موضوع بحران ۲۰۰ برج بی‌نام‌ونشان پایتخت همچنان از سوی نهادهای مختلف شهرسازی مطرح است و در این میان برخی هنوز پیکان اتهامات خود را تنها به سمت مدیریت شهری نشانه‌گیری می‌کنند.
هرچند باید مدیریت شهری را در خصوص ساخت برج‌هایی که می‌توانند هرلحظه فاجعه‌ای به بار آورند یکی از نهادهای مقصر دانست اما نکته اینجاست که کدام دوره مدیریت شهری دراین‌ارتباط کوتاهی کرده است؟ واقعیت آن است که این تعداد برج در دهه هفتاد و خیلی پیش‌تر از مدیریت شهری فعلی، احداث‌شده‌اند و هم‌اکنون معضلی در میان سایر سازه‌های شهری قلمداد می‌شوند.
در تهران نزدیک به ۹۸۰ ساختمان بلندمرتبه یعنی بناهای بالای دوازده طبقه وجود دارد که از این تعداد ۲۳۰ قطعه در دهه ۷۰ و بدون دریافت مجوز کمیسیون ماده ۵ احداث‌شده‌اند. مجوز ۵۴۳ بلندمرتبه هم پیش از سال ۸۵ صادرشده است. حالا طبق آمار هم شهرداری تهران و هم شورای عالی شهرسازی و معماری کشور ۲۰۰ تا ۲۳۰ برج، ناایمن و بدون هویت به‌حساب می‌آیند.
این در حالی است که این تعداد برج، ناایمن، در دهه ۷۰ بناشده‌اند. از سوی دیگر تنها شهرداری تهران در قبال ایرادات مربوط به بناهای بلند، مورد سؤال قرار می‌گیرد که مجوز احداث آن‌ها باید از دریچه کمیسیون ماده ۵ عبور کند؛ کمیسیونی که ۸ عضو دارد و اعضای آن معاونان وزرای راه و شهرسازی، جهاد کشاورزی، نیرو، کشور، معاون سازمان میراث فرهنگی، معاون سازمان حفاظت محیط‌زیست، رئیس شورای شهر (بدون حق رأی) و شهردار تهران هستند.
به‌عبارت‌دیگر نهادهای دولتی ۶ برابر مدیران شهری در کمیسیون حق رأی دارند. بنابراین باید در وهله نخست نهادهایی مثل وزارت راه و شهرسازی، شورای عالی شهرسازی و معماری و دیگر نهادها نیز در رابطه با بناهای بلند ناایمن شهر تهران و البته تمامی کلان‌شهرهای کشور پاسخگو باشند.
هرچند هنوز آمار دقیق‌تری از بلندمرتبههای بسیار ناایمن اعلام‌نشده اما طبق یکسری از پژوهش‌های صورت گرفته، تعدادی از بناهای بلند روی گسل‌های فعال یا در حریم آن‌ها قرار دارند. بر همین اساس دوره فعلی شهرداری تهران و سازمان پیشگیری و مدیریت بحران به‌عنوان نهاد زیرمجموعه آن، محدودیت ساخت‌وساز روی گسل‌ها و حریم آن‌ها را در دستور کار قراردادند؛ آن‌طور که از سال ۱۳۸۵ در پی بیش از ۳۰۰۰ بازدید میدانی از برش‌های موجود در گودبرداری‌های ساختمانی و سایر ترانشه‌های طبیعی و مصنوعی، نسبت به تدقیق نقشه گسل‌های شهر تهران و تهیه نقشه پهنه‌های گسلی شهر تهران اقدام شد.
به گفته احمد صادقی، رئیس سازمان مدیریت بحران شهر تهران، این نقشه‌ها در جلسه ۲۵ مرداد‌ماه سال ۹۵ شورای عالی شهرسازی و معماری و با حضور وزیر راه، مسکن و شهرسازی، تصویب و به‌عنوان ملاک عمل کلیه دستگاه‌ها در شهر تهران ابلاغ شد. بنابراین مدیریت شهری، با رویکرد اعمال محدودیت ساخت بناهای بلند گام نخست را برداشته و هم‌اکنون برخلاف تصور، مورد سؤال قرار می‌گیرد. دراین‌بین مهدی زارع، استاد پژوهشگاه زلزله‌شناسی و مهندسی زلزله نیز تهیه نقشه گسلی تهران را یک گام بزرگ به سمت جلو قلمداد می‌کند و می‌گوید: «حسن این کار اینجاست که حداقل بر اساس این نقشه هم‌اکنون می‌دانیم روی نحوه ساخت‌وساز و حریم ایمنی گسل‌های فعال در تهران مقرراتی وجود دارد.»
وی درعین‌حال راجع به مسئله مطرح‌شده درباره وجود ۲۰۰ برج روی گسل‌های فعال شهر تهران این‌طور می‌گوید که البته به‌صورت خودکار نمی‌توان این ساختمان‌ها را ناایمن اعلام کرد، اما باید توجه کنیم که شهرسازی در حریم گسل‌های فعال، اساساً با افزایش ریسک همراه است. زارع همچنین تأکید می‌کند که این تعداد بلندمرتبه دارای اطلاعات دقیقی نیستند و اساساً در مورد ساختمان‌های ناایمن از ابعاد مختلف ارزیابی فنی و تدقیق اطلاعات نیاز است. این اظهارات نشان میدهد که هنوز اطلاعات موردنیاز در مورد بناهای ناایمن به‌ویژه بلندمرتبههای پرخطر تکمیل‌نشده و ارتباط دادن آن‌ها به دوره مدیریت شهری فعلی نمی‌تواند درست باشد.
تهران ۱۳ گسل اصلی فعال دارد و ثبت دستگاه‌های لرزه‌نگاری نشان میدهد که گسل‌های جنوب البرز مرکزی فعال است. بر همین اساس نقشه‌های گسل‌های شهر تهران با وضوح ۳۵ صدم از تمام ۲۲ منطقه تهیه‌شده و اکنون در دسترس است. باوجوداین نقشه‌ها، مشخصات نقطه‌به‌نقطه هر پلاک در پهنه‌های گسلی با دقت بسیار بالایی معلوم می‌شود. بنابراین ساخت‌وسازها در هر نقطه باید مطابق مطالعات موجود نقشه‌ها صورت بپذیرد. در این میان ساخت بناهای بالای ۱۲ طبقه و همچنین ساختمان‌های حساس مثل بیمارستان‌ها روی پهنه‌های گسلی و حریم آن‌ها ممنوع است.
البته باید در نظر داشت اگرچه نقشه‌های گسلی، ضوابط و محدودیت‌های جدیدی در ساخت‌وسازها به‌ویژه در مورد بلندمرتبه‌ها اعمال می‌کنند که ایمنی شهر را افزایش می‌دهند اما نباید فراموش کرد برای رفع نگرانی‌ها در مورد تأسیسات شهری این کافی نیست و ابتدا باید مدیریت یکپارچه شهری شکل بگیرد. به اهمیت چنین موضوعی محمد سالاری، رئیس کمیسیون معماری و شهرسازی شورای شهر تهران نیز اشاره کرد و گفت: تجربه زلزله‌های گذشته نشان داده که شبکه‌های توزیع و انتقال برق، آب و گاز در موقع بروز بحران به‌شدت آسیب‌پذیر می‌شوند و باید اول‌ازهمه مدیریت یکپارچه شهری شکل بگیرد و همچنین ضوابط بلند‌مرتبه‌سازی ابلاغ شود.
منبع:
