طرح های پیشنهادی برج های دو قلوی مهر و ماه مشهد

رومینا حسن زاده فیروزی

در میان انبوهی از مسابقات معماری، گاه یک رقابت محدود اما طراحی شده می تواند نتایج بسیار بهتری نسبت به فراخوان های پر هیاهو ایجاد کند، بی آنکه از اعتبار بین المللی آن کاسته شود. آنچه در ادامه می آید مجزا از رونمایی این طرح ها که به شکل کامل برای اولین بار صورت می پذیرد، عطف توجه به فراخوان مفصلی است که از سوی مدیریت طرح، گروه مدیریت و معماری طباطبایی و همکاران، برای تعریف و طرح کلی پروژه تدارک دیده شده و طرح های شرکت کنندگان را به سمت و سوی مطلوب پروژه راهبری کرده است. از این رو مروری بر فرایند مفصل برگزاری و مدیریت این مسابقه می تواند آموزنده و محل تامل باشد. لازم به ذکر است که هر سه طرح انتخاب شده پاسخگوی نیازهای پروژه بوده است اما برای ادامه مسیر و با تفاهم شرکت کنندگان، طرح مشاور اثر جهت تداوم و پیشبرد پروژه انتخاب شد، که هم اکنون با صدور پروانه و اخذ موافقت ها و مجوزهای ملی و منطقه ای در مرحله جذب سرمایه گذار قرار دارد.

 

شهر مشهد طی سال های اخیر  شتابان و بی درنگ، همچون بسیاری از شهرهای دیگر در کشور های در حال توسعه که رشد کالبدی سریعی را تجربه کرده اند،  همراه با گسترش کالبدی سریع و با توجه به جذابیت های سرمایه گذاری در پروژه های ساختمانی مرتبط با زیارت و گردشگری مذهبی،  در حال ورود در ورطه بی شکلی و بدقوارگی است.

مجموعه مقدس حرم مطهر رضوی، مهم ترین و والاترین نماد شهری مشهد در محدوده های شهری پیرامون حرم مطهر،
برای هر ناظری کاملا آشکارا، لیکن به لحاظ دیداری و کالبدی محدود است. همچنان که در شهر از حرم فاصله گرفته می شود، نقاط شاخص و مرجع به گونه ای که بافت یکنواخت شهر را نشانه گذاری و نشانی بندی کند، ایجاد نشده یا توسعه نیافته و شهر ازین روی فاقد خوانایی است. پیامد این امر آن شده که هر موضع و ناحیه ای از این شهر رشد یافته جدید– بخصوص با توجه به یکنواختی نسبی مناظرطبیعی و شهری که در سراسر مشهد حکم فرماست- شبیه  هرجای دیگر آن باشد.

تغییر در سبک زندگی شهری و تحول الگوهای متداول  کسب و کار شهروندان، به نحوی مشهود و به خصوص در دو دهه اخیر، نیاز به الگوهای تازه فضایی و کالبدی سامانه های سکونتی و محیط های کسب و کار را افزایش داده است. در این میان تنها پاسخی به این نیاز روزافزون در دستور کار سرمایه گذاران قرار گرفته، یا دل باختن به  صور معماری جهانی (فارغ از سبک و بوم) بوده، یا تکثیر الگوهای کهن با زینت و زیور تازه، و در هر دو صورت از راهکار اساسی پرداخت به نیاز زندگی و کسب و کار امروز در شهر مقدس مشهد، با بهره گیری از توانمندی فناوری های پیشرفته جهان که مستلزم ابداع صور تازه کالبدی و فضایی می باشد، غفلت شده است.

جهش در شیوه نگرش به طرح ریزی فضای کالبدی متناسب با سبک زندگی و الگوی کسب و کار امروزی، از آنچه امروز هست و به طور انبوه نیز در حال تکثیر می باشد به وضع مطلوب، صرفا از طرق نظری یا حتی حقوقی امکان پذیر نیست، و نیازمند تولید الگوی عینی و تجسم بخشیدن واقعی به انگاره های سازگار با مقتضیات جهان امروز است.

پروژه چند عملکردی  تعریف شده با عنوان “برج های دوقلوی مهر و ماه” ، به مساحت زیر بنای حدود ۳۳۰ هزار متر مربع در زمینی به مساحت ۴۵۰۰۰متر مربع ، با کشیدگی در جهت شمالی-جنوبی از جانب جنوب متصل به بلوار وکیل آباد، از جانب شمال قابل اتصال به خیابان معلم(محورهای هم راستا با جهت توسعه شهر) ، به لحاظ شهری بجا و مناسب و حتی ضروری و قطعی و به لحاظ بازرگانی و اقتصادی، متکی بر تقاضای روز افزون و در نتیجه برخوردار از بازار پویا و نسبتا مستقل مبتنی بر گردشگری، سودآور است. اما همین گزاره ها علاوه بر تبیین مزیت های سرمایه گذاری در این پروژه، بیانگر الزامات آن نیز هست؛ چنین پروژه ای در قالب تعریف شده و در صورت راهبری متناسب با مقتضیات خود و پای بندی به برنامه های معقول و منطقی فرادستی، به عناوین زیر در شهر ظاهر خواهد شد:

پرداختن به پروژه تعریف شده فوق، نیازمند به تأمل در طراحی معماری از طریق به مشارکت گرفتن رقابتی گروه های آشنا و آگاه به مقتضیات آن است، تا تولید و عرضه صورتی بدیع و اصیل در پیوند با معماری ایرانی به شیوه خراسانی و بهره مند از فناوری های روز جهانی ممکن شود، این صورت باید متناسب و برخوردار از ظرفیت های موجود در پیرامون کالبدی، دیداری و دسترسی باشد، و در جهت توسعه و پایدارسازی اقتصاد گردشگری شهری متوجه به نیازهای روزآمد و نوین مردم و مراجعان برنامه ریزی شود. تا  الگویی از رویکردهای تازه به ساخت و ساز و بهره برداری از پروژه های چند عملکردی بر اساس انگاره “شهری درون شهر” و همچنین همساز با تغییر در سبک حیات شهری مبتنی بر  روش ها و نظامات کارآمد، فراهم آورد.

فرایند تولید و توسعه برند: زمانی که یک نام تجاری به عرصه بازار وارد می شود، به اتخاذ رویکرد هایی متمایز با نام های تجاری جا افتاده و کهنه کار در بازار نیاز دارد. نام تجاری موفق در دوران حیات خود مراحل تولّد، رشد، بلوغ، افول و مرحله دگرگونی و گذار به تولّدی دوباره را پشت سر می گذارد. هر نام تجـاری از دو ساختار تشکیل شده است. ساخـتار اول هر نام تجاری که به ساختار مشهود معروف است در قلمرو فعالیت تبلیغاتی است. این ساختار شامل نام، نشان، رنگ، طراحی، و زبان می باشد. ساختار دوم که به آن ساختار نامشهود می گویند،”هویت” آن است که خود شش بعد را در بر می گیرد؛ شخصیت، پیکر، فرهنگ، خود انگاره، رابطه و بازتابش.  تدوین ساختار نامشهود هر نام تجاری در قلمروی فعالیت مهندس مشاور متولی مطالعات برندینگ و مارکتینگ است. وضع عزیمت فرایند ساخت برند ، ایجاد فهمی درست پیرامون هویت درونی برند است، تا بتوان آن را تبدیل به اساس و بنیادی کرد که چار چوب رضایت مندی مشتری را فراهم آورد. و وضع نهایی دستیابی به هدف بازرگانی و اقتصادی ارزش نمانام ( حداقل معادل ارزش فضای کالبدی و امتیازات) می باشد.

برنامه ریزی برای طراحی و احداث پروژه “مجتمع بزرگ تجاری و برج های اداری- مسکونی مهروماه مشهد” به سبب شکل خاص زمین و نحوه استقرار برج ها روی ساختمان بستر (ساختمان کوتاه مرتبه و گسترده) و همچنین به سبب ارتفاع برج ها (به عنوان بلند مرتبه ترین ساختمان ها در ایران) ظرفیت هایی بدیع و تازه را برای توسعه برند در کنار الزامات توسعه زمین آشکار خواهد کرد، که در برنامه کالبدی پروژه منظور شده است. در تداوم مضمون کانونی “پایداری” می توان مضمون بسیار موثر و ارزشمند استفاده از ظرفیت های حادث پروژه در خدمت رویکرد اجتماعی و فرهنگی آن را در نظر گرفت. از جمله اینگونه ظرفیت ها می توان به ظرفیت فضاهای باز واقع در بام ها در تراز های گوناگون وبا وسعت های مختلف، ظرفیت اتصال به عرصه عمومی شهری و در اختیار گرفتن معنایی هم جواری ها، ظرفیت منظرهای شهری و طبیعی و منظر سازی شهری برای اجزای شاخص پیرامونی و . . . اشاره کرد.

برنامه کالبدی- معماری:

هر اقدام کلان کالبدی و عمرانی با مشخصات و مختصات پروژه ” مجتمع بزرگ تجاری و برج های مهروماه مشهد” در زمینه تدوین برنامه کالبدی- معماری، مسلماً نیازمند ارائه تعریفی ویژه و منحصر به فرد است، بسط سناریوی پایه برای تبدیل به برنامه کالبدی و فضایی، از طریق تجزیه نواحی فعالیتی چهارگانه (مسکونی، اداری، تجاری و خدمات) و تعیین ویژگی های کمی و کیفی برای هر یک از اجزای اصلی و فرعی آنها صورت گرفت. در گام بعد و بر اساس سناریوی کیفی منتخب، اصلی ترین ویژگی های کمی (اندازه، تراز استقرار و …) و کیفی(حالت فضایی، تجهیزات اصلی و …) برای فضاهای تعیین و پذیرفته شده پیشین، در قالب جداول برنامه ریزی تدوین گردید. این سند در قالب مطالعات پیش نیاز طرح معماری توسط مهندس مشارو بسط خواهد یافت و تکمیل و تدقیق خواهد شد.

عوامل مؤثر در شکل گیری ویژگی های کمی فضاهای عملکردی:

عوامل مؤثر در شکل گیری ویژگی های کیفی:

مبانی عمومی تدوین برنامه معماری؛

مبانی برنامه ریزی کالبدی و معماری بر  اساس منشور کیفیت بخشی و مفاهیم بنیادی آن، برای تمامی اجزای اصلی و مکمل گروه، به لحاظ برنامه کالبدی و معماری، بهره گیری از امتیازات و ویژگی های اصلی و متمایز خاصی را الزامی می کند. از طرفی می توان مضامین زیر را به عنوان مبانی مشترک برنامه ریزی و طراحی معماری مد نظر قرار داد:

جامعه میزبانان و میهمانان “مهروماه” به لحاظ ویژگی های سنی، جمعیتی و حتی قومی، در گروه های بسیار متنوع خواهند بود،  که هر یک نیازها و اقتضاءات ویژه ای را خواهان می شوند. لازم است فضاهای عملکردی “مهروماه” با تنوع برنامه ریزی و احداث گردد که قادر به پاسخگویی به تمایلات متنوع باشد. بنابراین در هر یک از مجموعه های عملکردی (مسکونی/تجاری/اداری/اقامتی)، لازم است که واحد های به لحاظ اندازه، نحوه استقرار، جهت گیری، شکل هندسی، نوع دسترسی و سایر معیارهای امکان پذیر، متنوع طراحی و احداث گردد.

لازم است علاوه بر فضاهای هتل ( که بطور معمول ۲۴ ساعته است) سایر   فضاهای عملکردی همچون بخش های تجاری،  تفریحی و ورزشی و بخش های عمده ای از فضاهای عملکردی فرهنگی و از همه مهم تر باغ بام عمومی، در تمامی ساعات شبانه روز آماده عرضه خدمات باشد. این امر طراحی فضاهای بیرونی همچون باغ بام را برای شب الزامی می سازد، و نور پردازی نمای ساختمان را نیز از یک ترجیح تزیینی به الزامی عملی بدل می کند.

احداث پروژه “مهروماه” به عنوان مرجع شاخص شهری و با شکل و اندازه بی بدیل و برنامه کالبدی متنوع و کامل، موجب تسریع و تعمیق توسعه شهری در محدوده پیرامونی خواهد گردید. برای تداوم بخشی و استمرار آثار توسعه ای، بخشی از خدمات عرضه شده در “مهروماه”  باید متوجه به نیازهای بافت شهری و بستر استقرار باشد. پیش بینی باغ بام عمومی و تجهیز آن به فضاهای پذیرایی، فرهنگی و ورزش های سبک شهری، در راستای پاسخ گویی به همین هدف انجام شده است.

از داخل برج های بلند”مهروماه”  منظر جنوبی به جانب ارتفاعات جنوب شهر مشهد، منظر شمالی به سوی بوستان بزرگ چل بازه و منظر غربی به جانب بوستان بزرگ و پرآوازه وکیل آباد گشوده است، اما از همه مهم تر و در شب می توان از جهت شرق و جنوب شرق حرم مطهر رضوی را مشاهده کرد.

گروه بندی جمعیتی متنوع مهمانان “مهروماه” و نیازهای متفاوت ایشان، لازم می سازد طراحی واحدهای عملکردی به گونه ای صورت پذیرد که امکان تفکیک یا ترکیب آنها در مواقع لازم وجود داشته باشد. این امر برنامه ریزی و طراحی پیمونی (Modular) را الزامی می سازد.

گردشگران برای تجربه فضاهای خاص و شگفت آور سفر می کنند، و تمایل دارند در مجموعه “مهروماه”  با چنین فضاهایی مواجه شوند.

لازم است تمامی فضاهای عمومی و سهم ویژه و متناسبی از فضاهای عملکردی اختصاصی، برای معلولان و جانبازان قابل استفاده باشد. این الزام فراتر از استانداردهای معمول در این موضوع، لحاظ شده است.

ساختار های موضعی

برای تأمین نیازمندی های سه گانه پروژه (ضروری، کیفی و موضوعی)، مقطع شماتیک و جدولب برنمه ریزی کالبدی، پیش بینی های لازم صورت پذیرفت:

 

هم جوار با طبقات زیرین بخش اقامتی، فضاهای خدمات عمومی متعلق به هتل ۵ ستاره بین المللیقرار می گیرد:

 

طبقات خدماتی برج های دوگانه،بطور متناوب در طبقات برج ها (بر اساس یافته ها و تجارب حاصل از موارد مشابه، در هر ده طبقه یک بار) پیش بینی شده است. در کنار فضاهای تأسیساتی واقع در طبقات میانی برج، فضاهای خدماتی دیگر همچون انبار یا باشگاه ساکنان قرار می گیرد.

عقب نشینی جانبی بخش های چهارگانه از چهارسو به شیوه ای متفاوت برای احداث تراس هایی که کف آنها بر بام طبقات تأسیساتی خدماتی قرار دارد، ضمن فراهم کردن امکان احداث فضای سبز در ارتفاع برای برخی طبقات، از اشراف برج به بافت مسکونی مجاور نیز خواهد کاست.

در طبقه دوم برج مسکونی سرسرای ورود و پذیرش و ملاقات و همچنین باشگاه ساکنان و مالکان قرارداد. بدین ترتیب نخستین طبقه مسکونی از باغ بام طبقه اول، حدود ۲۴متر و از سطح خیابان، ۴۲ مترارتفاع خواهد داشت.

هر دو برج از باغ بام واقع در سقف طبقه اول تجاری، حدود ۱۲ متر فاصله گرفته است. این فاصله هم برای ایجاد کیفیت اختصاصی برای واحدهای اداری و مسکونی واقع در طبقات اولیه برج ها مفید است، و هم برای گشایش منظر در سطح باغ بام عمومی. در سکویی که به مساحت حدود ۲۵۰۰ متر مربع در بالای این فاصله در نظر گرفته شده، باغ بام اختصاصی هر یک از برج ها قرار خواهد گرفت. طبقه دوم در بالاتر از این باغ بام اختصاصی به سرسرای ورودی و فضای خدمات عمومی (مانند باشگاه ساکنان یا تالار ملاقات) اختصاص می باید.

پروژه چند عملکردی برج های دوگانه مشهد، خود را موظف می شمارد که در قبال فرصتی که برای استقرار و حضور نمادین و موثر از شهر دریافت کرده است، ظرفیت های ویژه ای را نیز در اختیار شهر و بهره برداران قرار دهد.

فرایند انتخاب مشاور با اقدامات منتهی به انتخاب و بکارگیری مهندس مشاور در چهار مرحله به انجام رسید:

سه گروه دعوت شده نهایی در یک فرایند مشارکتی-رقابتی، سه طرح قابل جایگزینی با ارزش های ویژه تولید کردند، که در ادامه تصاویری برای معرفی مختصر آنها درج شده است:

[divider]اثر[/divider]

[divider]دونالد بیتز و همکاران[/divider]

 

[divider]دیوید رکس و همکاران[/divider]

 

 

 

خروج از نسخه موبایل