نویسنده: تورج شش بلوکی علمداری
درباره رواج نمای رومی متأسفانه با عنوان معماری لوکس و فوق لوکس و فعال شدن دانشجویان نیمه‌کاره و بازاریان حرفه‌ای در این حوزه، سخن بسیار می‌توان گفت. ازجمله می‌توان به ریشه‌های نظری معماری رومی پرداخت و پرسید که:
“آیا اندیشه در ایران معاصر به آن ریشه‌ها مرتبط و متصل شده که گروهی از مردم برای تمایز و تشخص و جمعی از تازه معماران یا کهنه‌کاران برای کسب‌وکار، خود را از ریسمان معماری رومی آویخته‌اند؟”
به عقیده نویسنده یک معماری بیشتر وجود ندارد که در فرآیند طراحی، حاصل معنا بخشی و شخصیت اثر و مرتبط با بستر و اهداف طراحی است. پس‌ازآن اگر اثر معمارانه ویژگی یک سبک مشخص را پیدا کرد گفت که این اثر ویژگی فلان سبک معماری را دارد.
دیدن نماهای رومی و افسوس خوردن از این پدیده، ما را به یاد رقص‌های مدرن کمپانی کلود گیت می‌اندازد. مثلاً طراح این گروه «لین‌هوای مین» باهدف جستجوی هویت تایوانی که در دهه هفتاد تحت تأثیر فرهنگ چینی و ژاپنی بوده است تصمیم می‌گیرد نمایشی طراحی کند که درعین‌حال که ریشه در فرهنگ تایوانی دارد، بتواند بافرهنگ‌های دیگر هم تعامل کند. نام این نمایش آوازهای سرگشتگان برداشتی از رمان سیذارتا اثر هرمان هسه است، با این هدف که بتواند در پرتو آن، ملهم از آیین‌ها و مناسک تایوانی هم شمرده شود. جالب اینجاست که موسیقی این نمایش را یک گروه آواز محلی گرجی اجرا می‌کند. اما در طول نمایش یک خصلت بر همه‌چیز احاطه دارد؛ ماهیت تایوانی و شرقی اثر.
معماری باشکوه رومی را نمی‌توان نفی کرد، بلکه با آگاهی بر عوامل شکل‌گیری آن، می‌توان امیدوار بود که با شناخت از بستر طراحی و اهداف آن، لایه‌های تاریخی و تأثیرگذار، واقعیت‌های اجتماعی-فرهنگی و مفاهیم تاریخی و فرهنگی معاصر در فرآیندهای برنامه‌ریزی و طراحی شهری و آفرینش معماری بازتعریف و بازاندیشی صورت گیرد.
معماری رومی باشکوه و زیباست. معماری‌های رومی برخلاف معبد یونانی (که نمونه شاخص معماری یونان است) با یک نوع بنا شناخته نمی‌شود، بلکه معرف کثیری از انواع بناهاست؛ کاخ معبدهای مجلل، گرمابه‌ها، با سیلیکا، آمفی‌تئاتر، سیرک و معابد و…
علاوه بر موضوع بالا که حاصل تکثر کارکردها و ساختارهای اجتماعی پیچیده بوده، دو عامل مهم در طرز و تشخص فضایی معماری‌های رومی مؤثر بوده؛ یکی ترکیب و انتظام محورها و عناصر راست‌گوشه و مدور، و دیگری تنوع فضای داخلی همراه با فضای خارجی فعال. بنابراین خصلت مجسمه‌وار بودن بناها که مشخصه اصلی معماری یونانی است، در معماری‌های رومی دیده نمی‌شود.
رومیان بامهارتی که به استفاده از فضا برای بیان معمارانه داشتند بیش از هر چیزی به فضای داخلی و پیوستگی بنا با فضای شهر اهمیت می‌دادند. نمونه بارز آن با سیلیکاست که یک ضلع از فروم را تشکیل می‌داد. حتی این ویژگی در معابد رومی نیز که از محافظه‌کارانه‌ترین بناهای رومی است پیداست، بنابراین محور معبد رومی به محور عرضی با سیلیکا متصل می‌شد.
خانه رومی و فضای اصلش (آتریوم) محل ظهور فضا در معماری رومی است. خانه‌ای که مرکزگراست و بر اساس محور طولی از ورودی آغاز به باغ رواق دار و در انتها به‌جانب دیگر خانه ختم می‌شود. انتظام محوری خانه رومی با حضور آتریوم در مرکز، در نظام فضایی خانه ترکیبی از کارکردهای خصوصی و عمومی را می‌آفریند که هم محصور است و هم در ارتباط با بیرون.
معماری رومی تازه و نمادین است و تقلیدی از معماری یونانی نیست. به‌عنوان‌مثال موضوعاتی همچون معابر، مراکز و حوزه‌ها (تقسیمات شهری حاصل شبکه راه‌ها) در ترکیب و ادغام با یکدیگر شهر رومی را می‌سازد. در شهرهای رومی بنای منفرد با الگوهای یکسان تکرار می‌شد، چراکه می‌پنداشتند باید بر وفق نقشه‌ای الهی زندگی کنند.
درواقع رومیان نظم و فعل آدمی را وجوه مختلف جریان واحد تاریخی می‌شمردند.
برای توضیح بیشتر نگاه شود به:
نور برگ شولتز، معنا در معماری غرب، چاپ ۱۳۹۱ (مثلاً صفحه ۱۲۸)
بنابراین معماری‌های رومی و نوع سازمان‌دهی بناها و شهرها، ریشه در نگرش دینی و خصلت خدایان رومیان داشت.
اکنون؛
با توجه به رواج یافتن نماهای مثلاً رومی که حتی در استفاده از عناصر معماری رومی هم دچار اشتباه است، باید پرسید که کدام عامل و نیرو در بستر طرح و ظهور کدام خدایان، منجر به طراحی نمای رومی شده است؟
کدامین نگرش جامع از رابطه دین با نقشه الهی و کدام جریان تاریخی در جامعه ایران، این‌گونه معماری و معماران را روا یا شایسته ترویج می‌شمارد؟
اجرای نمای رومی در حال حاضر چه هدفی را دنبال می‌کند و ناظر بر کدام اهداف نظام بخشی شهری شکل می‌گیرد؟
آیا کسانی که نمای رومی کار می‌کنند از ارزش‌های مبتنی بر باورهای دینی و ماهیت تاریخی یا فضایی آن آگاه‌اند؟ آیا کسانی که نماهای شبه رومی را به‌عنوان معماری لوکس و فوق لوکس مطرح می‌کنند، می‌توانند در مورد فضا و سیر تحول آن در معماری رومی دقایقی سخن بگویند؟
منبع: [button color=”white” size=”normal” alignment=”none” rel=”follow” openin=”samewindow” url=”https://t.me/architecturemonitor”]کانال تلگرامی دیده‌بان معماری[/button]
