اگر در نیویورک باشید و بدانید کجا می‌خواهید بروید، با یک نگاه ساده می‌توانید یک سیستم حمل‌ونقل کاربردی وسیع و شبه قانونی را بیابید که شما را جابجا خواهد کرد. نام این سیستم «ونهای دلاری» است. وسایل شخصی با ۱۵ نفر ظرفیت که در محلاتی که از سیستم حمل‌ونقل عمومی قوی برخوردار نیستند مشغول کارند. با حدود ۱۲۵ هزار نفر مسافر روزانه، از سیستم اتوبوس‌رانی برخی شهرها مانند دالاس و فینکس هم بیشتر مسافر دارد.
رانندگان ون، مانند همه‌ی کارآفرینان، بازاری را شناسایی کرده‌اند و به نیازی پاسخ داده‌اند. بعضی اتوبوس‌های شهری در محله‌ی چینی‌ها مستقیماً به شبکه‌ی حمل‌ونقل سراسری متصل نیستند. همچنین در سایر محلات نیویورک خیابان‌هایی وجود دارند که اتوبوس‌های شهری در آن‌ها نمی‌توانند به نیاز‌های موجود پاسخ دهند؛ اما این ون‌ها آنچه را که اتوبوس‌ها نمی‌توانند فراهم کنند ارائه می‌دهند: سرعت و قابلیت اطمینان. ضمناً آن‌ها ارزان‌تر هم هستند: ۲ دلار در هر سفر.
اریک گلدوین، برنامه‌ریز شهری، اطلاعات سفر یک هفته‌ی یک مسیر اتوبوس‌رانی را در نیویورک با ون‌هایی که همان مسیر را طی می‌کنند مقایسه کرده است. زمان متوسط برای اتوبوس‌ها ۱ ساعت با انحراف معیار ۱۵ دقیقه بود که به معنای این است که ۶۸ درصد همه‌ی مسافران بین ۴۵ تا ۷۵ دقیقه سفرشان طول کشیده است؛ اما ون‌ها فقط ۴۳ دقیقه به‌طور متوسط درراه بوده‌اند با ۵ دقیقه انحراف معیار.
تاریخچه‌ی ونهای دلاری در نیویورک به ۱۹۸۰ می‌رسد، زمانی که اعتصابی بزرگ در حمل‌ونقل عمومی، مشتریان را به فکر جایگزین‌های دیگر انداخت. ونهای خصوصی برای پاسخ به این نیاز به کار گرفته شدند. اعتصاب نهایتاً پایان گرفت اما ون‌ها به کار خودشان ادامه دادند. در ۱۹۹۳، مسئولان شهری مقررات کنترلی را برای این کسب‌وکار وضع کردند و اموراتی مثل مجوز و بیمه و بازرسی را بر عهده گرفتند. این کار گرچه جنبه‌ی قانونی به کار داد اما در عوض رانندگان برای گرفتن مجوز مجبور بودن شرایط بسیار سختی را بپذیرند که البته تا الآن کسی از آن پیروی نکرده است.
به لحاظ قانونی، ون‌ها تنها می‌توانند به مشتریانی که از قبل تماس گرفته باشند سرویس بدهند و همچنین باید لیست مسافران را نگه‌داری کنند. این مقررات به این خاطر وضع شده بود که از منفعت تاکسی‌های زرد خطی محافظت شود و ون‌ها را از به دست گرفتن کل بازار عقب بزنند؛ اما ون‌ها انعطاف‌پذیر و خودانگیخته عمل می‌کنند و ممنوعیت خطی سوار کردن را نادیده می‌گیرند.
در بروکلین رانندگان ون بالا و پایین خیابان یوتیکا و فلتبوش را سیر می‌کنند و برای جذب مسافر، بوق می‌زنند. مسافران هم دست تکان می‌دهند و سوار می‌شوند و ون‌ها هم به کار خودشان ادامه می‌دهند.
ونهای دلاری، حتی ۴۸۰ عددی که مجوز گرفته‌اند، سال‌هاست به شکل کم‌وبیش غیرقانونی کار می‌کنند. تخمین زده می‌شود ۵۰۰ عدد بدون مجوز کار می‌کنند.
ونهای دلاری با زیرکی و واکنش‌های سریعشان، چیزهایی برای آموختن به مقامات حمل‌ونقل کلان‌شهری دارند. درباره‌ی نیازها و ترجیحات مسافران. ون‌ها سریع‌ترند چون ایستگاه‌های توقف کمتری در مقایسه با اتوبوس‌ها دارند که مجبورند هر دو خیابان یک‌بار توقف کنند. جان ارکوت، پژوهشگری از مرکز تحقیقات حمل‌ونقل می‌گوید: «کم‌توجهی زیادی در به‌کارگیری مؤثر و بهینه‌ی سیستم اتوبوس‌رانی وجود دارد.» سرمایه‌گذاری در اتوبوس‌رانی در مقایسه با مترو بسیار کم است. مترو که روزانه ۵.۷ میلیون مسافر را جابجا می‌کند بودجه‌ای ۱۴.۲ میلیارد دلاری را طلب کرده و اتوبوس‌ها که روزانه ۲.۱ میلیون مسافر را جابجا می‌کنند، بودجه‌ای معادل ۲ میلیارد دلار دارند.
تا زمانی که شهر، به اتوبوس‌هایش بی‌توجهی می‌کند، ونهای دلاری برای پاسخگویی به نیاز موجود، وجود خواهند داشت.
برای آشنایی بیشتر با ونهای دلاری سری هم به اینجا بزنید.
منبع:[button color=”white” size=”normal” alignment=”none” rel=”nofollow” openin=”samewindow” ]مجله اکونومیست، شماره آگوست ۲۰۱۶[/button]
