زبان معماری سنگ در اریحا
ترجمه: نیلوفر رسولی| دبیر سرویس ترجمان
طاق‌های سنگی در شهر واحه‌ای اریحا[۱] در حال گرفتن شکل تازه‌ای به خود هستند، این کار به دست دو معمار فلسطینی در حال اجرا است که از قابلیت‌های سنگ در جایگاه مصالحی سازه‌ای استفاده می‌کنند.
نمونه‌ی اولیه‌ی طاق آن‌ها شامل مجموعه‌ای از پایه‌های قوسی است که با تعدادی بیش‌تر از ۳۰۰ بلوک سنگ‌آهک درهم‌تنیده ساخته شده است. به گفته‌ی الیاس آناستاس[۲]، یکی از طراحان، این سازه که [سطح]۶۰ مترمربع را پوشش می‌دهد، در تلاش است تا اسلوب جدید شهری را در فلسطین خلق کند.
یوسف آناستاس[۳]، همکار این طراحی به الجزایر می‌گوید: «در فلسطین سنگ‌آهک‌های بسیاری در دسترس است. به خاطر مشخصه‌های مکانیکی خوبشان، ما در تلاشیم تا آن‌ها را در فرآیند طراحی دخالت دهیم. تمام این [مشخصه‌ها] منجر به تغییری در فرم می‌شود که با [نحوه‌ی] استفاده از مصالح و حضور سنگ در زبان معاصر معماری در ارتباط است.»
برادران آناستاس، متولد بیت‌لحم[۴]، در فرانسه به تحصیل معماری پرداخته‌اند و هم‌اکنون پژوهشی را در زمینه‌ی استریوتومی[۵]– هنر برش و سرهم‌کردن قطعات سنگ به منظور ساخت، در دانشگاه معماری فرانسوی Ensa Paris Malaquais به پیش می‌برند.
به گفته‌ی یوسف:« پژوهش ما مبتنی بر سرمایه‌گذاری روی ظرفیت سنگ در جهت استفاده به عنوان مصالح سازه‌ای است. با فهم شهرهای تاریخیمان، پژوهش در تلاش است تا تکنیک‌های ساخت را به ریخت‌شناسی شهری ربط دهد. ایده‌ی اصلی [این پژوهش]، ریخت‌شناسیِ جدید شهری را پیشنهاد می‌کند که با کاربرد مصالحی در ارتباط است که در فلسطین به راحتی قابل دسترس هستند.
در سرزمینی که برشِ سنگ و ساختنش بخشی از میراثش است، استفاده از مصالح جدید مانند بتن‌آرمه و فولاد، مصارف عمومی را تصاحب کرده است. امروزه، سنگ، صرفاً به شکل ظاهری بر فراز سازه‌های مصنوع استفاده می‌شود.
الیاس در صحبت‌هایش به این نکته اشاره می‌کند که: «با اینکه در گذشته سنگ مصالح سازه‌ای بود، امروزه برای نماسازی مورد استفاده قرار می‌گیرد تا ساختمان ساخته شده با اسکلت بتنی را پوشش بدهد.»، و این مسئله تار‌و‌پود شهرهای فلسطین را به شکل نامساعدی تحت‌تأثیر قرار داده است.
طراحیِ طاق‌های دو برادر، در ژانویه‌ی ۲۰۱۶ آغاز شد و در نوامبر همان سال با بریدن سنگ‌ها به اجرا در آمد و ساخت نمونه‌ی اولیه در فوریه و در اریحا پایان یافت.
یوسف می‌گوید که: «بلوک‌های سنگی… در ابعاد و زوایای بی‌نظیری بریده شده‌اند. هر سنگ نقش سازه‌ای همسانی دارد، به این شکل که [یک سنگ] دو سنگِ دیگر را نگه می‌دارد و توسط دو سنگِ دیگر نیز نگه داشته می‌شود، در نتیجه، این سازه مشترکاً حمل وزن می‌کند.
برخی از ساکنین اظهار داشتند که هدف[ساخت] این طاق را نمی‌دانند. فواد ۱۳ ساله می‌گوید که این محل می‌تواند جایی برای سرو «قهوه و قلیان» باشد. رهگذر دیگری این بنا را در نقش «استراحتگاهی می‌داند که تامین‌گر سایه هم باشد.»
با توجه به [سخنان] برادران آناستاس، هدف این طاق و طاق‌های دیگری که در آینده ساخته خواهند شد، میزبانی از هنرمندان و نویسندگان از فلسطین و سایر جاها است.
با این حال، چرا سنگ قابل ملاحظه‌ترین جنبه‌ی بیش‌تر ساختمان‌های فلسطین است. بخشی از این مسئله در ارتباط با دوران استعمار انگلستان است که [در آن دوران] خواست بر این بود تا نشانه‌‌ی ساختمانی- نشانه‌ای که امروز هم مؤثر است، شمایلی متمایز از اورشلیم را به نمایش بگذارد.
شمایل متمایز نتیجه‌ی حضور تمدن‌های فراوان و سبک‌های ساختمانی متفاوت در اورشلیم است.
دیالا خاسوانه[۶]، در کتاب یادهای حک شده بر سنگ: عمارات شهری فلسطین[۷]، مهارت سنگ‌تراشان محلی را توصیف می‌کند و به اهمیت سنگ در مقام مصالحی سازه‌ای در دوره‌های معماری مختلف در فلسطین اشاره می‌کند.
اما با گسترش مصالح ساختمانیِ مدرن، مهارت‌های ساخت با سنگ به سرعت در حال ناپدید‌شدن هستند.« توانایی الحاق بنایی سنگی به منظر شهر» چیزی است که الیاس می‌خواهد آن را حفظ کند تا با تمسک به تکنیک‌های مدرنِ ساخت، این مصالح سنگیِ «اصیل» را در مرکزِ منظر فلسطین جای دهد.
اریحا که در میان فلسطینی‌ها به مرکبات و آب‌وهوای گرمش در زمستان معروف است، یکی از قدیمی‌ترین شهرهای جهان با استقرار لاینقطع انسانها بر آن است. در زمستان، بازدیدکنندگان در شهر ازدحام می‌کنند؛ اما در تابستان، اریحا تقریباً در انزواست.
وفور معدان در مرکز فلسطین باعث می‌شود که سنگ گزینه‌ی اقتصادی‌تری در میان منطقه باشد. مطالعات نشان می‌دهد که حدود ۳۳۰ معدن سنگ با تولید سالانه ۲۲میلیون مترمربع سنگ و مرمر دارد. فلسطین دوازدهمین صادرکننده‌ی بزرگ این مصالح است.
در سال پیش‌رو، برادران آناستاس برنامه دارند تا یازده طاق دیگر در همان سایت و در جوار مدل فعلیِ خود بسازند.
[divider]پی‌نوشت[/divider]
[۱] Jericho
[۲] Elias Anastas
[۳] Yousef Anastas
[۴] Bethlehem
[۵] Stereotomy
[۶] Diala Khaswaneh
[۷] “Memoirs Engraved in Stone: Palestinian Urban Mansions”
[divider]منبع[/divider]
[button color=”red” size=”normal” alignment=”none” rel=”follow” openin=”samewindow” url=”http://www.aljazeera.com/indepth/features/2017/06/architectural-language-stone-jericho-170607072832396.html”]ALJAZEERA[/button]
