یونیت دی هبیتیشن؛ آرمان‌شهر لوکوربوزیه

لوکوربوزیه نه فقط به عنوان یک معمار مولف بلکه به مثابه یک نظریه پرداز خلاق، سهم قابل توجهی در تحول هنر معماری داشته است.  یکی از موضوعات قابل توجه در اندیشه ها و آثار لوکوربوزیه نگرش او به مفهوم مسکن به عنوان مهمترین مسئله‌ی دوران معاصر است. او خانه را عامل تعادل جامعه می دانست و معتقد بود صنعت و معماری برای ایجاد وضعیت مطلوب شهری می بایست در کنار هم قرار بگیرند و عنصر خانه را بر پایه‌ی تولید انبوه از نو بسازند. این معمار بزرگ با طراحی مجموعه‌ای از مجتمع‌های مسکونی با نام یونیت دی هبیتیشن سبک جدیدی از انبوه‌سازی خلق کرد که در سرتاسر اروپا تاثیرگذار بود. در این متن به بررسی دو نمونه از این آثار می پردازیم.

اروپا بعد از جنگ جهانی دوم باوجود مردمی که بر اثر بمباران‌های گستره خانه‌هایشان را ازدست‌داده و آواره شده بودند، با کمبود مسکن مواجه شد. در همین راستا لوکوربوزیه برای حل بحران مسکن، طراحی مجتمع‌های عمومی بزرگی برای اسکان قربانیان جنگ در سرتاسر اروپا را شروع کرد. یکی از پروژه‌های شاخص که بر اساس این طراحی‌ها ساخته شد، ساختمان یونیت دی هبیتیشن با رادیانت سیتی در جنوب مارسی (۱۹۴۷-۱۹۵۲) بود که لوکوربوزیه ایده‌ی آن را در ساخت بسیاری از ساختمان‌های مشابه در سرتاسر اروپا به کار گرفت و به این ترتیب این ایده به یکی از مدل های انبوه سازی او تبدیل شد.

در ساخت رادیانت سیتی از بتن بروت( نوعی بتن خشن و پرداخت‌نشده) به‌عنوان مصالح اصلی استفاده شد، چون قاب‌های استیل در دوران کمبودهای پس از جنگ بسیار گران‌قیمت بودند. به همین دلیل این بنا تأثیر بسیار مهم و قابل‌توجهی بر طراحی معماری گذاشت تا جایی که طرح آن دستمایه‌ی شکل‌گیری سبک و فلسفه‌ی معماری بروتالیسم شد.

باوجوداینکه در ۹ فوریه ۲۰۱۲ در جریان یک آتش‌سوزی خسارت‌هایی به یونیت دی هبیتیشن مارسی وارد شد، در جولای ۲۰۱۶ به همراه چند اثر دیگر لوکوربوزیه به‌عنوان میراث جهانی یونسکو ثبت شد. علاوه‌ براین، وزارت فرهنگ فرانسه هم آن را یک بنای تاریخی اعلام کرد.

طراحان لوکوربوزیه، شدرک وودز و جورج کاندیلیس ساختمان مارسی را با ۳۳۷ آپارتمان در ۱۲ طبقه بر روی یک پیلوتی بزرگ ساختند و امکاناتی مانند فروشگاه و کتاب‌فروشی معماری، تجهیزات ورزشی، پزشکی و آموزشی، هتل و رستورانی بانام  Le Ventre de l’architecte( شکمِ معمار) در آن در نظر گرفتند.

در داخل ساختمان، راهروها در محور طولی به‌صورت سه‌طبقه در میان قرار دارند و هر آپارتمان بالکنی وسیع دارد که از یک سمت ساختمان به سمت دیگر امتداد می‌یابد. طراحی لوکوربوزیه علی‌رغم تأثیرگذاری بالا، به دلیل کوچک بودن اتاق‌های کودک که بعضی از آن‌ها پنجره نداشتند، مورد انتقاد پیتر بلیک، معمار آمریکایی، قرار گرفت. برخلاف بسیاری از مجتمع‌های بی‌کیفیتی که در ساخت آن‌ها از مصالح  پیش‌ساخته استفاده‌شده و فاقد نسبت‌های بزرگ و وسیع اصلی، امکانات عمومی و پارک  بودند، ساختمان  یونیت در بین ساکنان آن‌که عمدتاً افراد تحصیل‌کرده‌ی طبقه متوسط و بالا هستند، محبوب است.

سقف مسطح ساختمان درواقع تراسی عمومی است که لوله‌های تهویه روی آن به‌صورت مجسمه‌هایی بزرگ طراحی‌شده‌اند. بر روی این تراس، امکاناتی مانند مسیر پیاده‌روی و استخر کم‌عمق برای کودکان طراحی‌شده و تعدادی نمایش تئاتر نیز در آن اجرا می‌شود. علاوه بر این، یک مدرسه هنر کودکان در آتلیه‌ی ساختمان فعالیت می‌کند. این سقف مجهز که چشم‌انداز وسیعی روبه‌دریای مدیترانه و شهر مارسی دارد، در سال ۲۰۱۰ موردبازسازی قرار گرفت و از سال ۲۰۱۳ تابه‌حال میزبان مرکز نمایشگاهی مامو بوده است.

لوکوربوزیه با مطالعه روی طراحی ساختمان نارکومفین،پروژه مسکن عمومی شوروی، در مسکو اثر مویسی گینزبرگ که ساخت آن در سال ۱۹۳۲ به پایان رسید، این واحدهای مسکونی یونیت دی هبیتیشن را طراحی کرد. طرح آرمان‌شهر مسکونی او با نام و طراحی مشابه در چهار ساختمان دیگر- در نانتزرز(۱۹۵۵)، برلین وستند( ۱۹۵۷)، بری(۱۹۶۳) و فیرمینی( ۱۹۶۵)- تکرار شد. ساختمان دوم در این مجموعه، یونیت دی هبیتیشن برلین است که با نام کوربوزیه‌هاوس و به‌عنوان نمادی از مدرنیته در آلمان بعد از جنگ جهانی دوم و جنگ سرد شناخته می‌شود.

کوربوزیه‌هاوس برای نمایشگاه بین‌المللی ساختمان در سال ۱۹۵۷ طراحی شد و تقریباً یک کپی دقیق از یونیت دی هبیتیشن مارسی است. هم‌جواری متراکم مردم در مجتمع‌های بزرگ مسکونی، امکان معاشرت و فعالیت آن‌ها در کنار هم را فراهم می‌کند و به همین دلیل در لوکوربوزیه هاوس یک مهدکودک، امکانات پزشکی، فضاهای تفریحی متعدد و یک باغ وجود دارد. تداوم مفهوم « شهر در شهر» باعث تمرکز فعالیت‌ها و نیازهای روزانه مردم در این مجتمع مسکونی شده است. کوربوزیه هاوس ایده‌ی توسعه‌یافته‌ای از «باغ شهرهای عمودی» است که درواقع ویلاهای طبقاتی هستند.

هدف از طراحی کوربوزیه‌هاوس تزریق مدرنیته به آلمانی بود که تلاش می‌کرد بعد از جنگ جهانی دوم دوباره پا بگیرد. طراحی مدرن ساختمان و استفاده از بتن بروت با انتقال مفهوم حق مسکن برابر تصویری از یک زیبایی‌شناسی بی‌طرف و عادلانه به این مجتمع مسکونی بخشیده است. استانداردسازی این واحدهای مسکونی، پیکربندی مبتکرانه‌ی آن‌ها و کاهش تعداد راهروها (هر سه‌طبقه یک راهرو) تبدیل به برند تجاری مجموعه‌ ساختمان‌های یونیت دی هبیتیشن شده است.

لوکوربوزیه این راهروها را با کاربری دوگانه طراحی کرد تا فقط یک فضای گردشی نباشند و همسایه‌ها بتوانند در آن‌ها به معاشرت و تعامل اجتماعی بپردازند. این راهروها با نام «ریو اینتریور» یا خیابان داخلی پیچیدگی خاصی در فضای کوربوزیه‌هاوس ایجاد و تعریف جدیدی از پارامترهای اجتماعی در فضای گردشی عمومی ساختمان ارائه کرده‌اند.

کوربوزیه‌هاوس باوجود شباهت‌های بسیار زیادی که با یونیت دی هبیتیشن قبلی دارد، مانند باقی آثار لوکوربوزیه با سیستم مدولار طراحی نشده و ازاین‌جهت منحصر بفرد است. در آن زمان در مورد قوانین ساختمانی آلمان در نسبت‌ها و ابعاد سختگیری می‌شد و استفاده از نسبت‌های مدولار ممنوع بود. به همین دلیل، طبقات کوربوزیه‌هاوس به‌جای ارتفاع ۲.۲۶ متری مدنظر، با فاصله‌ی ۲.۵ متر از هم جداشده‌اند. اگرچه این تفاوت کم است اما به‌طورکلی لوکوربوزیه در مرحله‌ی طراحی ساختمان از این مورد راضی نبود چون موقعیت و بهره‌وری عایق‌های گرمایی را تغییر می‌داد. شکی نیست که کوربوزیه‌هاوس حتی باوجود اختلاف جزئی در نما و مقطع نمونه دیگری از فرمول ایده آل لوکوربوزیه است. مجموعه ساختمان‌های یونیت دی هبیتیشن تعریف جدیدی از انبوه‌سازی و مجتمع‌های مسکونی بزرگ ارائه کردند که در سراسر اروپا تأثیرگذار بود. در این میان کوربوزیه هاوس به‌طور ویژه نماد عظیم و منحصر بفرد دیگری از معماری مدرن لوکوربوزیه است.

استفاده از بتن بروت در این ساختمان‌ها زمینه‌ساز شکل‌گیری جنبش بروتالیسم شد و چندین مجتمع مسکونی ازجمله مجتمع آلتون وست در روهمپتون و پارک هیل در شفیلد با الهام از آن ساخته شدند. معماری این ساختمان‌ها با موج وسیعی از انتقادات روبرو شد اما ساختمان‌های دیگری مانند باربیکن اثر چمبرلین، پاول و بن( ۱۹۸۲)، ساختمان سمودا و آیسل آف داگز اثر گوردون تیت، (۱۹۶۵)، برج بالفرون اثر ارنو گلدفینگر( ۱۹۶۷) و برج ترلیک( ۱۹۷۲) در لندن نمونه‌های موفق طراحی‌شده بر اساس طرح یونیت هستند. زا زیلازنا براما در ورشوی لهستان، مجتمع رزرو اسکوار در کلیولند اوهایو(۱۹۶۳-۱۹۷۳) و ساختمانی از معمار دراگو گالیک مجتمع‌های ارزشمند دیگری هستند که با تأثیر از اصول معماری لوکوربوزیه ساخته شدند.

منبع: [button color=”white” size=”normal” alignment=”none” rel=”nofollow” openin=”samewindow” url=”https://en.wikipedia.org/wiki/Unit%C3%A9_d%27habitation#Cit.C3.A9_radieuse.2C_Marseille”]ویکی پدیا[/button][button color=”white” size=”normal” alignment=”none” rel=”nofollow” openin=”samewindow” url=”http://www.archdaily.com/88704/ad-classics-corbusierhaus-le-corbusier”]آرک دیلی[/button]