دوسالانه معماری ونیز در سال ۱۹۸۰ از دوسالانه هنر ونیز، که از سال ۱۸۹۵ در حال برگزاری است، جدا شد. این رویداد سال‌های زوج در در سطح شهر ونیز و به ویژه در محل‌هایِ مخصوص برگزاری دوسالانه، آرسناله(غورخانه) و ژیاردنی(باغ) در غرب این شهر برگزار می‌شود. این دو مکان تاریخی سابقن اسلحه سازی و باغ عمومی شهر بوده‌اند.
[divider]گزارش از خط مقدم[/divider]
بیش از یک ساعت از ایستگاه قطار سن‌لوچیای ونیز تا محل برگزاری دوسالانه در آرسناله و ژیاردنی در غرب شهر باید پیاده می‌رفتم. تنها راهی که جز پیاده رفتن وجود داشت، یا گوندولاهایِ به شدت توریستی بودند که از لابه‌لای آب‌راه-کوچه‌های شهر می‌گذشتند و یا اتوبوس‌های دریایی که دور جزیره را می‌پیمودند و پس از گذشتن از ده دوازده ایستگاه ، که کم از یک ساعت طول نمی‌کشید، از راه‌آهن به نزدیکیِ محل برگزاری دوسالانه می‌رسیدند. این بود که تصمیم گرفتم صبح را با پیاده‌روی در زیر آفتابِ تابانِ اول سپتامبر شروع کنم.
پس از آن یک ساعت به شدت گرم و شلوغ، از میان کوچه پس‌کوچه‌هایِ زیبایِ ونیز و آب‌راه‌ها و پل‌ها و خیل عظیم توریست‌ها که از سر صبح به گشت و گذار مشغول بودند، با گذر از میدان معروف سن‌مارکو و ادامهیِ مسیر در کنار دریا، به محل برگزاری دوسالانه نزدیک شدم. این قسمت شهر خلوت‌تر است، انگار در این هوای گرم جذابیت چندانی برای گردشگران ندارد.
امسال، پانزدهمین دوسالانه معماری ونیز، از ۲۸ می تا ۲۷ نوامبر در حالی برگزار می‌شود که کیوریتور جوان آن، آلخاندرو آراونای اهل شیلی، به تازگی پریتزکر گرفته‌است. نگاه آراونا به معماری و آثاری که از او دیده بودم ، کنجکاوی مرا برمی‌انگیخت که این معمار برخاسته از امریکای جنوبی چگونه دوسالانه را رهبری می‌کند، به ویژه که کیویتور دوره‌یِ چهاردهم دوسالانه رم‌کولهاوس بود با نگاهی کاملن متفاوت.
موضوع دوسالانه‌یِ امسال «گزارش از خط مقدم» است، که در آن، به جز بخش مربوط به کشورها، ۸۸ شرکت‌کننده از ۳۷ کشور مختلف مشارکت کرده‌اند، ۵۰ شرکت‌کننده برای اولین بار در دوسالانه حضور داشته‌اند و ۳۳ نفر از شرکت‌کنندگان زیر ۴۰ سال سن دارند. همین آمار و ارقام می‌تواند نشان‌گر این باشد که آراونا می‌خواهد عرصه را برایِ معمارانِ تازه نفس و کشورها و گروه‌هایی که تا کنون ارتباط چندانی با دوسالانه نداشته‌اند بگشاید. ایران و معمارانِ ایرانی هم از این دست هستند که به تازگی به دوسالانه معماری ونیز توجه نشان داده‌اند.
پیش از ورود به دوسالانه، بیانیه‌ای که برایِ آن نوشته‌‌شده‌بود را خواندم. بیانیه با نقل ماجرایِ یک خانم باستان‌شناس آلمانی شروع می‌شود که در کاوشهایش با پای پیاده در امریکایِ جنوبی، از نردبانیِ آلومینیومی استفاده می‌کند. شن و سنگ از روی زمین، نامفهوم مینمایند، ، اما از بالای آن نردبان، اشکال و مفاهیم دریافته‌می‌شوند. این باستان‌شناس آلمانی، بودجه‌یِ اجارهیِ هواپیما و هلی‌کوپتر را برایِ کاوشهایش نداشت، تکنولوژیِ دوربین‌های پرنده هم در آن زمان مرسوم نشده بود، اما این‌ها مانع نشد که او از کار دست بکشد. «گزارش از خط مقدم» قرار است داستان معمارانی باشد که به انتظار ننشسته‌اند و اگر هواپیما در اختیار ندارند، از بالای نردبان‌شان، برای کسانی که از روی زمین تکان نمی‌خورند، حرف‌های تازه دارند.
دوسالانه‌یِ معماری، هر ساله پس از انتخاب کیوریتور و موضوع با دعوت از کشورها و گروه‌ها و معماران در سه بخش کلی آغاز می‌شود: غرفه‌های ملی کشورها، آثار شرکت‌کننده‌هایی که دعوت شده‌اند و رویدادهایِ شهری. بسیاری از کشورها در ژیاردنی دارایِ ساختمانی دائمی هستند، که در خلال این سال‌ها با تخصیص اعتبارات دولتی خریداری و ساخته شده، و معمولن با نظارت ارگان مرتبط با فرهنگ و هنر در دولت‌هایشان اداره می‌شود. سایر کشورهایی که ساختمان خود را ندارند با پرداخت اجاره، فضایی را در آرسناله برای برپایی غرفه‌یِ ملی کشورشان اجاره می‌کنند. در هر دو قسمت دوسالانه نیز فضایی به معماران و گروه‌های دعوت شده اختصاص داده می‌شود. در سطح شهر نیز فضاهایی به رویدادهای موقت و دائم اختصاص داده شده‌است که طبق برنامهیِ زمان‌بندی اجرا می‌شوند.
کشور ما، که از دوره‌یِ قبل در دوسالانه ونیز حضور پیدا کرده‌است، در این دوره حضور پررنگ‌تری در آن دارد. غرفه‌یِ ملی ایران، با حمایت معاونت ساختمان و مسکن وزارت راه و شهرسازی در آرسناله برپا شده‌است و هم‌چنین در ساختمانِ اصلی دوسالانه در ژیاردنی اثری از واو استودیو از ایران به چشم می‌خورد.
از میان درختان کهن‌سالِ ژیاردنی گذر کردم و به ورودیِ دوسالانه رسیدم. روز خیلی شلوغی نبود اما مشخص بود که بازدیدکنندگان دوسالانه از طیف وسیعی تشکیل شده‌اند، از جوانان و دانشجویان، تا حرفه‌ای‌ها و حتّا افراد بسیار کهن‌سال. برای ورود به دوسالانه باید بلیط تهیه کرد. انتخاب‌های مختلفی وجود دارد، بلیط برای دانشجویان ارزان‌تر است. می‌توان درخواست راهنما هم داد. اگر هم کسی راهنما نخواهد، می‌تواند از دفترچه و نقشه‌هایی که در ورودی موجود است استفاده کند.
وارد ژیاردنی می‌شوم…