بیشتر ما با خواندن واژه‌ی «مخفی» در بین اخبار تصاویری از انبار مهمات، اتاق‌های بازجویی سرویس‌های اطلاعاتی و یا تونل‌های فرار زندانیان را در ذهنمان مرور می‌کنیم اما شاید برایتان جالب باشد که بدانید در جهان کتابخانه‌های مخفی هم وجود دارند. وجود کتابخانه‌های مخفی با انتشار اخباری مبنی بر کشف یک کتابخانه‌ی زیرزمینی در دمشق در جریان جنگ سوریه موردتوجه قرار گرفت. درواقع، کتابخانه‌ی مخفی دمشق شامل کتاب‌هایی بود که بعد از بمباران از ساختمان‌های تخریب‌شده جمع‌آوری و در این مکان دفن شده بودند تا از آسیب در امان بمانند. در این متن به معرفی یکی دیگر از این کتابخانه‌های مشهور می‌پردازیم.
بیش از هزار سال پیش، فردی نامعلوم در غاری در شهر دان هوانگ در کناره صحرای گبی اتاقی مخفی ساخت، حدود ۵ هزار نسخه‌ی خطی بسیار قدیمی را در این اتاق گذاشت و درب آن را برای همیشه مهروموم کرد و تا ۹۰۰ سال بعد هیچ کس از وجود آن خبر نداشت. درنهایت در سال ۱۹۰۰ پیدا شدن این اتاق که اکنون به کتابخانه‌ی دان هوانگ معروف شده، به یکی از بزرگ‌ترین اکتشافات باستان‌شناسی قرن بیستم تبدیل شد و مانند کشف مقبره‌ی توت عنخ آمون و کتیبه‌های دریای مرده موردتوجه قرار گرفت.
این کتابخانه کاملاً اتفاقی کشف شد. در اوایل قرون‌وسطی، دان هوانگ مرکز شکوفایی و پیشرفت بود. علاوه بر این، اصلی‌ترین معبد بودائیان در مجموعه غارهایی در حاشیه‌ی این شهر قرار داشت و زائران برای رسیدن به این معبد مسیری طولانی را در اعماق غارها طی می‌کردند اما در اوایل قرن بیستم این شهر پویا تبدیل به یک متروکه‌ی مردابی شد و غارها فروریختند و شکل اصلی خود را از دست دادند. در این شرایط وانگ یوانگ که یک راهب تائوئیست دوره‌گرد بود، داوطلبانه مسئول نگهبانی و مراقبت از غارها شد. او یک روز در حال سیگار کشیدن متوجه شد دود سیگارش با جریان ملایم باد به سمت دیوار پشتی یکی از عبادتگاه‌های بزرگ غار می‌رود، کنجکاو شد و ضربه‌ای به دیوار زد. با این کار دیوار توخالی فروریخت و کوهی ۱۰ فوتی از اسناد روبرویش نمایان شد.
وانگ اگرچه نمی‌توانست دست‌نوشته‌های باستانی را بخواند اما فهمید که این اسناد بسیار مهم هستند. به همین دلیل با مسئولان محلی تماس گرفت و نمونه‌ای از اسناد را برای آن‌ها ارسال کرد ولی مسئولان تمایلی به پیگیری این ماجرا نشان ندادند. مدتی بعد، شایعات این کشف بزرگ به کاروان‌های مسیر سین جیانگ رسید. یکی از اولین افرادی که این خبر را شنید، کاوشگر بلغاری تباری به نام اول اشتاین بود که دومین سفر باستان‌شناسی‌اش به آسیای مرکزی را تجربه می‌کرد.
اشتاین بلافاصله به دنبال وانگ یوانگ رفت و بعد از دو ماه او را پیدا کرد و با او وارد مذاکره شد. وانگ نمی‌خواست هیچ‌کدام از اسناد را از دست بدهد اما با پیشنهاد ۱۳۰ پوندی اشتاین راضی به فروش حدود ده هزار کتیبه و نسخه خطی شد.
با فراگیر شدن اخبار کتابخانه‌ی دان هوانگ، رقابتی بین قدرت‌های اروپایی برای تصاحب این اسناد درگرفت. بعد از اشتاین، پاول پلیوت، یک چین شناس فرانسوی، مسئولیت مراقبت از این اسناد را به عهده گرفت. او روزها و شب‌ها تلاش کرد تا با بازنویسی، تعدادی از بهترین اسناد موجود در کتابخانه دان هوانگ را حفظ کند. در سال ۱۹۱۰ وقتی حکومت چین دستور انتقال اسناد به بجینگ را صادر کرد، تنها حدود یک‌پنجم از آن اسناد باقی‌مانده بود و باقی توسط گروه‌های روسی و ژاپنی به غارت رفته بود.
با کشف کتابخانه‌ی دان هوانگ یک رشته‌ی دانشگاهی برای بررسی اسناد شکل گرفت که یک شاخه‌ی مطالعاتی ضروری بود چون در این کتابخانه اسنادی به ۱۷زبان و ۲۷ رسم‌الخط مختلف وجود داشت که بسیاری از آن‌ها در طول قرن‌ها منسوخ‌شده بودند. این مجموعه اسناد وجود تنوع مذهبی در دان هوانگ از بودائی‌ها و مانویان تا مسیحیان، یهودیان، زرتشتیان را نشان می‌دهند. با توجه به این‌که اسناد به‌دست‌آمده از این کتابخانه بین‌المللی بودند، دانشمندان معتقد بودند که روش‌های مطالعه آن‌ها هم باید بین‌المللی باشد. بااین‌وجود آن‌ها تا چند دهه مشکلات قابل‌توجهی در انجام تحقیقات و به اشتراک‌گذاری یافته‌هایشان داشتند چون اسنادی که کاوشگران از اشتاین خریداری کرده بودند، در بیش از دوازده کتابخانه و موزه‌ی جهان پراکنده‌شده بود.
با پیشرفت تکنولوژی نسخه های دیجیتال این اسناد تهیه شده اما هنوز برای این سوال که هدف اصلی ایجاد این کتابخانه های مخفی چه بوده پاسخ دقیقی وجود ندارد. اورل اشتاین ابتدا فکر می‌کرد این کتابخانه مکانی برای دفن نسخه‌های خطی بلااستفاده بوده است. پلیوت معتقد است این کار در سال ۱۰۳۵ زمانی که امپراطوری «شیا» به دان هوانگ حمله کرد، صورت گرفت. رونگ شین جیانگ، محقق چینی، هم می گوید ایجاد این کتابخانه‌های مخفی راهی برای جلوگیری از توهین به کتاب‌های مقدس در جریان حملات و آتش سوزی‌ها بوده است.
منبع:[button color=”white” size=”normal” alignment=”none” rel=”nofollow” openin=”samewindow” url=”http://www.newyorker.com/tech/elements/a-secret-library-digitally-excavated”]نیویورکر[/button]