[cbtabs][cbtab title=”از تفلیس تا تهران”]
نیکلای مارکف در سال ۱۸۸۲ م در تفلیس گرجستان متولد شد. در سال ۱۹۱۰ م از دانشکده‌ی هنر و معماری سنت‌پترزبورگ فارغ‌التحصیل شد. پس از آن در همان دانشگاه به تحصیل زبان فارسی پرداخت و به سال ۱۹۱۴م تحصیلاتش را به اتمام رساند. در جنگ جهانی اول به نیروهای روسیه در قفقاز پیوست و در سال ۱۹۱۵ م پس از ورود به ایران به خدمت نیروهای قزاق ایران درآمد. او هم‌رزم رضاخان در نیروهای قزاق بود. پس از وقوع انقلاب اکتبر، مارکف در ایران ماندگار شد و پیشه‌ی نظامی‌اش را رها کرد و به معماری پرداخت. او در سال ۱۹۵۷ درگذشت و در آرامگاه دولاب تهران به خاک سپرده شد.
[/cbtab][cbtab title=”میراث مارکوف”]
مارکف مدرسه‌ی البرز را در چهل‌ودو‌سالگی طراحی کرد. او قریب به دو دهه طراح ساختمان‌های مهمی بود که گستره‌ی عملکردی متنوعی داشتند؛ از بناهای مذهبی چون کلیسا و مسجد گرفته تا ساختمان‌های آموزشی و کارخانه‌ها.
از بناهایی که مارکف در ایران طراحی کرد، می‌توان مدرسه‌ی البرز (۱۳۰۳)، دارالمعلمین (۱۳۰۷)، مدرسه‌ی عالی فلاحت (۱۳۰۷)، زندان قصر (۱۳۰۷)، ساختمان پست (۱۳۰۷-۱۳۱۱)، مدرسه‌ی دارالفنون (۱۳۰۷-۱۳۱۴)، خانه‌ی استادان مدرسه‌ی عالی فلاحت (۱۳۰۸)، مدرسه‌ی شعاعیه (۱۳۰۹)، خانه‌ی پروفسور عدل (۱۳۱۰)، موسسه‌ی تحقیقات رازی (۱۳۱۰-۱۳۱۲)، کارخانه‌ی قند کرج (۱۳۱۱)، خانه‌ی مدیر کارخانه‌ی قند کرج (۱۳۱۱)، مدرسه‌ی ژاندارک (۱۳۱۱-۱۳۱۴)، کارخانه‌ی سرم‌سازی (۱۳۱۲)، دانشسرای مقدماتی (۱۳۱۳-۱۳۱۴)، ورزشگاه امجدیه (۱۳۱۳)، کارخانه‌ی قند ورامین و شهرک مسکونی کارخانه (۱۳۱۳)، مدرسه‌ی انوشیروان دادگر (۱۳۱۵)، کلیسای حضرت مریم (۱۳۱۷-۱۳۲۴)، کلیسای ارتدوکس (۱۳۲۳-۱۳۲۴)، مسجد امین‌الدوله (۱۳۲۴) و کارخانه‌ی سیمان تهران (۱۳۲۸) اشاره کرد.
علاوه بر این‌ها، ویلای آلکینو، ویلای ژول، خانه نوایی، خانه قراگوزلو، اداره بلدیه تهران، ساختمان سفارت ایتالیا، دبیرستان پهلوی همدان، ساختمان سینگر و مقبره‌ی شاهزاده گرجی در تهران از دیگر آثار مارکف هستند.[۱][۲]
[/cbtab][cbtab title=”پیشگام معماری مدرن”]
معماری مارکف متأثر از سبک آرت‌دکو بود که آزادانه عناصری را از معماری اسلامی، معماری باستانی ایران و معماری اروپا در تاروپود بناهایش قرار می‌داد. معماری‌اش مورد استقبال حکومت و مردم قرار می‌گرفت و حتی در دوره‌ای دولت مصوبه‌ای تصویب کرد که کارهای ساختمانی بدون برگزاری مناقصه به نیکلای مارکف واگذار گردد[۳]. تنوع عملکردی ساختمان‌هایی که مارکف طراحی کرده است، جالب‌توجه است. باآنکه خودش یک مسیحی ارتدکس بود، برای ارامنه کاتولیک، کلیسای حضرت مریم و برای مسلمانان، مسجد امین‌الدوله را طراحی کرده است. البته نقدهایی هم به این تنوع وارد کرده‌اند؛ مثلاً مارکف در طراحی کلیسای حضرت مریم، در دو مورد از سبک ارمنی تخطی کرده است. اوّل آنکه گنبد اصلی کلیسا را متأثر از معماری بیزانسی که در گرجستان و روسیه رایج بوده طراحی کرده و از سبک ارمنی پیروی نکرده است و دیگر آنکه در معماری ارمنی در کلیساها، از حجاری‌های یکسان در بخش‌های مختلف بنا استفاده نمی‌کنند اما مارکف در حجاری‌های گیاهی بالای نورگیرها و حاشیه‌های بالای دیوارها، نقش صلیب‌ها و حجاری‌های بالای فرورفتگی‌های کلیسای حضرت مریم از حجاری‌های تکراری استفاده کرده است[۴]. مارکف از پیشگامان معماری مدرن در ایران است و نامش با معماری ایران در دوره‌ی پهلوی اول، گره‌خورده است.
[/cbtab][/cbtabs]
صفحه‌ی اصلی پرونده‌ی «۱۳ روز، ۱۳ معمار و شهرساز»
[divider]پی‌نوشت[/divider]
۱ دانیل، شافعی و سروشیانی (۱۳۸۲). معماری نیکلای مارکف. ترجمه ترانه یلدا. چاپ اول. تهران: انتشارات دید
۲ مختاری طالقانی، اسکندر (۱۳۹۰). میراث معماری مدرن ایران. چاپ اول. تهران: دفتر پژوهش‌های فرهنگی
۳ همان
۴ هوسپیان، شاهن (۱۳۹۲). تاریخچه و معماری کلیسای مریم مقدس تهران. فصلنامه فرهنگی پیمان. شماره ۶۶. سال هفدهم. زمستان ۱۳۹۲
