نوشین احسان، سیمای زنی در سکوت جمع

دانشجوی دانشکده‌ی هنرهای زیبای دانشگاه تهران بود و در دوران دانشجویی، در طرح جامع تهران هم مشارکت داشت. همزمان با تحصیل، در دفاتر مختلف معماری فعالیت می‌کرد و طرح‌های بسیاری را برای شرکت در مسابقات مختلف ارائه کرد. ادامه‌ی تحصیلاتش را در بوزار پاریس و بعد آن در دانشگاه یو. سی. ال . ای آمریکا با اخذ درجه‌ی ارشد معماری به پایان رساند. زندگی پربار و فعالیت‌های چشم‌گیرش، نوشین احسان را می‌توانست به الگویی برای تمامی دانشجویان مغروق در آتلیه‌های معماری تبدیل کند، با این حال نامش از میان صفحات مجازی و حقیقی غایب است و جامعه‌ی معماری با حضورش غریبه.

نوشین احسان، متولد سال ۱۳۲۳ در تهران و در جرگه‌ی اوّلین زنانی است که در ایران به فعالیت معماری پرداختند. از آثار او می‌توان به طرح‌های تالار شهر رشت برای مسابقه‌ی سازمان برنامه، طرح مجموعه آپارتمان‌سازی برای ارتش رژیم پهلوی در آبادان، هتل ماهشهر، و مجموعه مسکونی شرکت تعاونی دانشگاه صنعتی شریف در تهران اشاره کرد. نوشین احسان ساکن نیویورک و عضو انجمن معماران آمریکاست و فعالیت‌های حرفه‌ای خود را در این جغرافیا پیش می‌برد. طرح روح فضا[۱] را از سال ۱۹۸۵ شروع کرده و سخنرانی‌های متعدد در سراسر جهان ثمره‌ای از این فعالیت است. همراه با این طرح، احسان در طرح‌هایی برای اسکان زلزله‌زدگان هائیتی مشارکت کرده و تا به امروز در این طرح فعال است.

احسان، در میان طرح‌هایش توجه خاصی به اقلیم و معماری بومی کرده است: حجم‌های نسبتاً ساده، استفاده از مدول‌های تکرار شونده در پلان، حیاط مرکزی و حوض میان آن، توجه به هزینه‌ی ساخت و تلاش برای ارائه‌ی طرح‌های کم‌هزینه را می‌توان از ویژگی این طرح‌ها دانست. نوشین احسان در مصاحبه‌ای که در سال ۱۳۵۵ با نشریه‌ی هنر و معماری و در شماره‌ی مخصوص زنان دارد، از تفاوت‌های فضای شغلی خود به عنوان آرشیتکت در ایران و آمریکا می‌گوید. با این‌حال، رویکرد محافظه‌کارانه‌ی احسان نسبت به مسأله‌ی زنان و معماری در ایران در سخنان نوشین احسان در کنگره‌ی زنان و معماری رامسر مشهود است.[۲] اصرار به یکسان پنداشتن شرایط تحصیلات و فعالیت برای تمامی زنان ایران، گزاره‌ای نقدپذیر در میان سخنان احسان است است[۳].

صفحه‌ی اصلی پرونده‌ی «معماران و شهرسازان»

[divider]پی‌نوشت[/divider]

[۱] The spirit of Space

[۲] او با وجود شرایط نابرابر شغلی زنان و مردان معمار در ایران در این کنفرانس گفته بود: «شاید تعجب کنید که بگویم اولین باری که متوجه شدم زنم و زن بودنم ممکن است مانع ترقی‌ام شود درآمریکا بود. مردم به‌خصوص می‌پرسیند که چه کاره هستم و  وقتی می‌گفتم آرشیتکتم، با تعجب می‌پرسیدند آرشیتکت؟ چطور توانستی کار بگیری؟ وقتی می‌فهمیدند ایرانی هم هستم و آرشیتکت و موفق به کسب امکاناتی شده‌ام، این دیگر باعث تعجب بیشتر می‌شد».

«نوشین احسان» از ویژه‌نامه‌ی زنان معمار، هنر و معماری، شماره ۳۶-۳۵، مرداد و آبان ۱۳۵۵، ۴۷-۳۲

[۳] در نقدی که در ژورنال تهران به این کنگره نگاشته شده است، به این موضوع اشاره شده است که حضور احسان و سایر زنان در معماری، در وهله‌ی اول، متوجه شرایط خانوادگی این زنان است که با تحصیل آن‌ها در رشته‌ی ریاضی و حضور در دانشگاه مخالفتی نداشته‌اند.
Not a Women’s Lib Affair (1976): Tehran Journal

مطلبی دیگر
معرفی شش سرپناه مناسب برای آوارگان