فاجعه‌ی هفت‌خوان پرسش‌های بسیاری دربر دارد که در مطلب «گزارش یک فاجعه: آیا حادثه برخورد قطارها تنها بر گردن مسئول خط بود؟» به آن پرداخته شده است، اما در این مطلب نگاهی داریم به راه‌های مختلفی که در جهان برای کنترل ترافیک قطار استفاده می‌شود، یا خواهد شد.
در درجه‌ی اول امنیت و در درجات بعد سرعت و بهره‌وری از موضوعات اصلی در کنترل ترافیک قطارها به شمار می‌روند. ازآنجاکه قطارها در مسیرهای مشخصی حرکت می‌کنند و قدرت مانور ندارند، مستعد تصادف‌های وحشتناک‌اند، ازاین‌رو کنترل ترافیک قطار مقوله‌ی بسیار مهمی است. در این مطلب به برخی از سامانه‌های کنترل ترافیک قطارِ جهان می‌پردازیم.
[divider]CBTC | کنترل حرکت قطار مبتنی بر ارتباطات[/divider]
CBTC سیستمِ «کنترل‌کننده‌ی خودکار پیوسته‌ای است که مکان دقیق قطار را تشخیص می‌دهد و مستقل از مدار خط راه‌آهن عمل می‌کند. این سیستم روی قطار سوار می‌شود و با علائم کنار خط کار می‌کند.» بهره‌وری این نوع سیستم از نوع متداول بلوک‌های ثابت ۲۵ درصد بیشتر و امنیت آن به دلیل حذف خطای انسانی بیشتر است.
[divider]GSM-R | سامانه‌ی جهانیِ ارتباطات همراه در راه‌آهن[/divider]
این سامانه بر اساس فنّاوری GSM ساخته‌شده است و از مزایای ارتباطات همراه بهره می‌برد، بدین‌صورت که در مسافت‌های مشخصی آنتن‌هایی نصب می‌شود و سیگنال از طریق این آنتن‌ها منتقل می‌شود. این سامانه نسبت به کابل‌های درون ریلی و شبکه‌های آنالوگ به‌صرفه‌تر است. GSM-R بخشی از استاندارد ERTMS (European Rail Traffic Management System) است و اطلاعات را مستقیماً به راهبر می‌رساند؛ درنتیجه تراکم قطارها و سرعت آن‌ها می‌تواند بیشتر شود.
[divider]CTC | کنترل ترافیک مرکزی[/divider]
نوعی سیستم علامت دهنده است که علائم کنار خط را کنترل می‌کند. یکی از ویژگی‌های منحصربه‌فرد این سیستم، نمایشگر گرافیکی آن است که جای قطارها را روی صفحه‌ای به نمایش می‌گذارد.
[divider]ETCS | سامانه‌ی اروپایی کنترل قطار[/divider]
نوعی سیستم علامت دهنده، کنترل، و حفاظت از قطار که قرار است جایگزین سامانه‌های متداول راه‌آهن‌های سراسر اروپا شود. این سیستم به‌خصوص در خطوط سریع کاربرد زیادی دارد، چراکه ممکن است راهبر علائم کنار خط را نبیند. در این سامانه همه‌ی اطلاعات مستقیماً به راهبر می‌رسد، و دیگر نیازی به علائم کنار خط نخواهد بود. این سیستم در کنار GSM-R استاندارد ERTMS را کامل می‌کند.
[divider]ATC | کنترل خودکار قطار[/divider]
نوعی سیستم محافظت از قطار است که در شرایطِ خطای انسانی، کنترل را به دست می‌گیرد. این سامانه سرعت قطار را بر اساس داده‌های خارجی کنترل می‌کند، و در صورت ضرورت ترمزها را اعمال می‌کند. ترمزهای این سامانه برخلاف سامانه‌های پیشین ناگهانی و پیوسته نیست، بلکه مانند ترمزهای ABS ماشین ذره‌ذره عمل می‌کنند و ایست سریع‌تر و نرم‌تری را تضمین می‌کند. این سامانه جزو ویژگی‌های ایمنی حداقلی و لازم محسوب می‌شود. با انتصاب آقای آخوندی به پُست وزارت راه و شهرسازی این سیستم در شبکه‌ی حمل و نقل ریلی ایران اضافه شد، اما این سیستم به دلایل مختلفی در ۹ ماه اخیر ۲۴۹۰ قطع شد، و متاسفانه نتوانست عملکرد مورد نظر را داشته باشد.
