آدرس : یزد- پیاده راه قیام – بن بست مدیریت شهری

مسیر پیاده تجلی­‌گاه حیات مدنی شهر و محل رخداد وقایع و فعالیت­های اجتماعی شهروندان در زندگی و حیات شهری می­باشد، از این رو طراحی درست و گسترش آن نه تنها باعث غنی­تر شدن زندگی اجتماعی و فرهنگی می‌­شود، بلکه با توجه به پیچیدگی­ها و مسائل حمل­ونقل شهری در شهرهای معاصر، گامی در جهت حل معضلات ترافیکی و ترددی برمی­دارد و شهرها را به سوی حمل­ونقل انسان­محور سوق می­دهد. در ایران نیز با توجه به شکل­گیری گام­های نخست در طراحی پیاده­راه­‌های شهری، کیفیت آن­ها نیز می­بایست مورد عنایت واقع شود و در برنامه­ریزی­های حمل­ونقل درون شهری دیده شود.

جنبش گسترش فضاهای پیاده، نه تنها سیمای کالبدی شهرها را عوض کرده، بلکه تغییرات نوینی در کیفیت زندگی شهری و رفتار اجتماعی و فرهنگ مردم به وجود آورده است. هم­چنین الگوها و روش­های جدید برای حل مسائل شهری ارائه داده که باعث تحولی عمیق در نظریه­ها و روش­های شهرسازی، به ویژه در عرصه توسعه فضاهای شهری پایدار شده است و با تاثیرگذاری بر کلیه ابعاد پایداری (اکولوژیکی، فرهنگی-اجتماعی، مکانی، اقتصادی و …) نقش موثری در توسعه پایدار شهری بر عهده دارد.

توجه جدی و عملی به ساماندهی حرکت پیاده و پیاده­راه­ها به اواخر دهه ۱۹۴۰ برمی­گردد. در شهرهای اروپایی، این انگاره با اهداف خارج ساختن محدوده­های تاریخی شهرها از تسلط اتومبیل و برای حفاظت از بافت­های کهن و احیای اجتماعی و مراکز شهری، مطرح و اجرایی شد. توجه این امر پس از جنگ جهانی دوم و فرارسیدن زمان بازسازی شهرهای اروپایی شکل مشخص­تری پیدا نمود.

ایجاد مکان­های ویژه­ی تردد در شبکه معابر شهری از دیرباز در فرهنگ شهرسازی ایران وجود داشته و به صورت­های گوناگون از قبیل بازارها، بازارچه­ها، گذرها، میادین و … احداث می­شده است. بازارها و بازارچه­ها که محل خرید و فروش کالا و خوراک بوده در حقیقت کوچه­ای سرپوشیده­ای است که از دو سو دارای دکان­هایی بوده و خود به عنوان یک شبکه­ی راه ارتباطی برای پیاده­ها در شهرها عمل می­کردند. بازارها اغلب دارای رشد خطی بوده و ضمن طی مسیرهای خطی، به تجهیز خود از طریق اشغال فضاهای اطراف و تبدیل آن­ها به کاربری­های مورد نیاز می­پرداخته­اند؛ بنابراین، با بررسی پیشینه و چگونگی شکل­گیری کاربری­های گوناگون در بازارهای سنتی، بازارها را می­توان از اولین گذرهای ویژه پیاده دانست که از دیرباز در ایران قدیم شناخته و اجرا شده بودند.

شهر یزد که یکی از قدیمی­ترین شهرها و از بزرگ­ترین مراکز تاریخی ایران است، دارای فضاها و مراکز شهری با ارزشی است که حاصل شکل­گیری در دوران­های مختلف می­باشد. خیابان قیام در سال ۱۳۲۲ ه.ش بر محور بازار خان احداث شد و با تخریب این محور، دو نیم کردن راسته بازار و تغییر معماری دو میدان امیرچخماق و شاه طهماسب از طریق اتصال آن­ها به یکدیگر شکل گرفت. این خیابان به عنوان رابط بین ابنیه و فضاهای باارزش شناخته می­شود که به لحاظ قرارگیری در قسمت تاریخی شهر و مجاورت با عناصر تاریخی از اهمیت ویژه­ای برخوردار است و علاوه بر استقرار بازار قدیمی شهر و همچنین کابری­ها و فعالیت­هایی خاص چون مصلی نماز جمعه، طیف متنوعی از استفاده­کنندگان را دارا است، اعم از کسبه و شهروند یزدی، توریست و گردشگر، زن و مرد، پیر و جوان و …

درماه­های اخیر سال جاری شهرداری یزد پروژه­ی اجرا شده پیاده­راه­سازی خیابان مسجد جامع را که با اجرای دو لاین کم عرض برای تردد خودروها و دوپیاده رو عریض در دو سمت خیابان برای تردد عابران پیاده را طرحی موفق تلقی میکند تصمیم گرفت این طرح را برای خیابان قیام نیز اجرا کند. البته این خیابان در اجرای طرح از حسینیه تا حسینیه که قرار است با مرمت تکیه‌های شاه طهماسب و امیرچخماق اجرا شود، نیز قرار داشت از این رو طرح پیاده‌راه سازی خیابان قیام بعد از ایام اربعین کلید خورد. لاین پیاده‌رو جدیدی با عرض تقریبی ۳ متر در وسط خیابان اجرا شد. به این ترتیب ۳ لاین پیاده‌رو و ۲ لاین سواره در مجموع با عرض ۳ متر و ۷۰ سانتی‌متر برای این خیابان ایجاد شد و در دو طرف خیابان نیز پیاده‌روهای قبلی که به تازگی مرمت و بهسازی شده‌اند، باقی خواهند ماند.

اما خلاف آنچه که در طرح تصویب و اجرا شده وضعیت کنونی پیاده­راه خیابان قیام به این صورت است که لاین جدید پیاده­رو برای پارک سواره با استفاده از رمپ هایی که در کناره پیاده­راه تعیبه شده استفاده می‌شود.

با اجرای این طرح و هزینه‌­های بالایی که برای اجرای این پروژه صرف شد بعد از گذشت چند ماه از افتتاح پروژه موضوع طرح اجرایی خیابان قیام و مشکلاتی که برای کاسبان این خیابان ایجاد شد پس از اعتراضات مکرر مردم و کسبه در صحن علنی شورای اسلامی شهر یزد و با حضور نمایندگان بازاریان خیابان قیام و شهردار یزد مورد بحث و بررسی قرار گرفت.

در تاریخ سوم بهمن ماه در جلسه شورای شهر راهی برای حل مشکل ایجاد شده توسط اعضا ارائه گردید که با توجه به طرح ارائه شده نه تنها طرح اولیه خود را زیر سوال برده بلکه هزینه­ی اصلاح طرح را دوچندان کردند. طرح دستپاچه­ای اعضای شورای شهر یزد برا حل مشکلات خیابان قیام در تصویر زیر مشاهده می­کنید

درآخر به گزارش ایسنا، براساس تصمیم نهایی و بعد از نظرات ارائه شده  در این نشست، مقرر شد که برای  همسان‌سازی خیابان قیام، این خیابان به طور کامل کف‌سازی و به سواره رو تبدیل شود. البته مقرر شده که این طرح از ۱۵ فروردین ماه ظرف مدت دو ماه انجام شود ولی در حال حاضر و به جهت اهمیت مسئله کسب و کار بازاریان خیابان قیام در شب عید، مقرر شده است که خودروها از مسیر پیاده‌رو وسط خیابان جهت تردد و از مسیر آسفالت کنارهای پیاده رو جهت پارک خودرو استفاده کنند.

با توجه به آنچه گفته شد به عنوان نتیجه‌­گیری و جمع­بندی میتوان گفت:

پروژه­های شهری برنامه­های عمرانی زمان­بندی هستند که در جهت تامین منافع عمومی شهروندان، با محور شهرداری (و همکاری سایر نهادهای دخیل در مدیریت شهری) انجام می­گیرند. اولین گام در مسیر پروژه شهری، تعریف آن است. پرسش این است که چه عاملی اولویت و ضرورت انجام یک پروژه شهری را مشخص می­کند تا ردیف بودجه­ای برای آن در نظر گرفته شود و دستور کار مدیران شهرداری قرار گیرد. شیوه مطلوب برای تعریف پروژه­ها می­تواند تعیین اولویت­ها براساس اسناد برنامه­ای فرادست و مبتنی بر راهبردهای طرح جامع باشد، اما به نظر می­رسد در شرایط کنونی پروژه­ها عمدتا متکی بر اندیشه مدیران شهری است.

نکته دیگر مطالعاتی است که تحت عنوان امکان سنجی صورت می­گیرد. در برخی از موارد، پس از آن که ایده اولیه یک پروژه طرح می­شود. مطالعاتی تحت عنوان امکان سنجی صورت می­گیرد که شامل برآورد هزینه­های اجرای طرح و بررسی مغایرت یا عدم مغایرت با طرح­های جامع و تفصیلی است. در رویه جاری در یزد جای خالی مطالعات «نیاز سنجی» به شدت محسوس است. در این مرحله باید مشخص شود آیا انجام این پروژه، اولویت کنونی شهر یزد است و انجام آن توسط شهرداری چه «هزینه فرصت» هایی را به وجود می­آورد و از پاسخگویی به چه نیازهای دیگری باز می­دارد. اگر بودجه این پروژه در پروژه دیگری متمرکز شود، آیا نتیجه مطلوب­تری برای منافع عمومی تحصیل نخواهد شد؟ اینگونه سوالات معمولا در مطالعات امکان سنجی بدون پاسخ می­مانند.

نکته دیگر، مربوط به فرایند تصویب پروژه است. در این فرایند، وزن و معیارهای سیاسی و اقتصادی بسیار بالاتر از اهمیت واقعی این معیارهاست. تصویب­کنندگان پروژه­ها، اسناد برنامه­های فرادست را تنها به چشم عاملی محدودکننده می­شناسند. در حالی که این برنامه­ها، علاوه بر تعیین ضوابط محدودکننده، اولویت­های توسعه شهر را نیز مشخص می­کنند؛ بنابراین، معیارهای فرهنگی، اجتماعی در پروژه­ها اهمیت کمتری پیدا می­کنند.

در نهاین پرسش این است که معیارهای تصویب یک پروژه­ی شهری چیست و این معیارها زا چه کسی مشخص کرده است؟

و در آخر برای روزآمدسازی و رفع نواقص یک برمه شهری، پایش، ارزیابی و بازنگری مستمر ضرورت دارد. برنامه­ریزان و طراحان هر برنامه توسعه شهری باید در کنار سند برنامه­، دو سند «نظام تحقق­پذیری» و «شاخص­های ارزیابی و بازنگری» را تدوین کنند. جای خالی این شاخص­ها در برنامه­ها و پروژه­های توسعه شهری موجب می­شود امکان سنجش میزان توفیق یا عدم توفیق این برناه­ها وجود نداشته و بازنگری در برنامه نیز با محدودیت جدی مواجه باشد. نظارت و بازنگری یک برنامه، علاوه بر شاخص­های نظارتی، نیازمند نهادی نظارتی است. نهادی که با برخورداری از ظرفیت­های تخصصی و کارشناسی، بتواند با استقلال از شهرداری، فرایند تحقق برنامه­ها را پایش و در صورت ضرورت، پیشنهادهایی برای روزآمدسازی آن­ها ارائه کند.

مطلبی دیگر
ارتباط وودی آلن و مدیریت یکپارچه شهری چیست؟