نویسنده: علی اکبر خمسه عشری/دانشجوی کارشناسی ارشد معماری منظر دانشگاه بین المللی امام خمینی قزوین
[divider]مقدمه[/divider]
کودکان امروز آینده‌سازان فردای کشورها هستند. برای داشتن فردایی بهتر، امروز بایستی به نیازهای این قشر توجه کرد و آن‌ها را در محیط بهتری پرورش داد. کودکان ازنظر ویژگی‌های روان‌شناختی و رابطه‌ای که به لحاظ ادراکی و رفتاری با محیط برقرار می‌کنند، با دیگر گروه‌های جامعه متفاوت هستند. آن‌ها حساس‌ترین و تأثیرپذیرترین گروه سنی جامعه را تشکیل می‌دهند و مهم‌ترین سال‌های زندگی خود، یعنی زمانی که پایه‌های رشد شخصیتی، ذهنی، جسمی و اجتماعی آن‌ها شکل می‌گیرد را سپری می‌کنند. محیط‌های طبیعی و اکوتوریستی بستر مناسبی است در شناخت محیط توسط کودک، به صورتی که او سردی و گرمی را روی پوست خود احساس کند، زمین زیر پای خود را بشناسد، صداها و بوهای پیرامون خود را بشنود، نور محیط را با شدت طبیعی آن احساس کند و درنهایت ارتباط خود را با فضاهای طبیعی افزایش دهد.
علاوه بر فضاهای طبیعی، سایت‌های تاریخی نیز تأثیر بسزایی در رشد و خلاقیت کودکان دارند به صورتی که کودک با آشنایی با سایت‌های تاریخی، اشخاص نامدار و وقایع تاریخی گذشته را بهتر درک می‌کند و نسبت به محیط زندگی خود احساس تعلق بیشتری پیدا می‌کند. درنهایت می‌توان گفت که محیط به‌خودی‌خود، بیش از کتاب‌ها و مقاله‌ها، بهترین آموزگار کودکان است. فضای آموزشی و خانوادگی روسیه به صورتی است که نظام‌های آموزشی، کودکان را برای ارتقای سطح فکری و شخصیتی به فضاهای اکوتوریستی و تاریخی می‌آورند. همین‌طور این نوع فعالیت در نهاد خانواده‌ها هم رسوخ پیداکرده و کودکان را از همان زمان کودکی به دیدن و ارتباط برقرار کردن با این‌گونه از فضاها ترغیب می‌کنند. این گزارش با مطالعات میدانی و بازدیدهای صورت گرفته از فضاهای اکو توریستی و تاریخی مختلف در روسیه، تلاش دارد تا تأثیر این فضاها را بر روحیه و شخصیت کودکان بررسی کند.
[divider]تأثیر ارتباط کودکان با فضاهای اکوتوریسمی و تاریخی در روسیه[/divider]
تحقیقات اخیر نشان داده است تجارب جدید در محیط‌ها به‌ویژه در اوایل دوران کودکی، تأثیر زیادی بر هوش و پیشرفت کودک می‌گذارد. درواقع کودکان فعالیت‌های خود را مطابق شرایط محیط و اهدافشان انجام می‌دهند و نتیجه این فعالیت‌ها، یادگیری است. محیط فیزیکی رفتار انسان را تحت تأثیر قرار می‌دهد و کودکان را قادر به شناخت خود در طی سال‌های کودکی می‌کند. (francis, 1997) با توجه به مشاهداتی که در فضاهایی مانند پارک کلومنسکوی در مسکو یا باغ کاترین، کابین پتر کبیر و ناو جنگی آئورورا و … در سن‌پترزبورگ انجام شد، کودکان با مکان‌هایی که به خواسته‌ها و نیازهای آن‌ها در فرآیند رشدشان نزدیک‌تر باشد، تعامل و روابط عاطفی مطلوب‌تری برقرار می‌کنند. در همین راستا تأثیراتی که فضاهای اکو توریستی و تاریخی بر کودکان می‌گذارد به این صورت است:
- ارتباط مستقیم با محیط‌های طبیعی امکان یادگیری را با لمس کردن، دیدن، شنیدن و تجربه مستقیم را فراهم می‌کند و باعث ایجاد حس کنجکاوی و کشف در کودکان می‌شود.
- تماشای چرخه حرکتی طبیعت مانند تغییر شکل ابرها، تکان خوردن برگ درختان،تغییر رنگ آن‌ها در فصل‌های مختلف و بارش برف، باعث درکی عمیق نسبت به پدیده‌های طبیعی و آفرینش می‌شود.
- ارتباط با عناصر طبیعی باعث افزایش خیال‌پردازی و رؤیاپردازی در دوران کودکی می‌شود.
- امکان بازی کودکان در فضاهای طبیعی، امکان آموزش فعالیت‌های جمعی را برایکودکان فراهم می‌کند.
- بازدید از سایت‌های تاریخی باعث آگاهی کودکان نسبت تاریخ شهر و کشور خود می‌شود.
- حضور در فضاهای تاریخی باعث یادگیری نوع رفتار و منش در این‌گونه از فضاها می‌شود.
[divider]الزامات فضاهای اکو توریسمی و تاریخی[/divider]
برای آنکه کودک مکانی خاص را به دیگر مکان‌ها ترجیح دهد، این مکان باید خواست‌ها و نیازهای او را برآورده کند و بین کنش و ویژگی‌های محیطی مربوطه تناسب ایجاد شود. در این حالت کودک برای ارضای نیازهای خود با محیط تعامل پیدا می‌کند. همچنین زمانی که زمینه اجتماعی – اکولوژی برای تحقق این قابلیت تقویت می‌شود، کودکان ممکن است نسبت به مکان، احساسات عاطفی شدید نشان دهند. یادگیری فعال در محیط‌های بیرونی نسبت به محیط‌های بسته، تمام ابعاد رشد کودک را برمی‌انگیزد. کودکان نیازمند محیط‌هایی هستند که آنان را مخاطب قرار دهد، به چالش وا‌دارد و توجه آنان را جلب کند تا آن‌ها مشاهده کنند و بیاموزند. در همین راستا عواملی که در جذب کودکان به فضاهای طبیعی و تاریخی اهمیت فراوان دارد به شرح زیر است:
- امنیت روحی و روانی برای کودکان
- ایجاد دسترسی و فعالیت راحت و مناسب برای کودکان و خانواده‌ها
- آموزش با ایده‌های خلاقانه در حین حضور و گردش در فضاهای طبیعی و اکو توریستی
- آموزش مربیانی متخصص در ارائه اطلاعات فضاهای تاریخی و اکو توریستی به کودکان
- امکان بازی و فعالیت کودک در طبیعت و ایجاد حس مکاشفه نسبت به پدیده‌ها
- طراحی فضاهای جذاب و کشف شدنی برای برانگیختن حس کنجکاوی کودک
[divider]نتیجه‌گیری[/divider]
با توجه به آنچه گفته شد، کودکان از حساس‌ترین و تأثیرپذیرترین اقشار جامعه محسوب می‌شوند که تربیت صحیح آن‌ها برای آینده جامعه مفید خواهد بود. کودکان باید این حق را داشته باشند که در فضاهای طبیعی، اکو توریستی و تاریخی فعالیت کنند و ادراکات خود را نسبت به این‌گونه از فضاها افزایش دهند. یکی از نکته‌های بسیار مهم در سیستم آموزشی روسیه، فهم درست نظام آموزشی از نوع رفتار با کودکان است، به صورتی که حضور کودکان در فضاهای اکو توریستی و تاریخی یکی از اهداف اصلی آموزش است و خانواده‌ها هم اهمیت این موضوع را برای کودکان خود درک می‌کنند. نکته دیگر احساس رضایت کودکان از تجربه این‌گونه فضاهاست، به‌طوری‌که فضاها نسبت به حضور کودکان ارزش قائل شده و کودک در فضا احساس آرامش، شعف، امنیت و حس کنجکاوی دارد. درنهایت می‌توان گفت که نظام آموزشی و فرهنگی خانواده‌های روسیه بر این پایه استوار است که کودکان نیز مانند بقیه اقشار جامعه، حق حضور در فضاهای طبیعی، اکو توریستی و تاریخی رادارند. این نگرش فواید بسیاری برای خانواده، کودک و جامعه خواهد داشت.
[divider]پی نوشت[/divider]
- رزمان، ابراهیم؛ ۱۳۹۴٫ طراحی کودکستان با نگاهی به نقش طبیعت در آموزش کودکان. دومین کنفرانس بین المللی مدیریت و مهندسی صنایع. استانبول، ترکیه
- صفری، حسین و جهانگیری، تینا؛ ۱۳۹۴٫ نقش پارکها و بوستانهای کودک در رشد و آموزش کودکان. اولین همایش بین المللی انسان، معماری، عمران و شهر. تبریز، ایران
مدنی، رامین و کمایی، ساغر؛ ۱۳۹۳٫ نقش طبیعت در طراحی فضای آموزشی کودکان با تاکید بر ارتقای خلاقیت آنان. کنفرانس ملی شهرسازی، مدیریت شهری و توسعه پایدار، تهران، ایران
[divider]منبع[/divider]
[button color=”blue” size=”normal” alignment=”none” rel=”follow” openin=”samewindow” url=”http://landscaper.ir/the-impact-of-presence-of-children-in-ecotourism-and-historical-places-of-russia.html”]معمار منظر[/button]
