نویسنده:مهسا سحرخیز/دانشجوی کارشناسی ارشد معماری منظر دانشگاه بین المللی امام خمینی قزوین
«… لطفاً از نزدیک به شهرهای واقعی نگاه کنید. زمانی که نگاه می‌کنید، بهتر است گوش کنید، درنگ کنید و درباره آنچه می‌بینید، بیندیشید.» (جین جیکوبز، ۱۹۶۱)
اولین چیزی که در بازدید از میدان سرخ مسکو جلب توجه می‌کرد، پویایی و سرزندگی این میدان تاریخی بود. میدان وسیع و پهناور سرخ (۷۰۰ متر در ۱۳۰ متر) در مسکو، میدان مرکزی شهر و گاهی کل روسیه شمرده می‌شود، چرا که تاریخچه ای غنی در دل خود دارد و نیز بسیاری از خیابانهای اصلی مسکو به این میدان منتهی می شوند. میدان سرخ در طول تاریخ خود در کنار مجموعه حکومتی -مذهبی «کرملین» (هسته اولیه شکل گیری شهر مسکو) مرکز تجمع گروه عظیمی از بازرگانان، شهروندان و نیز مرکز شایعه پراکنی بوده است. این میدان با هویت منحصربفرد خود در طول روز و نورپردازی ویژه شبانه، پر از اتفاقات شهری، موسیقی و نمایش خیابانی، گردهمایی مردم، بروز فعالیتهای اختیاری (در مقابل فعالیتهای اجباری نظیر عبور)، فرصتهای جمع شدن، دیدن و گوش فرا دادن به زندگی شهری که هر فرد خود بازیگر این صحنه است؛ توقف کردن و ایستادن و … است.
عناصر مهم استخوان بندی مرکز شهر مسکو به صورت یک کلّیت درهم تنیده، پیرامون میدان سرخ گرد هم آمده‌اند. ورودی اصلی میدان در قسمت شمالی آن قرار دارد که از سمت میدان «مانژ» از طریق دروازه رستاخیز به میدان سرخ باز می شود. این دروازه در اصل بخشی از دیوار تاریخی «کیتای گرود» بوده است که در سال ۱۵۳۸ ساخته شد تا بازرگانان این منطقه را به یکدیگر متصل نمایند. در کلیسای کوچک آن، تمثال مادرِ خدا نگهداری می شود که سزارها پیش از ورود به کرملین برای ادای احترام به این تمثال معجزه آسا، در مقابل آن توقف می‌کردند. در پیاده روی مقابل دروازه، شاخص کیلومتر صفر (نقطه صفر) قرار دارد که تمام مسافت های روسیه از آن نقطه اندازه‌گیری می شود.
هنگام ورود به میدان در سمت راست، موزه تاریخی دولت قرار دارد که در سال‌های ۱۸۸۳-۱۸۷۴ به سبک احیاء روسیه با مناره‌های کوچک، سقف‌های شیروانی و چند برج ساخته شد. گلچینی از این مجموعه‌ای عظیم در تالارهای باشکوه، تاریخ روسیه را از عصر سنگ تا قرن ۱۹ برای بازدیدکنندگان حکایت می‌کند. در آن‌سوی میدان روبروی موزه تاریخی دولت، «کلیسای جامع سنت باسیل» مستقر است که به‌منظور بزرگداشت پیروزی روسیه بر لهستان در سال ۱۶۳۶ ساخته شد. در قسمت شرق میدان، ساختمان فروشگاه بزرگ دولتی موسوم به «گام» واقع‌شده است که در زمان ساخت این فروشگاه زیبا و دل‌باز به سبک احیاء روسی در ۱۸۹۳-۱۸۹۰، آن را خیابان تجارت فوقانی می‌خواندند. روبروی ساختمان گام و مقابل مجموعه کرملین، «آرامگاه ولادیمیر الیچ لنین» قرار دارد که ساختار گرانیتی کوچک ولی یادمانی آن، یادآور المان‌هایی از آرامگاه‌های باستانی همانند هرم‌های پله‌ای و آرامگاه کوروش بزرگ است.
هنگام حضور در میدان در نگاه اول، به دلیل مساحت بسیار زیاد و خلوص فضا، کلیت یکپارچه‌ای به ذهن متبادر نمی‌شود؛ چراکه گستردگی میدان توان درک یکجای کل آن را نمی‌دهد. نکته جالب‌توجه در تقابل توده و فضای محدوده بافت سنتی و تاریخی مسکو نهفته است. در بافت‌های سنتی و مراکز تاریخی شهرها معمولاً شاهد انباشتگی توده‌های ساختمانی و ساخت فشرده و لایه‌لایه شهر در کنار هم هستیم، به‌طوری‌که به‌ندرت فضای یکپارچه گسترده بین بناها وجود دارد. درحالی‌که در میدان سرخ داستان طور دیگری است. بااینکه هر یک از این عناصر در دوره‌های متفاوتی ساخته‌شده‌اند، اما یکپارچگی فضای میدان حفظ‌شده است و هر یک از عناصر محیط بر میدان، به‌واسطه فضای میدان، کلیت واحدی یافته‌اند.
گستردگی و فراخی میدان و انفصال هر یک از بدنه‌ها از هم، فضایی منعطف باشخصیت منحصربه‌فرد، فارغ از هویت جداره‌ها پدید آورده است؛ به‌طوری‌که هیچ‌یک از بدنه‌ها عملکرد خاصی به گستره میدان دیکته نمی‌کنند، بلکه بالعکس، این فضای یگانه میدان است که به جداره‌های منفک از هم، کلیت یکپارچه بخشیده است.
میدان سرخ در طول حیات خود شاهد رویدادهای مختلف اعم از برگزاری مراسم حکومتی – سلطنتی و جشن‌های پیروزی و گردهمایی‌های مردمی بوده است که از آن جمله می‌توان به صحنه برگزاری رژه نظامی به مناسبت چند دهمین سالگرد پیروزی بر ارتش نازی و یا در مردمی‌ترین حالت خود، به برگزاری کنسرت‌های کوچک و بزرگ و مراسم عروسی و عکس‌های یادمانی اشاره کرد.
درهم‌تنیده شدن این عناصر شاخص شهری و تاریخی، عرصه فراخ، زویایی و کم‌نظیر میدان سرخ را پدید آورده است. اینجا همان‌جایی است که فیزیک و کالبد به اسطوره و معنا می‌رسد. بی‌دلیل نیست که توصیف و نام و نشان این میدان در دل افسانه‌ها و سروده‌های مشاهیر آمده است.
منبع: [button color=”blue” size=”normal” alignment=”none” rel=”follow” openin=”samewindow” url=”http://landscaper.ir/the-experience-of-attendance-in-red-square-moscow.html”]معمارمنظر[/button]
