نروژ کشوری است که مثل ما از درآمدهای نفتی سرشار برخوردار است و در طبقه‌بندی شکل حکومت‌ها مثل ما دارای ساختار دولت بسیط است. این دو شباهت، بررسی تجربه‌ی نروژ را در نحوه‌ی برنامه‌ریزی فضایی و رابطه‌ی حکومت ملی و محلی برای ما بیش از سایر کشورها ارزشمند می‌سازد.
در نروژ به دنبال نهضت تمرکز‌زدایی که از سال‌های دهه‌ی ۶۰ و ۷۰ میلادی آغاز شده، به نوزده استان/شهرستان و به‌ویژه به ۴۵۴ شهرداری، اختیارات گسترده‌ای داده‌شده است. اعضای شورای استان در نروژ مستقیماً توسط مردم انتخاب می‌شوند.
نروژ به ۱۹ استان شامل شهر اسلو که شهرداری هم هست، تقسیم می‌شود. مساحت بزرگ‌ترین استان نروژ یعنی فینمارک ۷۶۴۰۰ کیلومترمربع و کوچک‌ترین آن‌ها یعنی وستفلد ۲۲۰۰ کیلومترمربع است. جمعیت استان‌ها از حداقل ۷۶۵۰۰ نفر در فینمارک تا حداکثر ۴۸۰ هزار نفر در اسلو تغییر می‌کند. دولت استان‌ها عبارت است از:
- شورای انتخابی استان و تشکیلات اداری مستقل آن
- استاندار که از طرف دولت مرکزی منصوب می‌شود
- شماری ادارات دولت مرکزی
در مواردی دولت مرکزی تهیه‌ی برنامه‌های بخشی مانند برنامه‌ی شبکه‌ی راه‌ها، پارک‌های ملی و مناطق حفاظت‌شده، نفت، نیروگاه‌های آبی و برخی منابع طبیعی را رأساً به عهده می‌گیرد؛ اما اصل بر این است که سیاست‌های بخشی دولت مرکزی، در سطوح استانی و محلی (شهرداری) و به‌وسیله‌ی مقامات مربوط، هماهنگ شود. در قانون برنامه‌ریزی و ساختمان مصوب ۱۹۸۵، نظام برنامه‌ریزی نروژ، نظامی مشترک و به‌وسیله‌ی مقامات محلی و استانی و ملی صورت می‌گیرد. در قانون مذکور قواعد و راه‌حل‌هایی برای گفتگو و هماهنگی میان سطوح مختلف حکومتی دیده شده است.
هر ۴ سال یک‌بار، پیش از آنکه تشریفات برنامه‌ریزی متعارف در سطوح استانی و محلی شروع شود، مجلس و دولت مرکزی هدف‌های ملی مهم را با عنوان «رهنمودهای برنامه‌ریزی ملی (PBA)» منتشر می‌کنند. وزارت محیط‌زیست با همکاری سایر وزارتخانه‌های مرتبط، مسئول تدوین مجموعه‌ی جامعی از رهنمودها است.
برنامه‌ی توسعه‌ی محلی نوعی برنامه‌ی تفصیلی است که حاوی مقررات استفاده از زمین و حفاظت آن، آبراه‌ها، نواحی دریایی و محیط‌های صحرایی در مناطق خاصی از شهرداری است. صاحبان املاک، شرکت‌های ساختمانی و دیگران نیز می‌توانند برای مناطق شهرداری طرح توسعه‌ی محلی پیشنهاد کنند که در این صورت بعد از تصویب توسط شهرداری، هزینه‌ی توسعه‌ی محل به عهده‌ی طرف خصوصی خواهد بود.
افزون بر این‌ها، شهرداری‌ها باید برنامه‌های ساخت‌وساز هم تهیه کنند. این برنامه‌ها حاوی جزئیات بسیاری درباره‌ی کاربری زمین، طراحی بناها و تأسیسات در سایت‌های مشخص است. اگر سایر مقامات مسئول برنامه‌ریزی مانند وزارت محیط‌زیست پیشنهادی برای طرح‌های توسعه‌ی محلی دارند می‌توانند با مسئولان برنامه‌ریزی شهرداری در میان بگذارند.
برنامه‌های استان و جامع شهرداری‌ها هر ۴ سال یک‌بار مصادف با دوره‌های انتخاباتی تجدیدنظر می‌شوند.
سیاست‌های ملی و رهنمودها ازنظر قانونی الزام‌آور نیستند؛ اما شوراهای استان، شهرداری‌ها، استانداران و دیگر سازمانهای دولتی ملزم به رعایت آن‌ها در برنامه‌ریزی‌های استانی و شهرداری‌ها هستند. برنامه‌های استانی هم اثر قانونی ندارند؛ اما بااین‌حال برنامه‌های مصوب استان‌ها جهت‌گیری همه‌ی برنامه‌ریزی‌های بخشی و شهرداری‌های محدوده‌ی استان را مشخص می‌سازد. در مواردی که میان شورای شهرداری و سازمان دولتی اختلاف‌نظر پیش آید، شورا می‌تواند از دولت مرکزی تقاضای پژوهش کند.
بخش کاربری برنامه‌ی جامع شهرداری برای همگان الزامی است. همین موضوع درباره‌ی برنامه‌های توسعه‌ی محلی و ساخت‌وساز نیز صادق است.
برگرفته از کتاب آمایش سرزمین،تجربه جهانی و انطباق آن با وضعیت ایران نوشته فیروز توفیق
