این نوشتار بر آن است تا با نگاه به نمونه‌هایی از دیوارنگاری به طرح پرسشی اساسی درباره‌ی جایگاه هنر خیابانی بپردازد. باید به یاد داشت که هنر خیابانی در واکنش به شبکه‌ی درهم‌تنیده‌‌ی هنرمندان، گالری‌ها، دلالان آثار هنری، و منتقدان به وجود آمد. هنر خیابانی می‌خواست با خروج اعتراض‌آمیز خود از داد و ستد حاکم بر میدان رسمی هنر، فضایی از آنِ خود بسازد؛ فضایی که در آن بتوان استقلال هنر را حفظ کرد. این هنر بنا بود رسالتی انتقادی داشته باشد و با مردم از طبقات مختلف جامعه سخن بگوید و در مقابل تسلط نهادهای سیاسی، اقتصادی و شهری بر تولید آثار هنری از خود واکنش نشان دهد.
امروز اما، آن خاستگاه اولیه دیگر مورد اجماع نیست. برخی از هنرمندان معتقدند فضای شهری مدیومی در میان بسیار مدیوم‌های هنری است و الزاماً بار مسئولیتی دوچندان را بر دوش هنرمند نمی‌اندازد. لذا، هنرمند می‌تواند از این یا آن نهاد سیاسی، اقتصادی و شهری سفارش دیوارنگاری بگیرد و همچنان هنر خیابانی باقی بماند. در مقابل، برخی دیگر از هنرمندان همچنان به آن آرمان نخستین پایبند بوده و بر این باورند که سفارشی کار کردن، هنر خیابانی را از معنا تهی می‌کند. می‌توان سرنوشت هنرخیابانی و انعکاس بحث فوق را در دیوارنگاری‌های ذیل پی گرفت.
[divider]آتن[/divider]
تصویری از افلاطون بر دیوار ساختمانی در آتن؛ مردی که شهرتش را مدیون نظریاتی در باب دولت است. وی هشدار داد شهرها از شرارت و پلیدی خلاصی نمی‌یابند مگر قدرت سیاسی و فلسفه یکی شوند. تصویر بالا اثر هنرمندی آتنی است به نام INO که به سبب آثار فیگوراتیو متمایزش شهرت دارد. او از هنرمندانی است که گرافیتی‌های بزرگ مقیاس سفارشی انجام می‌دهد. او عقیده دارد که هنرهای خیابانی سفارشی هم می‌توانند انتقال دهنده‌ی پیامی اجتماعی باشند.
اما بسیاری از گرافیتی‌ها در آتن غیر سفارشی تولید می‌شوند. این گرافیتی‌ها هرچند ابعادی کوچک‌تر دارند و گاهی حتی هنرمند آن‌ها نیز ناشناس است، اما معمولا با زبانی انتقادی‌تر به مسائل سیاسی، اقتصادی و اجتماعی می‌پردازند. تصویر شابلونی از آنگلا مرکل که شبیه به یکی از شخصیت‌های کارتونی به نام میکی موس از والت دیزنی درآمده است یکی از این نمونه‌ها است. نشان یورو و کمپانی شناخته‌شده‌ی والت‌دیزنی در پایین تصویر مشخص است.
در پایتخت یونان، از زمان شروع رکود اقتصادی، گرافیتی‌ها، حال و هوایی بیش از پیش سیاسی دارند. اعتراض به سیاست‌های نئولیبرالی صندوق بین‌المللی پول، بانک جهانی و اتحادیه اروپا که به یونان پیشنهاد و تحمیل شدند یکی از موضوعات اصلی این دیوارنگاری‌ها است.
گرافیتی‌ها فضای شهری را دگرگون می‌کنند، برخی می‌توانند پا فراتر گذاشته و توجه رسانه‌ها را نیز به خود جلب کنند. تصویر بالا یکی از این نمونه‌ها است. تصویری که در بهبوهه‌ی همه پرسی سال ۲۰۱۵ یونان، بر دیوارهای آتن نقش بست و خبرنگار گاردین را وا داشت که به سراغ گرافیست این اثر برود. N-Grams گرافیست آتنی در توضیح اثر خود به خبرنگار گاردین چنین گفت: «لحظه‌ی تصمیم‌گیری! … اکنون ما باید انتحابی بزرگ انجام دهیم. شاید این تصویر سبب شود که مردم در این باره بیاندیشند. …. طی کردن مسیر به تنهایی دشوار خواهد بود، اما حداقل می‌توانیم دوباره آزاد باشیم»
Cacao پیش از روی آوردن به گرافیتی به عکاسی مشغول بود، وی درباره این که چرا به هنرهای خیابانی روی آورده است چنین می‌گوید: «بخشی از آن به سبب موج بزرگی از خشم و نارضایتی است که از سال ۲۰۰۸ با بحران اقتصادی شروع شد و هر روز بزرگ‌تر شده است … علاوه بر این به سبب وخیم بودن اوضاع اقتصادی، مغازه‌ها و ساختمان‌های متروک زیادی این اطراف هست و دیوارهای بسیاری برای گرافیتی.»
Cacao با فروش نقاشی‌هایی با مضامین غیر سیاسی به توریست‌ها گذران زندگی می‌کند، اما حاضر نیست گرافیتی‌های سفارشی انجام دهد. او در این‌باره می‌گوید: «ما اعتقادات خود را نمی‌فروشیم … نمی‌خواهیم با گفتن این‌که ریاضت اقتصادی ناعادلانه است پول دار شویم؛ ناکارآمدی سیاست‌های نئولیبرالی واضح است.
«پیش‌تر با تانک‌هاشون، الان با بانک‌هاشون» این متنی است که در بالای این گرافیتی مشاهده می‌شود. یکی دیگر از آثار Cacao که با همین نام نیز شناخته می‌شود. تصویری از تانک که یادآور جنگ‌های جهانی است و اشاره‌ای به بانک‌های بزرگ آلمان و اتحادیه اروپا که وضعیت معشیتی نامناسب کنونی را برای یونان رقم زده‌اند.
شرارت و پلیدی را نمی‌بینید؟! در آتن هم بسیاری از گرافیتی‌ها تنها به تزئین و دکور دیوارها می‌پردازند اما بخشی از هنرهای خیابانی در پاییتخت یونان به نگرانی‌های عمیق‌تری اشاره دارند. رابطه انسان و تکنولوژی در دوره‌ی معاصر یکی از این موضوعات است.
تکنولوژی و نظارت دولت‌ها بر شهروندان از دیگر موضوعاتی است که بسیار مورد توجه هنرمندان گرافیتی در آتن بوده است. نظارت و کنترلی که به کمک پیشرفت‌های تکنولوژیک هر روز ابعادی گسترده‌تر و دهشتناک‌تر به خود می‌گیرد.
«مهاجرت جرم نیست» نوشته‌ای است که در این گرافیتی شابلونی به چشم می‌خورد. بحران مهاجرین در اتحادیه اروپا و نحوه‌ی برخورد قدرت‌های غربی با مهاجران نیز یکی از مسائل مورد توجه هنرمندان خیابانی در آتن و بسیاری از شهرهای دیگر اروپا است.
[divider]برلین [/divider]
نام «برلین» می‌تواند یادآور هنر خیابانی باشد و این امر دلایل تاریخی گوناگونی دارد. ۱۳۰۰ متر از طول دیوار که توسط هنرمندان مختلف از سراسر جهان نقاشی شده است از جمله این دلایل است. دیواری که ۱۲۵ نفر در حال عبور از آن کشته شدند. ۱۴ نفر از قربانیان کسانی بوده‌اند که قصد ورود به آلمان شرقی را داشته‌اند. ۳۲ نفر دیگر نیز زمانی کشته شده‌اند که اصلاً قصد فرار نداشته‌اند و در این میان ۸ نگهبان نیز به طور اتفاقی کشته شده‌اند.
این تصویر متعلق به تیری نویر است. او اولین فردی است که شروع به رنگ‌آمیزی دیوار به شکلی گسترده کرد. در زمانی که هنوز دیوار برلین فرونپاشیده و عبور و مرور ممنوع بود، اما شلیک به مردم نیز در کنار دیوارها ممنوع شده بود. اکنون گرافیتی بخشی از تاریخ این دیوار است.
در اوکتبر ۱۹۸۶ کیت هرینگ هنرمند شناخته شده‌ی آمریکایی ۳۰۰ متر از دیوار را نقاشی کرد. تصویر او زنجیره‌ای از انسان‌ها را نشان می‌دهد که از طریق دست‌ها و پاها یکی شده و در برابر دیوار برلین با یک‌دیگر متحد شده‌اند. در سال ۱۹۹۱ که دیوار برلین فروریخت دیوارنگاری هرینگ به کلی از بین رفت.
تصویری دو قسمتی که توسط هنرمندی ایتالیایی در ابعاد بزرگ نقاشی شده، یکی از معروف‌ترین گرافیتی‌های دیوارهای برلین است. این تصویر در مکانی قرار دارد که سابقا یکی از ۱۲ ایست بازرسی میان آلمان شرقی و غربی در آن‌جا قرار داشته است. انگشتان دو فیگوری که در حال برداشتن نقاب دیگری هستند یکی به شکل W (برای غربی) و دیگری E (برای شرقی) ترسیم شده‌اند. این گرافیتی حدود ۲ سال پیش از روی دیوارها پاک و با رنگ سیاه پوشانده شد.
این تصویر متعلق به مجموعه‌ای مشتمل بر ۱۵ تصویر است که در نقاط مختلف شهر، با نام پروژه‌ی «چین و چروکهای شهر» توسط هنرمندی فرانسوی به نام JR کار شده است. او عکس‌هایی از سالمندان را بر دیوارها انداخته است تا نشان دهد چگونه آن‌ها و شهری که در آن زندگی کرده‌اند هر دو در حال تغییر و دگرگونی است.
