بازگشت به دیوارهای خاکی

نویسنده: پتریک لینچ
مترجم: محمد نورانی

چگونه دیوارهای خاک کوبیده‌ در ساختمان‌های بومی هیمالیا جانِ دوباره گرفتند.

منطقه‌ی کم‌جمعیت لَداخ[۱] در ارتفاعات رشته‌کوه هیمالیا، از جا‌های دورافتاده‌تر روی زمین است. منطقه‌ای که در ۳۵۰۰ متری سطح دریا قرار دارد و صخره‌های‌اش پرشیب و دره‌های‌اش عریض است. در آن‌جا با اقلیمی شدیدا متغیر مواجه می‌شوید: دما معمولا در تابستان تا ۳۰ درجه‌ی سانتی‌گراد بالا می‌رود و زمستان به ۳۰- درجه کاهش می‌یابد. چنین الگوهای آب‌وهوایی سختی معمولا به مصالح و تکنیک‌های ساخت بادوامی نیاز دارند و با در نظر گرفتنِ مکانِ دور از دسترس و فصلِ ساخت‌وسازی که تنها چهار تا شش ماه طول می‌کشد، آوردن مصالح اگر اصلا ممکن باشد، به کاری پرهزینه تبدیل می‌شود. خوشبختانه با کمک شرکت معماری آرکاید[۲] از کشور چک، ساکنین فهمیدند که بهترین مصالح برای این کار همان چیزی بود که درست جلوی درِ خانه‌هایشان پیدا می‌شد، یعنی خاکِ فشرده.[۳]

در این منطقه بیشتر ساختمان‌ها از خشت[۴] با کف و سقف چوبی و بام‌های تختِ رُسی ساخته‌‌شده‌اند، با این حال اخیرا گرایشات به استفاده‌‌ از قاب‌های بتنی و پرکننده‌های آجری و بام‌هایی با صفحات آهنی چین‌دارِ مایل برای ساخت و ساز بیشتر شده است. با این‌ وجود، معمارانِ آرکاید از ساختارِ دیوارهای گلی سنتی بیشتر الهام گرفتند، دیوارهایی که زمانی به طورگسترده‌ای در این منطقه استفاده می‌شدند، ولی حالا تنها به‌عنوان جداکننده در زمین‌ها به کار می‌روند. روش دیوار گلی به خاطر نتایج غیردقیق و ناسازگاری که به ترک‌خوردن و قدرت ناکافی آن می‌رسیدند کنار گذاشته شد. اما این معماران قابلیت‌های ذاتی حرارتی و ساختاری خاک را دیدند و تلاش کردند با استفاده از یک تکنیک بازآفرینی‌شده‌ی ساخت‌‌وساز و استراتژی‌های غیرفعال[۵] طراحی، این ویژگی خاک را دوباره زنده کنند.

آرکاید در ابتدا، برای رسیدن به مقاومتِ بهینه، با آزمایش مصالح و چیدمان‌های مختلف سیستم قالب‌بندی دیوارهای خاک کوبیده را به‌روزرسانی کرد. آن‌ها فهمیدند با استفاده از تخته‌چندلای ضدِآب و اعضای فشاری فولادی، سطح صلبی حاصل می‌شود که برای قالب‌بندی مناسب است. سپس برای برطرف کردن افت حجمی و آب‌رفتگی دیوار و دست یافتن به مقاومت مطلوب، با حذف مقداری رس، مخلوط گل را اصلاح کردند. این‌ اصلاحات در کنار هم، اجازه‌ داد اتصالات دقیق‌تری بین دیوارها و سایر اجزای ساختمان شکل بگیرد و زیبایی بی‌پیرایه‌ای را به وجود آورد.

تیم آرکاید برای حداکثر بهره‌بری از ویژگی‌های مصالح انتخابیشان، یعنی خاک، با استفاده از استراتژی‌های طراحی این تکنیک‌ها را در ساختمان مدرسه و خوابگاهی به کار برد که جزئی از طرح جامع پردیسی آموزشی در شهر مالبِخ[۶] بود. در این طرح، روی هم رفته، اتاق‌ها که سقف‌هایشان کوتاه است، کم‌عمق‌اند و رو به سوی جنوب دارند تا نور خورشید در آن‌ها نفوذ کند. فضاهای ارتباطی یا اشغال‌نشده مثل سیرکولاسیون و انبار در سوی شمالی ساختمان جای‌گذاری شده‌ و سالن‌های ورودی به عنوان فضاهایی حائل برای کم کردن اتلاف حرارت مورد استفاده قرار گرفته‌اند. پنچره‌ها هم دوجداره هستند تا عایق‌بندی را بیشتر کنند.

گروه آرکاید با تفکیک برنامه به عملکردهای «روزانه» و «شبانه»، مقاطعِ دیوار (wall-sections) را منطبق با تغییرات فصل‌ها و اوقات روز طراحی کرد. فضاهای «روزانه» با استفاده از دیوارهایی با پنجره‌های بزرگ و سایبان‌های کرکره‌ای که در زمستان، اجازه‌ی نفوذ نور و حرارت را به عمق فضا می‌دهند از حرارت مستقیم آفتاب بهره می‌برند. فضاهای «شبانه» بخش بیشتری از جرم حرارتی را به دیوار رو به جنوبِ ساختمان انتقال می‌دهند، جایی که گرما را در روز انباشته می‌کند و بعد از غروب خورشید، حرارتِ درون خود را به آرامی آزاد می‌کند. این طرح توالت‌های کودسازی[۷] هم دارد که از انرژی خورشید برای ایجاد یک دودکشِ تهویه‌ و کمک به تولید پسماندِ خشک استفاده می‌کنند.

یکی از نتایج کار آرکاید با خاکِ فشرده این بود که در اکتبر سال ۲۰۱۵ به همایش پوسته‌های ساختمانی پیشرفته در بِرن سوئیس دعوت شدند تا پروژه‌ی خود را معرفی کنند. با طراحی حداقل ده تای دیگر از این ساختمان‌ها، ساکنین شانسِ این را پیدا می‌کنند که این تکنیک طراحی را بیازمایند و از فرصت‌های جدید اشتغال و تحصیل بهره‌مند شوند. گروه آرکاید با بهره‌گیری از مصالح سنتی به روشی شدید، ثابت کرده که بعضی وقت‌ها بهترین راه‌حل همان چیزی‌ است که درست جلوی پایتان پیدا می‌شود.

[divider]منبع[/divider]

[button color=”white” size=”normal” alignment=”none” rel=”follow” openin=”samewindow” url=”http://www.archdaily.com/781897/how-rammed-earth-walls-were-given-a-new-lease-of-life-in-vernacular-himalayan-buildings”]Archdaily[/button]

[divider]پی‌نوشت‌ها[/divider]

[۱]  و شمالی‌ترین قسمت ایالت جامو و کشمیر است.  لَداخ منطقه‌ای در شمالی‌ترین نقطه‌ی هند

[۲] Archide

[۳] Rammed Earth

[۴] Mud Brick

[۵] Passive

[۶] Mulbekh

[۷] توالت کودساز نوعی توالت خشک است که به صورت غالب از سیستم فرایندهای هوازی بر روی پسماندهای انسانی (مدفوع و ادرار)، بدون استفاده از آب یا با مقدار کمی آبِ سیفون، به منظور کودسازی یا تجزیه‌ی هوازی کنترل‌شده استفاده می‌کند.