هلال ماه در کربلا کامل شد

شاید به زعم برخی آن ظرافت ها و ملاحت های متاخر فرشچیان که در حرم سیدالشهدا(ع) و امام رضا(ع) به خرج داده در این ضریح دیده نشود، اما با ذائقه صریح تر عربی همخوان تر است. شیب قوس های روی ضریح نرمی قوس های مورد پسند ایرانی را خاصه بعد از قاجار ندارد و شاید کمی از قوس های عربی تر عثمانی و شمال افریقا مزه گرفته باشد، همچنین کاکلی های منقوش به اسماء نیز، هم خطوط واضح تری از نمونه های حسینی و رضوی دارند و هم بین زردآبه طلایی و آبی لاجورد نام ها تمایز دایره آشکارتر به دید می آید. خطوط برجسته تر و پرداخت ها سبکتر است. در کلیت نسبت به سلیقه رازورز و مبهم پسند ایرانی ساده تر، و نسبت به سلیقه عیان تر و بارزتر عربی، قبراق تر و با طراوت تر است.

4044-9471f05eb3da7fed722408

از ضریح جدید منصوب در حرم قمر بنی هاشم، حضرت عباس بن علی (ع) سخن گفته می شود که تام و تمام به دست هنرمندان عراقی آستانه مرقد ایشان طراحی و اجرا و نصب گردیده است. این بار پا و دست هیچ ایرانی در میان نیست. سنتی که در شرق چین و هندوستان تا شامات و مصر ریشه دوانده، در تجربه شیعی اش آنقدر شاخه گرفته و پیش رفته تا بتواند همزاد با تجربه ایرانی اش، تجربه ای تماماً عربی را رقم بزند. حال چه ترتبی و مرتبه ای در کار است چندان بر اصل موضوع که زایایی و فراروی این الگوست تاثیر گذار نیست.

4026-63b7205a97f8c4a219cca2

بر سقف هر کدام از چهار طرف ورود به محوطه ۲ چراغ قرمز رنگ به شکل کف دست تعبیه شده است. دور تا دور بالای ضریح، چهار گلدان میناکاری بزرگ نصب شده و بین آنها ۶۰ برگ گل و بته طلایی که «یا قمر بنی هاشم» بر آن نقش بسته است.

4034-0e469fb5cfc6cdc82d8f49

بر بالاترین بخش ضریح هم، دور تا دور، سوره «هل اتی» در زمینه آبی کتیبه شده است و در نوار زیر آن بر روی طلاکاری‌ها، سه سوره حمد، والضحی، قدر و آیات ۲۳ به بعد سوره مطففین (ان الابرار لفی نعیم…) به ترتیب از ضلع جنوبی به چپ، حک شده است.

4034-4cca9c103c071fba6cc84d

خوشنویسی آیات و اشعار دور ضریح هم کار ۳ تن از خطاطان شهیر عراق روضان بهیه، فراس عباس البغدادی و احمد ناجی است که انصافاً بسیار زیبا و چشم‌نواز است. ضریح جدید از لحاظ طرح و نقوش، مطابق با ضریح قبلی ساخته شده اما مقاومت و مواد به کار رفته در آن، گاه تا ۱۰ برابر ضریح قبلی افزایش یافته است.

4034-1b80bec1ad6a51cddac07e

قصیده مرحوم آیت‌الله سید محمدجمال الهاشمی هم در ضریح جدید بالای پنجره‌ها در زمینه آبی لاجوردی، کتیبه شده است. این قصیده زیبا با این مصرع شروع می‌شود: «ضَریحُکَ مَفزَعُنَا الاَمْنَعُ بِهِ کُلُّ نازِلَهٍ تَدفَع» (ضریح شما پناهگاه محکمی است که هر بلایی که بر ما نازل می‌شود را دفع می‌کند).

4034-0cd2e39d7d1115116a360d

ضریح جدید هم ۱۴ پنجره دارد؛ ضلع‌های شمالی و جنوبی هر کدام ۴ پنجره و شرقی و غربی هر کدام ۳ پنجره. در نقره‌ای ورود به ضریح، در ضلع شرقی آن تعبیه شده که بالای آن این آیه شریفه نقش بسته است: اُدخُلوها بِسَلامٍ آمِنینَ و زیر آن هم آمده است: ساخت این ضریح شریف در شهر کربلا و در کارگاه‌های عتبه مقدس عباسی در سال ۱۴۳۷ هجری نبوی شریف انجام یافت.

4029-dbc115702aa17b613fa274

البته یک دو بیتی جدید از سید عبدالستار الحسنی جزو ارزش افزوده‌های ضریح جدید است که ماده تاریخ ساخت آن را ذکر کرده است. ضریح مطهر مستطیلی است که طول آن ۶ متر و ۷۰۰ سانتیمتر و عرض آن ۴/۵ متر است. این ضریح در مساحت ۱۲۰ متر مربعی حرم مطهر عباسی نصب شده با این توضیح که تمامی زیرسازی و فونداسیون آن هم نو شده است با سنگ‌های مرمر نفیس جدیدی که ابعاد آن ۳× ۶۰ × ۴۰ است.

4026-9405010e8b1d5d38881c57

اما وقتی به جزئیات اتصالات و حواشی و لبه ها نگاه می کنیم، همان سهل گیری عربی که اخلاق تعاملی آنان را شکل داده خود را نشان می دهد. در برابر سختگیری های وسواس گونه ایرانی که هر چیزی را در حد اعلا طلب می کند. به هر رو این رخداد نیز بخشی از پروسه ای مرمتی حرم های شیعه است که مبانی نظری اش را از دسترس عقاید آکادمیک در این حوزه دور نگه داشته و بی آنکه مخاطب این فضا را برنجاند، با توسعه مدام کیفی و کمی، اصالت خویش را حفظ می کند. این نگاه در برابر نگاه فرنگیان و فرنگی مسلکان نوعی جمع اضداد است. حفظ اصالت در عین تغییر وجوه مادی و صوری اثر. کلید فهم ماجرا این جاست که با تغییر در طرح و یا مصالح یک مکان زیارتی، فضا همچنان به عنوان عنصر اصلی، اصالت خود را حفظ می کند. چه اینکه حتی با تغییر فضا در نمونه ای مانند حرم شاه چراغ(ع)، این ماهیت معنایی و مکانی است که به تداوم اصالت می پردازد. به عبارت دیگر، بر خلاف آرائی که تغییر کالبدی را مخل به اصالت می دانند، کالبد در سطحی مادون از فضا و مکان صورت بندی می شود. ادعایی که اثباتش را در تمام فضاهای زیارتی می توان متصور شد.

مطلبی دیگر
از چاپ آسمان‌خراش تا اسکن بناهای تاریخی: پیش‌بینی هنرمندان درباره‌ی شغل‌های نو در سال ۲۰۳۰