جدای از ملاحظات سیاسی و تاریخی، بهترین نقطه‌ی روی زمین برای ساخت شهر احتمالاً دقیقاً همان‌جایی است که امروزه شهر داکا در بنگلادش در آن واقع‌شده است. حداقل این نتیجه‌ای است که ویدئوی زیر از Wendover می‌گیرد. این ویدئو درباره‌ی این سؤال است که چرا شهرها آنجایی که امروز واقع‌شده‌اند ساخته‌شده‌اند؟
برای فهم اینکه چرا داکا چرا در مکان فعلی‌اش ساخته‌شده، ویدئو ما را به تئوری ۱۹۳۰ جغرافیدان آلمانی، والتر کریستالر ارجاع می‌دهد که به نظریه‌ی مکان مرکزی مشهور است. این تئوری بیان می‌کند که شهرها اساساً به‌منظور فراهم آوردن کالا و خدمات به نواحی اطراف به وجود می‌آیند. کالای ارائه‌شده در سکونتگاه هرچه تخصصی‌تر (کمیاب‌تر) باشد منطقه‌ی نفوذ آن‌هم بیشتر می‌شود. به همین دلیل است که مثلاً شهرهایی که بیمارستان تخصصی یا فرودگاه دارند افراد بیشتری و از راه‌های دورتری را برای ارائه‌ی خدمت جذب می‌کنند. ایده‌‌ی این نظریه این است که مردم برای استفاده از آن خدمات مایل به سفر هستند.
اما نظریه‌ی کریستالر در همین حد متوقف می‌شود و متغیرهای اقتصادی، تأثیرات اجتماعی و از این مهم‌تر توپوگرافی زمین را مورد ملاحظه قرار نمی‌دهد. کوه‌ها می‌توانند مرز توسعه‌ی برخی شهرها را تعیین کنند و در همین حال می‌توانند برای برخی از شهرها به‌واسطه‌ی منابع معدنی منبع ثروت باشند. مشابه کوه‌ها، نزدیکی به آب هم در تعیین مکان شهرها اهمیت بسیار داشته است هم برای تجارت و هم برای حمل‌ونقل؛ همان‌طور که در ویدئو اشاره می‌شود ۱۴ شهر از ۱۵ شهر بزرگ دنیا در کنار اقیانوس یا رودخانه واقع‌شده‌اند.
شاید اتفاقی نباشد که شهرهای ثروتمند و شکوفا بیشتر در اروپا-آسیا واقع‌شده‌اند. این مناطق محل ظهور و استمرار چهار امپراتوری بزرگ تاریخ هم بوده‌اند که این هم بنا بر یک تئوری حاصل شکل پهن و گسترده‌ی این قاره‌هاست. همان‌طور که ویدئو توضیح می‌دهد ازآنجاکه ظهور تمدن وابسته به اهلی کردن و پرورش گیاهان و حیوانات بوده است، گسترش افقی آسان‌تر از گسترش عمودی بوده، چراکه در گسترش افقی وضعیت اقلیمی نسبتاً ثابت و پایدار می‌ماند برعکس گسترش عمودی در عرض‌های جغرافیایی.
همه‌ی این‌ها ما را به داکا می‌رساند که در آسیای جنوبی مرکزی واقع‌شده است. این شهر درجایی واقع‌شده که از هر دو طرف چپ و راست فضای بسیاری برای گسترش دارد. این منطقه درجایی واقع‌شده که به منابع معدنی غنی، راه‌های آبی و سایر منابع لازم برای رونق و شکوفایی دسترسی آسان دارد. تپه‌ها و کوه‌های بنگلادش غنی از منابع معدنی، تنوع زیستی و منابع جنگلی هستند. خود شهر داکا در نزدیکی چندین رودخانه قرارگرفته ازجمله دلتای رودخانه‌ی عظیم گنگ-براهماپوترا که به اقتصاد کشاورزی بنگلادش بسیار کمک کرده است.
البته لازم به گفتن نیست که این نتیجه‌گیری به‌شدت جغرافیایی است. داکا هم به‌واسطه‌ی آلودگی هوا، فقر و بالا آمدن سطح آب دریا براثر تغییرات اقلیمی جهانی، سهم خودش را از مشکلات دارد، به‌طوری‌که امروزه داکا ازنظر شاخص زیست پذیری در رده‌های آخر شهرهای جهان قرارگرفته است؛ اما اگر تاریخ طور دیگری رقم می‌خورد شاید داکا همان‌طور که در ویدئو آمده، می‌توانست «نقطه‌ی ثقل تمدن بشری» باشد.
منبع: [button color=”white” size=”normal” alignment=”none” rel=”follow” openin=”samewindow” ]CITYLAB[/button]
