هیئت داوران امسالِ پریتزکر بالکریشنا دوشی، معمار هندی را برنده‌ی جایزه‌ی پریتزکر ۲۰۱۸ اعلام کرد. دوشی نزدیک به هفتاد سال است که معماری می‌کند که در این میان با لوکوربوزیه و لویی کان نیز همکاری کرده است. معماری لطیفِ دوشی تحت تاثیر شرق –به همان منوال که غربی‌ها همه‌ی انسان‌های بین مراکش و ژاپن را شرقی و یکسان می‌دانند- آثاری را خلق کرده است که «بر زندگی هر طبقه‌ی اجتماعی-اقتصادی از ۱۹۵۰ اثر گذاشته است.» دوشی علاوه اولین برنده‌ی هندی این جایزه است.
«آثار من از زندگی، فلسفه و رویاهایی که در تکاپوی خلق گنیجنه‌ای از روح معمارانه است، نشات می‌گیرد. این هدیه را مدیون معلمم، لوکوربوزیه هستم؛ راهنمایی‌های او مرا به مسئله‌ی هویت هدایت کرد و مرا واداشت ابرازی معاصر متناسب با منطقه در [خلق] سکونتگاهی پایدار و کل‌گرا[۱] کشف کنم.»
دوشی در شهر پونه در سال ۱۹۲۷ متولد شد و تحصیلات معماری را در سال استقلال هند آغاز کرد. بعد از دوره‌ای در لندن، دوشی به فرانسه رفت تا زیر نظر لوکوربوزیه کار کند و پس از آن به هند بازگشت تا بر پروژه‌های شاندیگار و احمدآباد لوکوربوزیه نظارت کند. دوشی همچنین با لویی کان در پروژه‌ی «بنیاد مدیریت هند» در احمدآباد، ۱۹۶۲، همکاری کرد.
دوشی دفتر طراحی خود، واستوشیلپا[۲] را در ۱۹۵۶ تاسیس کرد. فُرم‌های منطقه‌گرای او ترکیبی است از احجام مجسمه‌وار بتنی و آجری اساتیدش با مورفولوژی‌های شهری و طرح‌های آشنای هندی. یکی از واضح‌ترین نمونه‌های این امتزاج احتمالا باید دفتر خود او باشد: جایی که طاق‌های گهواره‌ای بتنی با باغ‌‌ها، فضاهای اجتماعی فرورفته، و آب ترکیب می‌شود تا از گرمای هوا کاهش دهد. در ۱۹۷۸ دوشی «بنیاد مطالعه و پژوهش واستوشیلپا در طراحی اقلیمی» را برای بررسی رویکردهایی در طراحی و برنامه‌ریزی متناسب با کانتکست فرهنگی هندی، تاسیس کرد. این بنیاد امروزه نقش مهمی به‌عنوان حلقه‌ی واسط محیط آکادمیک و حرفه‌ی معماری ایفا می‌کند.
دوشی علاوه بر همه‌ی این کارها –او بر بیش از صد پروژه کار کرده است – به پروژه‌های مسکن ارزان‌قیمت نیز اقبال زیادی نشان می‌داد: بعد از کامل کردن اولین پروژه‌ی مسکن ارزان وی گفت: «به‌نظر می‌رسد باید سوگندی بخورم و برای همیشه به خودم تذکر دهم که: برای پایین‌ترین طبقه سرپناه مناسب فراهم کنم.» اوج این سوگند باید پروژه‌ی مسکن آریانا در ایندور[۳] باشد. این پروژه که در ۱۹۸۹ کامل شد، با شبکه‌ای از خانه‌ها، حیاط‌های مرکزی، و راه‌های درونی برای بیش از هشتاد هزار نفر از طبقات فرودست و میانه، سرپناه تامین به‌وجود آورده است. دوشی برای این پروژه در سال ۱۹۹۳-۱۹۹۵ جایزه‌ی آقاخان را برد.
[divider]تقدیرنامه‌ی هیئت داوری[/divider]
معمار هندی، بالکریشنا دوشی مدت‌هاست اهداف جایزه‌ی معماری پریتزکر را به بهترین نحو نمایش می‌دهد. او بیش از شصت سال است که در معماری فعالیت می‌کند و خدمات مهمی به بشریت کرده است. هیئت ژوری جایزه‌ی پریتزکر این جایزه را به‌دلیل معماری فوق‌العاده‌ی دوشی در صدها ساختمانی که ساخته؛ تعهدی که نسبت به کشورش و اجتماعاتی که برای آنها طراحی می‌کند، ابراز داشته؛ تاثیر او به‌عنوان معلم؛ و الگویی که برای متخصیصن و دانشجویان سراسر جهان در طول فعالیت حرفه‌ایش به‌وجود آورده است، این جایزه را به وی می‌دهد.
دوشی، آنچنان که هرکسی که او را می‌شناسد صدایش می‌زند، با دو تن از اساتید معماری قرن بیستم نیز همکاری کرده است: لوکوربوزیه و لویی کان. یقینا آثار اولیه‌ی دوشی تحت‌تاثیر این معمارها قرار داشت، چنان که از احجام صلب بتنی‌ای که استفاده می‌کرد، نمایان است. با این حال، دوشی زبان معماری خود را ورای این نمونه‌های اولیه بُرد. دوشی به‌واسطه‌ی آشنایی‌ای که با سنت‌های ژرف معماری هند داشت و اهمیتی که به آن می‌داد، پیش‌ساخته‌سازی و صنعت محلی را متحد کرد و زبانی به‌وجود آورد که با تاریخ، فرهنگ، سنت‌های محلی و زمانه‌ی درحال‌تغییر کشورش هند، همساز باشد.
دوشی همیشه معماری‌ای خلق کرده به دور از ظاهرنمایی یا پیرو مد که کاملا جدی است. همراه با احساس مسئولیتی عمیق و تلاش زیاد در خدمت‌رسانی به کشور و مردمانش از طریق معماری‌ای اصیل و باکیفیت، او انواع ساختمان‌ها از ادارات و خدمات دولتی گرفته تا موسسات فرهنگی و آموزشی، و مسکن برای کارفرماهای خصوصی را خلق کرده است.
دوشی اولین پروژه‌ی مسکن ارزان‌قیمتش را در ۱۹۵۰ تکمیل کرد و در ۱۹۵۴ گفت: «به‌نظر می‌رسد باید سوگندی بخورم و برای همیشه به خودم تذکر دهم که: برای پایین‌ترین طبقه سرپناه مناسب فراهم کنم.» او این سوگند را در پروژه‌هایی چون پروژه‌ی مسکن ارزان‌قیمت آریانا در ایندور در ۱۹۸۹، و مسکن مقرون‌به‌صرفه‌ی اشتراکی احمدآباد در ۱۹۸۲، و بسیاری دیگر عملی کرد. مسکن به‌عنوان سرپناه تنها یکی از جنبه‌های این پروژه‌هاست. برنامه‌ریزی تمام محله، مقیاس، ایجاد فضاهای عمومی، نیمه‌عمومی، و خصوصی همگی بیانگر دانش او از شهرها و اهمیت طراحی شهری است.
دوشی از کانتکستی که ساختمان‌هایش در آن قرار می‌گیرند کاملا آگاه است. راه‌حل‌های او تمام ابعاد اجتماعی، زیست‌محیطی، و اقتصادی را در بر می‌گیرد بنابراین معماری وی با پایداری کاملا عجین است. با استفاده از پاسیو، حیاط‌مرکزی، و راه‌های سرپوشیده -مانند مدرسه‌ی معماری (۱۹۶۶) یا ساختمان «Madhya Pradesh Electricity Board» در جبالپور (۱۹۷۹) یا ساختمان «موسسه‌ی مدیریت هند» در بنگلور (۱۹۹۲)- دوشی فضاهایی برای محافظت دربرابر آفتاب طراحی کرده است که نسیم‌ها را می‌گیرد و راحتی و لذت در درون و بیرون ساختمان‌ها فراهم می‌آورد.
در دفتر طراحی خود دوشی که به «Sangath» معروف است می‌توان ویژگی‌های بارز رویکرد و درک بالکریشنا دوشی از معماری را دید. کلمه‌ی سانسکریتی «Sangath» به معنی همراهی، در مقام یک صفت، تجسمی است از درست یا مربوط بودن. دفتر دوشی مقداری در زمین فرورفته و با ویژگی‌های طبیعی سایت کاملا درهم‌آمیخته است. این دفتر تراس‌ها، حوض‌ها، تپه، و طاق‌ها دارد که همگی از ویژگی‌های منحصر به‌فرد آن است. فضاهای داخلی با انواع نور، شکل، و کاربری‌ها، تنوع و غنای زیادی دارد که همگی حول استفاده از بتن متحد شده‌اند. دوشی با صلح و تعادلی –چه مادی چه غیرمادی- که میان اجزای ساختمان به‌وجود آورده، کلیتی ساخته که خیلی بیشتر از مجموع تک تک اعضایش است.
بالکریشنا همواره نشان داده است که معماری و برنامه‌ریزی شهری خوب نه تنها باید در هدف و ساختار متحد باشد بلکه باید اقلیم، مکان، مهارت، و صنعت را همراه با درک عمیق از کانتکست در بسیط‌ترین معنای ممکن در نظر داشته باشد. پروژه‌ها باید از عملکرد فراتر رود تا با روح انسان از مسیرهای شاعرانه و فیلسوفانه ارتباط برقرار کند. به دلیل خدمات بی‌شمار او به‌عنوان معمار، برنامه‌ریز شهری، معلم، و ثبات او در درستی و تلاش خستگی‌ناپذیر او در خدمت به هند و فراتر از آن، هیئت داوری پریتزکر بالکریشنا دوشی را به‌عنوان برنده‌ی جایزه‌ی ۲۰۱۸ پریتزکر اعلام می‌کند.
[divider]پی‌نوشت[/divider]
[۱] Holistic
[۲] Vastushilpa
[۳] Indore
[divider]منبع[/divider]
[button color=”white” size=”normal” alignment=”none” rel=”follow” openin=”samewindow” url=”https://www.archdaily.com/890126/balkrishna-doshi-named-2018-pritzker-prize-laureate”]Archdaily[/button]
