایده های خلاقانه را اجرا کرد که یکی از اولین پروژههایی بود که توانست بعد از انقلاب هویت بینالمللی پیدا کند. قارلقی میگوید:
«این پروژه توسط شهرداری تهران راهاندازی و در سال ۲۰۰۸ به پایان رسید و بعدازآن بخش دولتی اجرای آثار مشابهی مانند پل طبیعت را ادامه داد.»
پردیس سینمایی ملت در گوشهی جنوبی پارک ملت قرار دارد و یکی از ویژگیهای مهم آن یک قوس ۵۷ متری بدون ستونهای حمایت است. این سینما فضایی کاربردی برای گفتگو و تعامل مردم بعد از تماشای فیلمها دارد.
[divider]خانه نیکبخت[/divider]
ساختمان مسکونی محمدرضا نیکبخت در نیاوران تهران در سال ۲۰۱۳ ساختهشده و ویژگی متمایز آن قطع نشدن حتی یک درخت در جریان فعالیتهای ساختمانی است.
نیکبخت میگوید:
« ما متأسفانه بارها شاهد قطع درختان ۱۵۰ ساله و ۲۰۰ ساله در تهران برای ساخت آپارتمانهای جدید بودهایم. در سایت این پروژه درمجموع ۱۲۸ درخت با متوسط سن ۷۰ سال داشتیم که در طرح اولیه قطع حدود ۴۰ درخت پیشبینیشده بود اما بعد از تجدیدنظر، طراحی نهایی و رایزنی با شهرداری، آنها ترغیب شدند تا سازوکاری برای حفظ تمام درختها ایجاد کنند. ما تلاش کردیم برای حفظ درختان در جریان ساختوساز آنها را بپوشانیم. یک درخت خشک شد و یک درخت دیگر هم آتش گرفت اما باقی درختها سالم باقی ماندند.»
مجتمع مسکونی نیکبخت دارای دو بلوک پنج طبقه است. بعد از اجرای این پروژه افراد بسیاری درباره حفاظت از درختها آگاه شدند و مقامات شهری نیز جریمهی قطع درختان برای ساخت بناهای جدید را افزایش دادند.
[divider]اُرسی خانه[/divider]
برادران کیوانی اُرسیخانه را که یک بلوک مسکونی آپارتمانی است طراحی و ساخت آن را در سپتامبر ۲۰۱۵ در محلهی متوسط گیشا تمام کردند.
نیما کیوانی میگوید:
«یکی از دغدغههای اصلی ما نحوهی اضافه کردن ارزشهای معمارانه به طراحی مدرن بود. ما میخواستیم نسخهای بهروز شده از معماری ایرانی ارائه کنیم و به همین دلیل از پنجرههای اُرسی با شیشه های رنگی – در شش رنگ مختلف- که در خانههای سنتی شهرهایی مانند کاشان دیده میشوند استفاده کردیم.»
این ساختمان هفت طبقه پنج طبقه آپارتمانی و یک باغ سقفی دارد.
منبع:[button color=”white” size=”normal” alignment=”none” rel=”nofollow” openin=”samewindow” url=”https://www.theguardian.com/cities/2016/sep/27/tehran-iran-bold-architecture?CMP=share_btn_tw”]گاردین[/button]
