نویسنده:سیدمحمد صادق سیدعلیپور/دانشجوی کارشناسی ارشد معماری منظر دانشگاه تهران
[divider]مقدمه[/divider]
جهانی که انسان در آن زندگی میکند، مملو از رنگهای مختلفی است که بسته به محیط تغییر میکنند. رنگها به دودسته رنگهای موجود در طبیعت و رنگهای محیط مصنوع تقسیم میشوند. رنگها در محیطهای انسانساخت، برگرفته از طبیعت و بازتابدهنده تفکر، فرهنگ و سلیقه خاص مردمی است که آنها را به کار میگیرند. بافت تاریخی سنپترزبورگ و مسکو، بافتی رنگارنگ است که در نگاه اول شبیه به بافت قدیمی دیگر شهرهای اروپایی است اما پس از نگاهی دقیقتر به رنگها، تفاوتهای محسوسی مشاهده میشود که خبر از ترجیح و انتخابی در گزینش این رنگها میدهد.
[divider]رنگ در بافت تاریخی سنپترزبورگ و مسکو[/divider]
با قدم زدن در بافت تاریخی و ثبت و تحلیل عکسها، میتوان به سلیقه مردم روسیه پی برد. اغلب رنگهایی که در نماهای شهری استفادهشده، دارای غلظت و درجه اشباع پایینی است. بهعبارتیدیگر، رنگها شارپ (Sharp) نیستند. این رنگها بهتنهایی یا در ترکیب بارنگ سفید در نماها استفادهشده است. این رنگها منتج از مصالح نیستند، بلکه بهصورت خالص (رنگ مایه) استفادهشدهاند.
رنگ نماها اغلب از تنالیته های رنگهای گرم ولی با غلظت پایین، شامل طیف رنگهای زرد، نارنجی، صورتی، گل بهی، کرم، عسلی و زرشکی تشکیلشده ولی در موارد معدودی شامل رنگهای آبی کمرنگ (deep sky blue) سبز خزهای (medium sea green) است. از ویژگیهای اصلی رنگها، ترکیب دوتایی آنهاست که از ترکیب رنگ نما و رنگ بام ساخته میشوند. این ترکیب شامل: زرد و سبز خزهای پررنگ، رنگ زرد، کرم، گل بهی بارنگ قرمز زرشکی است. (تصویر ۱) تعداد اندکی از ساختمانها در بافت تاریخی تحت تأثیر دوره حاکمیت کمونیسم به رنگهای خاکستری دیده میشوند.
[divider]رنگ در بناهای یادمانی[/divider]
بناهای یادمانی و نشانهها برای برجسته شدن و ایجاد تمایز، به تغییر در رنگ، فرم و مقیاس روی میآورند. بناهای یادمانی سنپترزبورگ و مسکو نیز از رنگهای خاصی برای رسیدن به این هدف کمک میگیرند. رنگ غالب این بناها، قرمز شرابی (Fire brick) و عنابی تند (Dark red) در ترکیب با سبز آووکادو (Dark green) و رنگ طلائی است. در سقفها و گنبدهای چوبی سبز کلیساها، از تنالیته های مختلف این رنگ، از سبز تیره (آووکادو) تا سبز روشن استفادهشده که به این بناها ظرافت میبخشد، نیاز به داشتن جزییات در مقیاس بزرگتر را برآورده میکند و چشمنواز است (تصویر ۲، قطعه e,g,h). یکی دیگر از رنگهایی که در بناهای عمومی استفاده میشود و رنگی شاخص است، آبی کمرنگ (Deep sky blue) (تصویر ۲، قطعه j) و سبز دریایی روشن (turquoise) (تصویر ۲۲، قطعه f) است. رنگ دیگری که در برخی از بناهای عمومی و یادمانی استفاده میشود، رنگ زرد ترکیب رنگ زرد با گنبد طلایی یا بام شیبدار سبز آووکادو (تصویر ۲، قطعه k,l,d) است. درواقع نمای قرمز، آبی، سبز یا زرد و سقف سبز آووکادو و گنبد یا تزیینات طلاییرنگ از مشخصه بناهای عمومی و یادمانی است. (تصویر ۲)
[divider]هماهنگی و همنشینی رنگها در مجاورت میدانها و بناهای یادمانی[/divider]
بناها در میدانها شهری بهتنهایی دیده نمیشوند. بلکه تشکیل یک کل واحد را میدهند که هماهنگی و هارمونی میان آنها موجب تقویت حس مکان و یکپارچگی بصری در میدان میشود. یکی از نمودهای این هماهنگی در میدانها شهری سنپترزبورگ و مسکو، همنشینی رنگها است. در بناهای بدنه میدان روبروی کلیسای اسحاق مقدس در سنپترزبورگ که ستونهایی به رنگ قهوهای دارد، حضور این رنگ نادر، بارز است. رنگ قهوهای از رنگهایی است که در مکانی دیگر در سطح شهر دیده نمیشود، اما بهطور هوشمندانهای در نمای شهری بناهای مجاور این بنای یادمانی به کار گرفتهشده است (یکی از نمونههای مهم و مشهور آن نیز، ساختمان قدیم سفارت آلمان به طراحی پیتر بهرنس با نمایی به رنگ قهوهای تیره است). نمای بناهای بدنه میدان، طیفهایی از رنگ قهوهای را شامل میشود، از قهوهای کمرنگ در ترکیب با سفید تا قهوهای تیره که موجب یکپارچگی در عین تنوع میشود. نماهای ساختمانها در مجاورت کلیسای مشهور ناجی در خون (سنپترزبورگ) نیز دارای طیفی از رنگ قرمز، برگرفته از رنگ قرمز نمای آجری کلیسا است (ساختمانی به رنگ حنایی روشن (salmon) و در ساختمانهای لبه کانال، نما به رنگ کرم و قاب پنجرهها به رنگ شرابی روشن (pale violet red) است). در ساختمانهای مجاور میدان مانژ در مسکو نیز از تنالیته های رنگ زرد در نما (و رنگ سبز در بام شیبدار) استفادهشده که برگرفته از رنگ ساختمان آرسنال (از کاخهای مجموعه کرملین) در ضلع جنوبی میدان است. (تصویر ۳)
[divider]نتیجهگیری[/divider]
بامطالعه طیف و پراکنش رنگها در بافت تاریخی، بناهای یادمانی و میدانها سنپترزبورگ و مسکو، میتوان به وجه اشتراک و نظم پنهان نهفته در آن پی برد. انتخاب رنگها نه برحسب اتفاق، بلکه بر اساس ترجیح، روحیه و سلیقه خاص مردم روسیه و نشاندهنده نوع زیباییشناسی آنهاست. در بافت تاریخی سنپترزبورگ، طیف رنگهای گرم (زرد، زرشکی، گل بهی، صورتی) و در موارد معدودی رنگهای سرد (آبی، سبز) با درجه غلظت پایین بهکاررفته است. ترکیبهای دوگانه زرد – سبز و طیف زرد – قرمز هم بهنوعی الگو تبدیلشده است. استفاده بیشتر از رنگ گرم را میتوان اینگونه توجیه کرد که واکنشی نسبت به آبوهوای سرد این سرزمین است. رنگ غالب در بناهای یادمانی نیز الگوی قرمز – سبز تیره و طلایی است (تصویر ۴). رنگ «قرمز» و کلمه “زیبا» در زبان روسی از یک ریشه هستند و بیدلیل نیست که قرمز، به رنگی متداول در بناهای یادمانی و یکی از سه رنگ پرچم روسیه درآمدهاست. رنگ طلایی در روسیه تنها مختص به بناهای یادمانی و وجه تمایز بناهای یادمانی آن از نمونههای مشابه اروپایی است. یکی از دلایل انتخاب رنگ طلائی، میتواند آبوهوای ابری، عرض جغرافیایی بالا، میزان تابش کم خورشید و درنتیجه کنتراست پایین محیط باشد که برای جبران این حالت، به استفاده از این رنگ روی آوردهاند. در میدانها و مجاورت بناهای یادمانی نیز هماهنگی و همنشینی رنگها و الگوبرداری از رنگ بنای یادمانی در نمای بافت مجاور، از نمونههای توجه آگاهانه روسها به منظر شهری است.
منبع: [button color=”blue” size=”normal” alignment=”none” rel=”follow” openin=”samewindow” url=”http://landscaper.ir/the-color-of-historic-fabric-in-urban-landscape-of-moscow-and-st-petersburg.html”]معمار منظر[/button]
