رشد خیره‌کننده شهرنشینی در ایران و نبود زیرساخت‌های مناسب زندگی شهری، موجب شده است مردم ایران با معضلی با عنوان «توزیع نامتناسب جمعیت» مواجه شوند. نزدیک به ۶٠درصد مردم جهان شهرنشین هستند، این در حالی است که در ایران بیشتر از ٧٣درصد مردم شهرنشین شده‌اند و بانک جهانی سرعت رشد شهرنشینی در ایران را نزدیک به دو برابر میانگین جهانی اعلام کرده است اما شهرنشینی منتهای آمال مردم ایران نبوده و توزیع نامناسب امکانات و بودجه در شهرهای ایران موجب شده است مهاجران بازهم باروبندیل بسته و راهی کلانشهرها و حومه آن شوند. حالا نتیجه نبود برنامه‌ریزی جامع برای توسعه شهری در ایران موجب شده است که بیشتر از ١۴میلیون نفر از مردم ایران در تهران و حومه آن ساکن شوند، این در حالی است که در برخی مناطق کشور ازجمله سواحل جنوبی کمتر از ۵ نفر در یک کیلومترمربع ساکن هستند. گزارش‌های توزیع جمعیت در ایران همچنین نشان می‌دهد که در برخی مناطق مانند قم و البرز تقریباً تمامی روستاها از بین رفته و بیشتر از ٩٠درصد مردم شهرنشین شده‌اند. تمرکز جمعیت ایرانی‌ها در مناطق مرکزی مشکلات دیگری نیز به دنبال داشته است. حالا در شرایطی که بحران خشک‌سالی بر کشور سایه انداخته است، بخش عمده مردم ایران در مناطق کویری مرکز ایران ساکن شده‌اند. کمبود آب برای فعالیت‌های صنعتی، کشاورزی و شرب در مناطق مرکزی موجب شده است وزارت نیرو موضوع انتقال آب دریای خزر و خلیج‌فارس به کویر را مطرح کند. موضوعی که ازنظر بسیاری از کارشناسان نه‌تنها بسیار هزینه‌بردار و غیراقتصادی است که برخلاف سیاست‌های توسعه شهری در جهان است. در کشورهای پیشرفته شهرهای بندری جزو کلانشهرها به شمار می‌آیند زیرا با پتانسیل عظیم درآمدزایی در بنادر جهان، میزان اشتغال و سرمایه‌گذاری در شهرهای بندری چشمگیر است و همین مسئله یعنی شغل و درآمد بیشتر برای مهاجران به سواحل جاذبه ایجاد کرده است.
[divider]نابودی زندگی روستایی در استان‌های قم و البرز[/divider]
آمارهای بانک جهانی نشان می‌دهد متوسط رشد شهرنشینی در ایران طی ۵٠سال گذشته تقریباً دو برابر میانگین جهانی بوده است. بر این اساس نسبت شهرنشینی در ایران در سال‌های ۱۸۸۲، ۱۹۶۱ و ۲۰۱۲ میلادی به ترتیب برابر با ۲۵.۷، ۳۴.۰۴ و ۷۲درصد بوده که هم‌اکنون به بیش از ۷۳درصد رسیده است. در بین شهرهای ایران نیز تهران با افزایش یک‌میلیون و ۷۶۷هزار نفر از سال ۸۵ تا ٩٠ بیشترین آمار افزایش جمعیت را به خود اختصاص داده است. پس از تهران استان‌های قم و البرز با درصد شهرنشینی بیشتر از ٩٠درصد بیشترین رشد شهرنشینی در ایران را تجربه می‌کنند.
در این میان از ریزش شدید جمعیت روستایی و سرعت گرفتن نابودی روستاها که بگذریم، سیاست‌گذاری‌های کشور تاکنون در راستای جلوگیری از تمرکززدایی نبوده است و به دلیل توزیع نامتوازن بودجه و امکانات شهرهای مختلف، زندگی شهری برای بسیاری از مهاجران جذاب نبوده و نتوانسته پاسخگوی سطح انتظاراتشان باشد. مهاجرت بی‌رویه به کلانشهرها یا حاشیه شهرهای بزرگ مؤید آن است که بسیاری از ساکنان شهرهای مختلف به دلایل مهمی ازجمله نبود شغل مناسب و انجام اکثر فعالیت‌های تجاری کشور در پایتخت، مجبور به ترک شهرها و روستاهای خود شده و در تهران و شهرهای اطراف آن سکنی گزیده‌اند، به‌گونه‌ای که جمعیت تهران بدون حومه بیش از ۸.۵میلیون و با احتساب حومه بیش از ۱۴میلیون نفر بوده است. همین مسئله موجب شده است که کلان‌شهرهای ایران موج بزرگی از مهاجرت‌ها را تجربه کنند. مهاجرت‌هایی که حالا خارج از ظرفیت و زیرساخت‌ها در شهرهای بزرگ به شمار می‌آید.
[divider] ١٢ شهر جدید ایجاد میشود[/divider]
١٢ شهر جدید در ایران ایجاد میشود. بنا به تازه‌ترین اعلام محسن نریمان، معاون وزیر راه‌وشهرسازی، بیشتر شهرهای جدید در سواحل کشور یا مناطقی ایجاد میشود که قابلیت سرمایه‌گذاری و پتانسیل اشتغال و کارآفرینی دارند. این شهرها قرار است سیل جمعیت متمرکزشده در مناطق کویری کشور و حاشیه کلانشهرها را دفع کند و زندگی در شهرهای بندری را رونق دهد. ایجاد شهرهای جدید و به‌ویژه شهرهایی که در سواحل دریاها مستقرند،
او دراین‌باره توضیح داد: شهرهای «جاسک، تابناک، سیراب و تیس» ازجمله شهرهایی هستند که در قالب نسل نو شهرهای جدید کشور پس از تصویب در شورای عالی شهرسازی ایجاد خواهند شد.
معاون وزیر راه‌وشهرسازی با بیان اینکه ایجاد شهر جدید تیس در نزدیکی چابهار به تصویب شورای عالی شهرسازی رسیده است، ادامه داد: در حال حاضر ١٧ شهر جدید در کشور دایر است که برخی شهرهای جدید که در سواحل مستقر نیستند با اهدافی مانند توسعه گردشگری و صنعتی ایجادشده‌اند و در کل تجارت محور هستند که این شهرها می‌توانند با ایجاد اشتغال جمعیت کشور را به سکونت تشویق کنند. شهر پارس (در عسلویه)، هورا (در همدان)، طوسان (در تهران)، ایوانکی (در سمنان)، پرنیان (در قم) و لارستان (در فارس) نام برخی دیگر از شهرهای جدید است که در دست مطالعه و برنامه‌ریزی قرار دارند. گویا قرار است شهرهای جدید با سرمایه‌گذاری بخش خصوصی ایجاد شوند اما وزارت راه‌وشهرسازی اعلام کرده است جزییات دقیق ایجاد شهرهای جدید فعلاً اعلام نمی‌شود زیرا اعلام این اطلاعات موجب سوداگری زمین و مسکن در آن مناطق میشود؛ بنابراین پس از پایان مطالعات و تملک زمین‌های منطقه، جزییات ایجاد شهرهای جدید رسانه‌ای میشود.
[divider]رویگردانی ایرانی‌ها از شهرهای بندری[/divider]حمل‌ونقل کالا از طریق سواحل، صنایع بزرگ فراساحلی و کشتیرانی، استخراج نفت و گاز و … همه و همه پتانسیل‌های قابل‌توجه درآمدزایی است که شهرهای بندری را به کلان‌شهرهای جهان تبدیل می‌کند. علاوه بر آن، سکونت در سواحل ازنظر استراتژیک و امنیتی و استفاده ارزان از آب شرب و صنعتی اهمیت دارد. بااین‌وجود نقش دریا در اقتصاد شهری ایران به‌کلی فراموش‌شده و غالب شهرها به شکل سنتی در دل روستاهایی که کنار قنات یا رودخانه تشکیل‌شده‌اند، گسترش‌یافته‌اند که معضلاتی همچون کم‌آبی، استفاده از آب‌های فسیلی و فرونشست خاک را در پی داشته است.
[divider]ایجاد مشوق برای شهروندان شهرهای جدید[/divider]بااین‌حال توزیع مطلوب جمعیت در شهرهای ایران نیازمند سیاست‌گذاری‌ها و برنامه‌ریزی‌های ویژه است و تنها ایجاد شهرهای جدید نمی‌تواند معضلات توزیع جمعیت در ایران را رفع کند.
محسن نریمان، مدیرعامل شرکت عمران شهرهای جدید و معاون وزیر راه‌وشهرسازی دراین‌باره به «شهروند» می‌گوید: برای شهرهای جدید به‌ویژه در نقاطی مثل سواحل جنوبی کشور باید به‌گونه‌ای سیاست‌گذاری شود تا مشوق‌هایی برای سرمایه‌گذاران و مردم ایجاد کند و سکونت در آن دارای جاذبه شود. به‌عنوان‌مثال باید حمایت‌های مالیاتی و گمرکی برای سرمایه‌گذاران در این مناطق ایجاد شود. او ادامه می‌دهد: البته در حال حاضر برخی از این مشوق‌ها مانند معافیت‌های مالیاتی وجود دارد اما برای اینکه بتوان سرمایه‌گذاری و اشتغال در این مناطق را توسعه داد نیاز به برنامه‌ریزی و حمایت‌های بیشتری است تا مهاجران این مناطق را برای زندگی خود انتخاب کنند.
محمود تهی‌دست، عضو اتاق بازرگانی سیستان و بلوچستان نیز دراین‌باره به «شهروند» تأکید می‌کند: برای استقرار جمعیت در نقاطی مثل بندر چابهار یا سواحل جنوبی باید انگیزه ایجاد کرد. به‌عنوان‌مثال در حال حاضر یارانه مردم مرزنشین و ساکن سواحل که عمدتاً مردم محروم هستند با یارانه یک شهروند تهرانی برابر است یا مردم این مناطق ازنظر مزایای بازنشستگی، بیمه و حتی مالیات تفاوتی با مردم سایر نقاط کشور ندارند؛ بنابراین طبیعی است که ساکنان این نقاط انگیزه‌ای برای ادامه سکونت نداشته باشند و برای برخورداری از رفاه بیشتر به کلانشهرها مهاجرت کنند.
منبع:[button color=”white” size=”normal” alignment=”none” rel=”nofollow” openin=”samewindow” ]شهروند[/button]
