مترجم: محمدصادق یوسف‌زاده | دبیر ارشد شهر و سرزمین
«جف هو» استاد معماری منظر و استادیار طراحی شهری و برنامهریزی در دانشگاه واشنگتن است. پژوهش، تدریس و فعالیت‌های او بر زمینه‌های طراحی اجتماع، طراحی کنشگری، یادگیری بین فرهنگی و مداخله دادن اجتماعات به حاشیه رانده‌شده در برنامهریزی و طراحی، متمرکز است. هو درباره‌ی عاملیت شهروندان و اجتماعات در شکل دادن به محیط مصنوع مفصلاً نوشته است. او نویسنده‌ی کتب متعددی ازجمله: «فضای عمومی شورشی: شهرسازی چریکی و بازسازی شهرهای معاصر (۲۰۱۰)» است. تازه‌ترین کتاب وی «شهر خاموش نشده: مقاومت شهری و فضای عمومی در عصر عقب‌نشینی دموکراسی» است که به همراه سابین نایرباین استادیار فرهنگ شهری و فضای عمومی در دانشگاه فن‌آوری وین تدوین‌شده و توسط انتشارات راتلج منتشرشده است. از هو درباره‌ی آخرین کتابش چند سؤال پرسیده‌ایم.
ایده‌ی کتاب جدیدتان چیست و چگونه به آن رسیدید؟
کتاب به بررسی نقش فضای عمومی در اعتراضات روبه افزایش در سرتاسر جهان و تا جایی که امکان داشته به دنبال باقیمانده‌های دموکراسی می‌پردازد. مشخصاً ما به دنبال این بودیم که چگونه فضاهای عمومی دیده شدن را برای مسائل مهم اجتماعی، سیاسی و اقتصادی زمان ما فراهم می‌کنند؛ چگونه این فضاها اجازه می‌دهند مجموعه‌ی متنوعی از مشارکت‌کنندگان و ذی‌نفعان دورهم جمع شوند و چگونه مذاکره بین منافع و دیدگاه‌های مختلف را ضروری می‌سازند. ازآنجاکه کتاب مجموعه‌ای از موردهای مطالعاتی سرتاسر جهان است از بارسلونا تا برزیل، مادرید تا مکزیکوسیتی و تایپه تا توکیو، ما به دنبال ویژگی‌های مشترکی بودیم که این موارد مختلف را به هم مربوط می‌کنند.
این کتاب حاصل شرکت من در مرکز بین‌رشته‌ای فرهنگ شهری و فضای عمومی دانشگاه فناوری وین به‌عنوان استاد مهمان بوده است. در طول آن دوره، من و استاد میزبانم دکتر نایبراین به گسترش تفکر معاصر درباره‌ی فضای عمومی علاقه‌مند شده بودیم. چون جنبش‌های اجتماعی اخیر در سرتاسر جهان برای هردوی ما جالب بود، ارتباط بین مقاومت شهری و فضای عمومی خیلی زود برای ما مسئله شد.
مقاومت‌های شهری اخیر در سرتاسر جهان چه تاکتیک‌های مشترکی در استفاده از فضای عمومی دارند؟
برخی از مسائل مشترک شامل استفاده از رسانه‌های اجتماعی برای پیام‌رسانی و امکان ایجاد تحرک توده‌ای فراگیر به شکلی که درگذشته امکان‌پذیر نبود، می‌شود. فناوری‌های ارتباطی همچنین اجازه‌ی انتشار بسیار سریع‌تر اطلاعات را می‌دهند که باعث گسترش جنبش‌ها در مناطق مختلف و شکل‌گیری شبکه می‌شود.
امر مشترک دیگر استفاده‌های خلاقانه از فضای عمومی است که موجب مشارکت طیف وسیعی از مشارکت‌کنندگان حتی والدین و بچه‌ها می‌شود. در طول جنبش اشغال (وال‌استریت) درست مانند بسیاری جاهای دیگر، میدان‌های معمولی و خیابان‌ها به محل برپایی کتابخانه‌های سیار، کارگاه‌های هنری و … تبدیل‌شده بود همان‌طور که مناطقی به برپایی چادرها، ایستگاه‌های تغذیه و بازیافت و غیره اختصاص‌یافته بود. علاوه بر این‌ها، اجرای نمایش و موسیقی به ایجاد فضایی کمک می‌کرد که اعتراضات را به شبه جشنواره بیشتر شبیه می‌ساخت؛ واژه‌ی اعتراض-جشنواره (پروتستیوال[۱]) گویای همین واقعیت است.
شما درجایی از کتاب نوشته‌اید «کنش‌های برمبنای مقاومت فضای عمومی» موجب «اخلال در رام‌کردن نئولیبرال زندگی عمومی و اجتماعی» می‌شود. می‌توانید این را برای مخاطب غیرمتخصص توضیح دهید؟
نئولیبرالیسم یک نظام حکومت‌داری است که طرفدار خصوصی‌سازی، ریاضت اقتصادی، مقررات زدایی و کاهش هزینه‌های دولت است. با کاهش سرمایه‌گذاری‌های عمومی، توسعه و نگهداری پارک‌ها و سایر فضاهای باز به‌طور فزاینده‌ای به سرمایه‌ی بخش خصوصی متکی و نهایتاً منجر به خصوصی‌سازی فضاهای عمومی می‌شود.
هم‌زمان با از بین رفتن حمایت از فضای عمومی، فضاهای خصوصی مانند مال‌ها به‌سرعت جایگزین خیابان‌ها و میدان‌ها به‌عنوان مکان‌هایی جذاب‌تر برای زندگی روزمره می‌شوند. این روندها موجب شکل‌گیری نوعی از فضاهای عمومی و زندگی اجتماعی می‌شود که «رام‌شده» است و از هرگونه امکان بروز تمایلات سیاسی تهی شده است. مثلاً چقدر پیش می‌آید که ما شاهد یک تجمع سیاسی در یک مال باشیم؟ بااین‌حال مقاومت‌های اخیر که بر مبنای فضاهای عمومی شکل‌گرفته‌اند دوباره نقش عرصه‌ی عمومی را در تمرین آزادی اظهارنظر و تجمع احیا کرده‌اند.
آیا فضاهای عمومی در طول تاریخ عرصه‌ی اعتراض و درگیری نبوده‌اند؟ چه چیز خاصی در ظهور قرن بیست‌ویکمی آن‌ها وجود دارد؟
بله فضاهای عمومی مدت‌های مدید محل تظاهرات و تعارضات در طول تاریخ بوده‌اند که ما هم در کتاب به آن‌ها اشاره کرده‌ایم. در کنار نقش فن‌آوری و رسانه‌های جمعی و محبوبیت پروتستیوال‌ها، یکی از ویژگی‌های اصلی تظاهرات اخیر در سرتاسر جهان به این مربوط است که همه‌ی آن‌ها واکنش‌هایی بودند به ظهور نئولیبرالیسم و اثرات گوناگون آن. از بحران بدهی و مسکن در اسپانیا گرفته تا ریاضت اقتصادی در یونان تا اعیان‌سازی در سان‌فرانسیسکو، مسئله این است که جمعیت‌های محلی همگی با تهدید مشترکی روبرو شده‌اند و آن اقدامات نئولیبرالیست که نهاد دموکراسی که وظیفه‌اش حفاظت از حقوق و رفاه افراد و اجتماعات است را تضعیف می‌کند. تظاهرات اخیر قسمتی از یک فرآیند بزرگ تحرک، یادگیری و بازخوانی این چالش‌هاست.
شما با این پرسش کتاب را آغاز کرده‌اید که «اهمیت مقاومت شهری و فضای عمومی در زمانه‌ی عقب‌نشینی دموکراسی و پیشروی محدودیت‌ها چیست؟» به‌طور خلاصه پاسخ شما به این سؤال چیست؟
نتیجه‌گیری اصلی ما این است: تظاهرات اخیر نشان‌دهنده‌ی اهمیت نقش فضای عمومی در حمایت از دموکراسی فعال است آن‌هم درزمانی که نهاد‌های دموکراتیک ما توسط سیاست‌های نئولیبرال و تجدید حیات توتالیتاریسم تهدید و تضعیف‌شده‌اند.
مشخصاً فضای عمومی به جهت گردآوردن توده‌ها و جلب‌توجه و امکان دیده شدن مسائل مهم اجتماعات و جامعه دارای اهمیت‌اند. فضای عمومی از طریق تبدیل‌شدن به صحنه‌ای برای رقابت منافع و دیدگاه‌ها درواقع یک فضای یادگیری است. علاوه براین فضایی است برای بازسنجش و باز‌سیاسی‌کردن؛ به این معنا که یک مسئله محلی ممکن است نتیجه‌ی یک استثمار نظام‌مند باشد و این فهم از مشکل می‌تواند آغازگر مداخله‌ی سیاسی در مقیاسی متفاوت (بزرگ‌تر) شود.
نکته‌ی آخر اینکه فضای عمومی می‌تواند به‌عنوان آن چیزی که ما زمینه‌ی سیاست بدیل می‌نامیم عمل کند، فضایی که در آن افق‌های بدیل برای جامعه و مشارکت سیاسی شکل می‌گیرد.
سؤال آخر، شما ادعا می‌کنید در عصری که دموکراسی در مقیاس جهانی در حال عقب‌نشینی است، مقاومت و تظاهرات در فضای عمومی حتی نقش مهم‌تری در مسئولیت‌پذیر نگه‌داشتن دولت‌ها نسبت به مردمشان ایفا می‌کند. سوای چنین مقاومتی، شما نوشته‌اید «دموکراسی در خطر رکود، محدودیت و منسوخ‌شدن است.» بر اساس پژوهش شما چه آینده‌ای ممکن است برای فضاهای عمومی ازنظر پیشبرد دموکراسی و حتی برابری و عدالت وجود داشته باشد؟
آینده‌ی فضای عمومی و دموکراسی مشروط به کنش‌های ماست. در پی تظاهرات اخیر، اقدامات پلیسی و امنیتی توسط مقامات صورت گرفته که هدفش جلوگیری از اجتماعات و کنش‌هایی است که به تجمعات بزرگ‌تر منجر می‌شوند. فن‌آوری پیشرفته‌ی نظارت و ابرداده‌ها شامل شناسایی چهره‌ها هم می‌تواند به‌عنوان ابزاری برای اقدامات پلیسی به خدمت گرفته شود.
توانایی ما در مقابله با چنین اقداماتی آینده‌ی دموکراسی ما را رقم خواهد زد. وقتی فضای عمومی چنان نقش مهمی در آزادی بیان و اجتماعات و برای مسئولیت‌پذیر کردن نهادها نسبت به عموم بازی می‌کند، جدال برای فضای عمومی درواقع جدال برای دموکراسی است که ضامن برابری و عدالت در سرتاسر جهان خواهد بود.
[divider]دیگر مطالب پرونده‌ی شهر و اعتراض[/divider]
راهنمای طراحی شهری برای دیکتاتورها
نقش فضاهای شهری در جنبش‌های اجتماعی
چرا شهرها شورش می‌کنند؟
[divider]پی‌نوشت[/divider]
[۱] protestival
[divider]منبع[/divider]
منبع: [button color=”white” size=”normal” alignment=”none” rel=”nofollow” openin=”samewindow” url=”https://www.washington.edu/news/2018/01/04/new-book-city-unsilenced-explores-protest-and-public-space/”]University of Washington[/button]
