مسجد الورقا؛ حس سادگی خانه‌ی حضرت محمد(ص) در قرن هفتم

از زبان معمار: مسجد الورقاء بنایی است که از گذشته به‌عنوان مکان عمومی عبادت و تعامل اجتماعی مسلمانان طراحی‌شده است. با افزایش ساخت مساجد نمادین ترکیه‌ای با سبک گنبد مرکزی در کشور امارات، معماران به دنبال طراحی ساده‌تری بودند که به‌جای برجسته کردن وجه نمادین مسجد بیشتر به کاربرد عمومی و اجتماعی آن بپردازد. مسجد الورقاء حس سادگی خانه‌ی حضرت محمد(صل الله علیه و آله) در قرن هفتم مدینه را منتقل می‌کند که اولین مسجد مسلمانان در طول تاریخ بوده است. ساختار اصلی مسجد که حالا به‌عنوان سبک معماری ستون‌دار عربی مشهور شده شامل یک حیاط وسیع و اتاق‌هایی دورتادور آن است که به‌وسیله‌ی ستون ها تقویت شده اند. این نوع معماری با شناخت مسجد و درک کاربری آن به عنوان فضایی چند منظوره برای گردهمایی مسلمانان بعد از اقامه هر نماز طراحی شده و در آن توسعه‌ی محیطی مدنظر قرار گرفته است.

WMJ_03_ibdadesign_2016_JAN

در طراحی مسجد الورقاء که توسط شرکت معماری ایبدا اجراشده، یکپارچگی بنا در پیوستگی و ارتباط داخل و خارج آن قابل‌مشاهده است. در این طراحی  هیچ مرزی برای تعیین محدوده مسجد وجود ندارد و  نمازگزاران می‌توانند از سه رواق مختلف وارد نمازخانه شوند. این دسترسی بالا، با تأثیری شبیه به اثر واحه‌ای،  مسجد را به مکانی مطلوب جهت اجتماعات عمومی تبدیل کرده است. دسترسی به حرم( قسمت اصلی مسجد) از طریق صحن طراحی‌شده تا تغییری بین دو فضا ایجاد شود و نمازگزاران با عبور از زیر چند طاق جذاب از محیط شلوغ خیابان به فضای آرام عبادتگاه برسند. علاوه بر این یکی از اهداف کاربردی طراحی صحن در نظر گرفتن فضای وسیع‌تر برای اقامه نماز جمعه و یا مراسم‌های ایام شلوغ دیگر مانند ماه مبارک رمضان و دو عید فطر و قربان است.

al-warqaa-mosque-ibda-design-worship-dubai-united-arab-emirates-_dezeen_936_11-468x702

با عبور از صحن، توجه نمازگزاران با مناره‌ای  در گوشه‌ی حیاط روبرو می‌شوند که  توجه هر ببیننده ای را جلب می‌کند. این مناره یک عنصر استوار سفیدرنگ با نقوش تزیینی است که آمیختگی منحصربه‌فردی از تأثیرات مینیمالیستی و سنتی را در خود دارد. آن‌سوی صحن، فضای داخلی مسجد  صمیمی، روشن و یکپارچه است. حدود نمازخانه زنانه از طریق پل شناوری که  با بافت معماری حرم هماهنگ است که فضا را به دو قسمت تقسیم می‌کند مشخص‌شده است. این پل فضایی خصوصی برای زنان ایجاد کرده و با معماری حرم یکدست و هم‌شکل است. توجه ویژه به قسمت زنانه  در تضاد با فضاهای مشابه در مساجد دیگر است که در آن‌ها نمازخانه زنانه به‌طورجدی تفکیک‌شده و اهمیت آن به حدی کم است که معمولاً یک نیم‌طبقه در قسمت انتهایی یا اتاق‌های محدود به آن‌ها اختصاص داده می‌شود. سازه‌ی پل این اطمینان را به وجود می‌آورد که هیچ مانع یا تأخیر صوتی در حین اقامه نماز جماعت و قرائت خطبه‌ها به وجود نمی‌آید.

WMJ_13_ibdadesign_2016_JAN

معماران در طراحی مفهومی فضای مسجد از زمینه‌ی نور به‌عنوان یک عنصر فیزیکی و یک المان معنوی استفاده کردند. برای تأکید بر نور طبیعی، از یک سقف نورگیر استفاده‌شده که از طریق آن نور در کل فضا جریان می‌یابد و با ایجاد درخشندگی و روشنی حسی روحانی به فضای داخلی می‌بخشد. علاوه براین نور تابیده‌شده در فضای مسجد باعث توجه به حرکت خورشید به‌عنوان نمایشگر تغییر زمان و وقت اقامه نمازهای بعدی می‌شود و این حرکت مداوم نور یک انعکاس بصری از چرخه‌ی زمانی اقامه این نمازهای روزانه است. بر اساس طرح شکفتن انتزاعی گل، الگوی متناوبی برای باز شدن یک سمت پل شناور در نظر گرفته‌شده که  آمیخته‌ای از بازی نور و سایه به وجود می‌آورد و حرکت خورشید و تغییر در اوقات نماز را یادآوری می‌کند.

Arch2O-Al-Warqa’a-Mosque-ibda-design-14

نوع مصالح و طراحی مسجد الورقاء نشان‌دهنده‌ی  توجه به بومی بودن این بنا است. مسجد با استفاده از ماسه‌ی عربستان سعودی برای نمای خارجی با محیط بیابانی اطراف هماهنگ شده و وسعت بیشتری پیداکرده است. این نمای خارجی ماسه‌ای در تقابل با نمای داخلی کاملاً سفید، باعث تقویت نقش مسجد به‌عنوان یک جایگاه امن و مقدس در آن منطقه می‌شود و نوعی عقب‌نشینی در استفاده از مصالح خشن بتنی در معماری مذهبی به شمار می‌آید.

WMJ_01_ibdadesign_2016_JAN

منبع:[button color=”white” size=”normal” alignment=”none” rel=”nofollow” openin=”samewindow” url=”http://www.archdaily.com/787633/al-warqaa-mosque-ibda-design”]آرک دیلی[/button]

مطلبی دیگر
حادثه‌ها و نسبتش با بازدارندگی تفکر در جامعه