از برهوت به بهشتی بارور: درس‌هایی از توسعه‌ی اکوسیستم کشاورزی پایدار در پرتغال

بهشتی پیش روی خود می‌بینیم، زمینی در شیب ملایم تپه، در تراس‌هایی بارور از ذرت، گل‌های آفتابگردان و گوجه‌فرنگی و دریاچه‌ای آرام. این بهشت ۲۰ سال پیش سرزمینی خشک و نابارور بود که به‌سختی می‌شد در آن کشاورزی کرد.

این زمین تامرا نام داشت، منطقه‌ای با ۳۳۰ جریب وسعت در جنوب کشور پرتغال و جمعیتی ۳۰ نفره که از آلمان به اینجا در سال ۱۹۹۵ نقل‌مکان کرده بودند. هم‌اکنون ۲۰۰ نفر از سراسر جهان در اینجا زندگی می‌کنند. کارشناسان محیط‌زیست تامرا با روش‌های ساده مثل حفر خندق و ایجاد فضای بسته برای آب، منطقه‌ای در آستانه بیابان‌زایی را به بهشت تبدیل کرده‌اند.

جامعه، همیشه خواستار پایداری بیشتر و امنیت مواد غذایی بوده. چیزی که روشن است، آب به‌عنوان نقطه مرکزی و فاکتور بسیار مهم برای دستیابی به اداره مستقل یک سرزمین است.

مدیر موسسه اکولوژی جهانی تامرا، برند مولر می‌گوید: سال ۲۰۰۶ وقتی به تامرا آمدم، درختان در حال مرگ و چاه‌ها در حال خشک شدن بودند. در آن زمان، در ماه‌های تابستان، تامرا شبیه بیابان با گیاهانی خشک بود. در ماه‌های زمستان ولی بارش‌های سنگین و جاری شدن سیل را در این ناحیه شاهد بودیم. مولر و همکاران مهندسش دریافتند که آب زیاد جریان رفته باعث تخریب زیرساخت‌ها و خاک می‌شود. در اصل سرعت جریان آب باعث فرسایش و اثرات جانبی مخرب می‌شود. مولر می‌گوید او و دوستانش پروژه‌ای هدفمند را تعریف کردند. پروژه‌ای که هدف آن حفظ آب باران و تغذیه آب‌های زیرزمینی بود که هرساله سطح آن‌ها پایین‌تر می‌رفت و چشمه‌های ناحیه نیز خشک می‌شدند.

آب‌ها از بالای تپه‌ها، شدیدترین فرسایش را باعث شده و چرای بیش‌ازحد دام‌ها نیز برشدت فرسایش می‌افزود. مولر با یادآوری خاطرات ادامه می‌دهد: ما شروع به دست‌کاری زمین کردیم تا آب باران را که از دسترس خارج می‌شد را در نقطه‌ای نگه‌داریم. ما شروع به ساخت سازه‌هایی کوچک کردیم؛ مانند کانال‌های کوچک و گودال‌های کوچی که آب به‌آرامی در آن‌ها جریان می‌یافت و در زمین نفوذ می‌کرد.

یک اصل در توسعه اکوسیستم کشاورزی پایدار وجود دارد و آن آهستگی است؛ یعنی توسعه آرام و آهسته. مولر توضیح می‌دهد وقتی جریان آب باران در اکوسیستم دارید، یک جایی اشتباه است. شما باید سرعت جریان حرکت آب را روی زمین کمتر کنید و به آن فرصت دهید تا در زمین نفوذ کند، سرعت‌بالای جریان آب تخریب خاک را به همراه دارد.

مولر به یاد می‌آورد که تغییر و تحول پس از کارهای کوچک انجام‌شده در بهار سال ۲۰۰۸ مشهود شد و چشم‌انداز کاملاً تغییر کرد. ما شاهد بهار تازه‌ای در تامرا بودیم. همه ما شگفت‌زده شده بودیم. ما اصلاً انتظار چنین تغییری را در این زمان کم نداشتیم. طی یک سال ما تنها چند کار کوچک انجام دادیم و بهار همان سال شاهد پاسخ طبیعت بودیم. ما نهری را در دره حفر کرده بودیم که اطرافش پوشش گیاهی سبز و زیبایی روییده بود. حیات‌وحش هم به‌سرعت به وجود آب پاسخ داد و در این دره حضور پیدا کرد.

مطالعه موردی سرزمین تامرا از سوی اتحادیه اروپا در کنفرانس بین‌المللی کاپ ۲۲ مراکش توسط شبکه جهانی روستاهای اکولوژیک ارائه شد. مولر ادامه می‌دهد این ارائه در سطح جهان برای ما آغاز مهمی بود. ما سعی کردیم تا تامرا را به مدلی جهانی تبدیل کنیم. موسسه شکل‌گرفته از مهندسان محیط‌زیست در تامرا در سطح قاره اروپا سفرکرده است تا به گروه‌های دیگر برای استفاده از آب باران و ترمیم اکوسیستم‌ها مشورت دهد.

مولر در ترکیه، فلسطین، اردن، کنیا، توگو، برزیل، بولیوی و کلمبیا در مورد مدیریت آب مشورت داده و نشان داده است که چگونه مدل تامرا می‌تواند با فعالیت‌های بشردوستانه گسترش پیدا کند.

مولر از تجربه خود در کنیا می‌گوید که چگونه در زمان کوتاه با حمایت‌های دولت‌های محلی توانستند برنامه اکوسیستم پایدار را با استفاده از جمع‌آوری پایدار آب باران اجرا کنند. مولر امیدوار است که این طرح در سرزمین‌هایی بسیار خشک مانند سومالی که با خشک‌سالی و قحطی درگیر است نیز قابل‌اجرا باشد. به عقیده مولر، کنیا شباهت نزدیکی به مناطق بسیار خشک دارد و درجایی که این طرح در کنیا موفق بوده است احتمال دارد که در مناطق بسیار خشک نیز موفق باشد.

منبع: گاردین به نقل از ایانا

 

مطلبی دیگر
میراث معماری ارگانیک در ایران