به نظر می‌رسد امروزه بسیاری از کشورها به راه‌آهن سریع‌السیر علاقه‌مند شده‌اند. در افتتاحیه مجلس بریتانیا در فصل ۲۰۱۴-۲۰۱۵ دولت انگلیس تعهدش به اجرا طرح راه‌آهن سریع‌السیر معروف به HS2 را اعلام کرد. فرانسه هم به آهستگی در حال گسترش خطوط سریع‌السیرش ( TGV) است، درحالی‌که دیگر کشورها مانند اسپانیا و چین مشغول گسترش سریع شبکه قطارهای سریع‌السیرشان هستند. «قطار گلوله‌ای[۱]» ژاپن اما همیشه به‌عنوان نمونه‌ای موفق برای فعالان صنعت ریلی و همچنین دولت‌هایی که مشتاق داشتن قطارهای چشم‌گیر هستند، مطرح بوده است؛ اما ژاپن چگونه به پیشگام جهان در زمینه‌ی قطارهای سریع‌السیر تبدیل‌شده است؟
قطارها نماد عصر مدرن در ژاپن هستند. در دوره تجددطلبی میجی[۲] در اواخر قرن ۱۹ که ژاپن با سرعت خیره‌کننده‌ای مدرن شد، فن‌آوری برتر زمانه لوکوموتیو بود. در سال ۱۹۳۰ اولین مسیر راه‌آهن اصلی که توکیو را به شهرهایی مثل ناگویا، کیوتو، اوزاکا و کوبه وصل می‌کرد، به‌شدت متراکم شد. زمانی که اولین راه‌آهن سریع‌السیر یعنی شینکانسن[۳] (به معنی خط اصلی جدید) در سال ۱۹۶۴ افتتاح شد، مسیر ۶ ساعته توکیو به اوزاکا را ۲ ساعت کوتاه کرد. این باعث شد قطار با هواپیما قابل‌رقابت شود. صنعت هواپیمایی ژاپن بعد از جنگ جهانی دوم به دلیل نگرانی از تجدید تسلیحاتی تا سال‌ها تحریم شده بود. جغرافیا هم بر توسعه شبکه راه‌آهن تأثیر گذاشت: اکثر جمعیت ۱۲۸ میلیونی ژاپن در چند نقطه متراکم پرجمعیت ساکن شده‌اند. راه‌آهن با متصل کردن این نقاط پرجمعیت به هم ــ ۴۰ میلیون نفر در توکیوی بزرگ همراه با ۲۰ میلیون ساکن اوزاکا و کوبه و کیوتوــ و با ممکن ساختن سفرهای روزانه بین توکیو و اوزاکا، کمک کرد الگوهای کسبوکار تغییر کند. بیشتر مشتریان راه‌آهن ثروتمند بودند و حاضر بودند برای بلیت گران‌تر خطوط سریع‌السیر پول بپردازند. خط سریع‌السیر در عرض ۳ سال ۱۰۰ میلیون و تا ۱۹۶۷ یک میلیارد مسافر را جابجا کرد. هم‌اکنون حدود ۱۴۳ میلیون نفر سالانه از آن استفاده می‌کنند.
در سال ۱۹۸۷ راه‌آهن ملی ژاپن به ۷ شرکت انتفاعی تقسیم و خصوصی‌سازی شد. شرکت راه‌آهن منطقه‌ای شرق (JR EAST)، که بیشترین تعداد مسافر را داشت به هیچ‌گونه یارانه عمومی دولتی نیاز نداشت، برخلاف شبکه راه‌آهن فرانسه که به‌شدت از یارانه دولتی استفاده می‌کند. یکی از دلایل بهره‌وری بالای JR EAST این بود که این شرکت مالک همه زیرساخت‌های خطوط بود ــ ایستگاه‌ها، ناوگان و خط راه‌آهن ــ که این خود باعث جلوگیری از موازی کاری می‌شد.
اما علت دیگر شکوفایی راه‌آهن در ژاپن سیستم برنامه‌ریزی است که ساخت‌وساز تجاری و مسکونی در امتداد خطوط راه‌آهن را تشویق می‌کند. چراکه JR EAST مالک زمین‌های اطراف خطوط است و تقریباً یک‌سوم درآمدش از مراکز خرید بزرگ، دفاتر اداری، آپارتمان‌ها و غیره به دست می‌آید. این پول دوباره در شبکه راه‌آهن سرمایه‌گذاری می‌شود. در انگلستان که سیستم برنامه‌ریزی و حمل‌ونقل به‌ندرت باهم هم‌راستا هستند، خلق توسعه تجاری موفق مشابه ژاپن دشوار است.
مزیت قابل‌توجه قطارهای گلوله‌ای ژاپن، در کنار توانایی‌شان برای توسعه اطراف خطوط سریع‌السیر است، امکانشان برای فروش بلیت گران‌قیمت است. اگرچه همچنان ۷۱ درصد درآمد بخش بلیت‌فروشی JR EAST از قطارهای معمولی به دست می‌آید؛ بنابراین خوب است کشورهایی که می‌خواهند خطوط پرسرعت احداث کنند، سرمایه‌گذاری در خطوط موجودشان را هم در نظر بگیرند.
[۱] Bullet Train
[۲] Meiji
[۳] Shinkansen
منیع زبان‌اصلی: اکونومیست
