مترجم: محمدصادق یوسفزاده| دبیر سرویس «آمایش سرزمین»
اوایل مارس گروهی از نمایندگان دومای روسیه از حزب حاکم «روسیه واحد[۱]» اصلاحیه قانون «موقعیت پایتخت فدراسیون روسیه» را پیشنهاد کردند. هدف از این اقدام دادن اختیار به مقامات شهری مسکو برای با خاک یکسان کردن صدها هزار مسکن در مسکو تحت عنوان «نوسازی» است. بیش از یکمیلیون از مردم با خطر جابجایی اجباری مواجهاند. متعاقباً انجمنهای مردمی ساکنان این آپارتمانها هم به پا خواستهاند و تاکنون چند تظاهرات گسترده را در اعتراض به این تصمیم برگزار کردهاند.
بهمحض ارائهی پیشنهاد این قانون، ماشین پروپاگاندای شهرداری شروع به کار کرد: نهتنها رادیوتلویزیون بلکه سایتها و روزنامهها هم شروع به تحمیل گزاره کردند که هدف از قانون جدید بهبود چهرهی شهر و شرایط زندگی ساکنان این آپارتمانها است. نشستها و تجمعاتی هم در حمایت از شهردار و قانون جدید ساماندهی شد.
منظور از قانون جدید از بین بردن مجموعه بلوکهای ساختمانی ۵ طبقهای است که به «خروشچفی» معروفاند و در دهههای ۵۰ و ۶۰ میلادی با استفاده از فناوری ارزان و پیشساخته در ابعاد وسیع ساخته شدند تا به کمبود شدید مسکن در سالهای پس از جنگ جهانی پاسخ دهند و در آن زمان دستاورد چشمگیری برای اقتصاد برنامهریزیشده شوروی بهحساب میآمد تا آنجا که یکی از اعضای هیئت ملی استاندارد ایالاتمتحده (اکنون NIST) در مصاحبه با شیکاگو تریبون در سال ۱۹۶۷ میگوید: «آنچه روسها انجام دادهاند توسعهی تنها فناوری تولید مسکن ارزانقیمت و قابلقبول در ابعاد وسیع در جهان است.»
اما در طول سی سال مقامات شهری هیچ اقدام جدیای برای بهبود این بلوکها انجام ندادند و ناگهان اعلام کردند که این بلوکهای ۵ طبقهای که در موقعیتی مطلوب و در فاصلهای قابل پیادهروی تا ایستگاههای مترو ساخته شدهاند، دیگر کلنگی شدهاند و برای چهرهی شهر مسکو یک تهدید محسوب میشوند. برنامههای تلویزیونی پر است از گزارشهایی از ساکنان ناراضی این بلوکها که از سختی زندگی و زیادی موش و سوسک در این آپارتمانها شاکیاند و تقاضای زندگی در شرایط بهتری دارند.
طبیعتاً رسانههای حامی دولت به این واقعیت که ۹۶ میلیارد روبلی (۱.۲ میلیارد یورو) که از بودجهی شهر به این نوسازیها اختصاصیافته درواقع برای نجات پوستهی ظاهری شرکتهای ساختوساز اختصاصیافته است، هیچ اشارهای نمیکنند. این شرکتها فرصت را برای ساخت مراکز تجاری جدید و خانههای لوکس در فضاهای خالیشده مغتنم میدانند آنهم در این دوره که بازار ساختوساز با دشواریهای جدی روبروست. این قضیه وقتی تأیید شد که در ماه می مشخص شد برای این نوسازی کنسرسیومی از ادغام ۵ شرکت بزرگ ساختوساز تشکیلشده است. خیلی تحقیق لازم نیست تا بفهمیم این شرکتها به الیگارشی و شرکتهایی تعلق دارند که به خاطر نقششان در فسادهای متعددی که میزان هنگفتی از بودجههای عمومی را از بین برده است بدنام شدهاند.
[divider]زنگهای خطر[/divider]
بهمحض روشن شدن ماهیت حقیقی این طرح زنگهای هشدار به صدا درآمدند. مشخص شد که قانون جدید باوجوداینکه مردم را از خانههایشان تخلیه میکند اما هیچ تضمین واقعی برای سکونت مجددشان فراهم نمیکند. در بهترین حالت آپارتمانهایی در نواحی خارج مسکو یا شهرهای حاشیهای اطراف پیشنهاد میشود بدون هیچ جبران مالی. مشخص شد بسیاری از آپارتمانهای پیشنهادی به ساکنان از آپارتمانهای خودشان هم کوچکترند و هم از محل کار و زندگی دوستانشان بسیار دورتر است. در عرض چند هفته گروههای کنشگر بهپا خواستند و تا نیمهی می آنقدر قوی شده بودند که تظاهرات ۲۰ هزارنفری را در مرکز مسکو برگزار کنند.
گروههای مختلف از نواحی گوناگون دورهم جمع شدند و در مورد ابعاد بحران به وجود آمده باهم بحث کردند. بعضی از آنها موفق شدند آپارتمانهای خود را از لیست تخریب خارج کنند اما در مورد برخی بلوکها که در نواحی خیلی مرغوب شهری واقع شدهاند فشار شدیدی از جانب مقامات وجود دارد چراکه زمین این بلوکها را برای ساخت مساکن لوکس در نظر گرفتهاند. فشارها تا به حدی است که به عدهای پول میدهند تا علیه مردمی که برای حفظ خانههایشان اعتراض میکنند دست به اقدام بزنند.
البته هیچکس شک ندارد که بسیاری از این بلوکها در وضعیت بدی قرار دارند و نیاز به بهسازی فوری و حتی در بعضی از موارد تخریب و نوسازی دارند اما در شهرداری هیچکس به دنبال ترمیم و حفظ این خانهها نیست.
بسیاری از ساکنانی که نگران از دست دادن خانههایشان هستند مقابل دومای روسیه دست به اعتراض زدند که تعدادی زیادی از آنها توسط پلیس بازداشت شدند.
در تجمعات اعتراضی مرتباً عدهای دست به تحریک شرکتکنندگان که تنها خواستهشان حفظ خانههایشان است، میزنند و رهبران معترضان را تهدید میکنند. مقامات پیوسته از تاکتیک «تفرقه بینداز و حکومت کن» استفاده میکنند و عدهای از ساکنان بلوکهایی که وضعیت سکونتی بسیار بدی دارند علیه تعدادی که خواستار حفظ خانههایشان هستند تحریک میکنند.
در حال حاضر فعالان معترض هنوز امیدوارند بتوانند از راههای قانونی مانند گرفتن وکیل و رفتن به دادگاه خانههایشان را حفظ کنند گرچه که اولین دادگاهی که در این زمینه تشکیل شد به نفع مقامات پایان یافت.
همزمان سازمانهای فعال در اعتراضات خیابانی توانستهاند برخی امتیازات را بگیرند مثلاً شهرداری فعلاً در حرف موافقت کرده که خانههای جایگزینی که به ساکنان پیشنهاد میشود باید در همان منطقه و با همان ارزش مالی باشد. استفاده از روشهای رادیکالتر مانند تحصن در خانههایی که قرار است تخریب شوند به نظر بسیاری از فعالان هنوز ضروری به نظر نمیرسد؛ اما با بیشتر شدن فشار مقامات بر ساکنان، شاید راه دیگری برای آنها باقی نماند. به همین دلیل فعالان تصمیم گرفتهاند یک «شبکهی واکنش سریع» تشکیل دهند تا در مواردی که مقامات خواستند بهزور دست به اقدامی بزنند سریع واکنش نشان دهند.
همزمان اقدامات سیاسی بیشتری نیاز است. در گام اول البته لغو این قانون جدید است که قصد دارد ایدئولوژی کسانی را اجرا کند که معتقدند افراد فقیر و طبقهی کارگر باید مسکو را ترک کنند تا مسکو به شهری برای طبقهی خواص تبدیل شود. ما معتقدیم بودجهای که برای نوسازی در بودجهی شهر در نظر گرفتهشده باید به کمکهزینهای اختصاصی تبدیل شود که هزینهکرد آن به شکلی دموکراتیک توسط خود ساکنان کنترل شود و صرف تعمیر واقعی بازسازی آپارتمانها شود. شرکتهای ساختوسازی که صاحبان آنها سود هنگفتی به جیب میزنند باید به مالکیت شهرداری دربیایند و توسط کارکنانشان اداره شوند تا تعمیر و ساخت در جهت منافع ساکنان، مستأجران و تمامی کارگران انجام شود نه سود شخصی. در مواردی که تعمیرات دیگر فایدهای ندارد باید به ساکنان آپارتمانها، خانههایی با همان مساحت و در همان منطقه تحت نظارت کمیتهای از ساکنان داده شود. علاوه براین باید دهها هزار آپارتمان خالیای که در مسکو ساخته و احتکار شدند توسط شهرداری مصادره شوند و در اختیار خانوارهایی که در لیست انتظار مسکن قرار دارند و نیاز فوری و شدید به مسکن مناسب دارند ازجمله خانوارهای با فرزندان کوچک داده شود.
[divider]بازار پرهرج و مرج[/divider]
مسئله مسکن مهمتر از آن است که به دست بازار پر هرجومرج سپرده شود. خط آسمان مسکو و سایر شهرهای بزرگ روسیه با برجهای عظیم جدیدالاحداث که عمدتاً برای طبقهی ازمابهتران ساختهشدهاند، بههمریخته است. بااینهمه مجموع ساختوساز در دههی نود به صفر رسید و حتی در دورهی شکوفایی اقتصادی ۱۹۹۸-۲۰۰۸ (که به میزان دستاورد پایان دوران شوروی نرسید) به علت شروع بحران مالی جهانی دوباره رو به کاهش گذاشت.
راهحل نهایی بحران مسکن روسیه نیازمند رویکردی کاملاً متفاوت است که بر مبنای برنامهریزی مؤثر اقتصادی و ساختوساز بر اساس نیاز باشد نه کسب سود. این مهم باید توسط شبکهای دولتی از سازمانهای سازنده و ساختارهای مالی که همگی تحت کنترل کمیسیونهای مدیریتی که به شکلی دموکراتیک و مشارکتی انتخاب شدهاند صورت بگیرد. به همین خاطر است که حزب «بدیل سوسیالیست[۲]» تلاش میکند دولتی سوسیالیست را سرکار بیاورد که به این سیستم سرمایهداری پایان دهد و جایگزینی که واقعاً سوسیالیستدموکرات باشد را مستقر کند.
[divider]پینوشت[/divider]
[۱] روسیه واحد (به روسی: Единая Россия) نام یکی از احزاب سیاسی کشور روسیه و حزب حاکم آن کشور است. این حزب در میان احزاب روسیه بهعنوان حزبی میانهرو مطرح است و از رئیسجمهور کنونی روسیه ولادمیر پوتین حمایت میکند.
[۲] حزب بدیل سوسیالیست به روسی (Социалистическая Альтернатива, Socialisticheskaya Alternative) حزبی تروتسکیستی در روسیه است.
منبع: [button color=”red” size=”normal” alignment=”none” rel=”nofollow” openin=”samewindow” url=”https://www.socialistalternative.org/2017/07/03/russia-million-muscovites-face-rehousing/#prettyPhoto”]socialistalternative[/button]
منبع عکسها: [button color=”white” size=”normal” alignment=”none” rel=”nofollow” openin=”samewindow” ]The New York Times[/button]