یک قرن پس از خبر بزرگ

پرونده‌ای درباره‌ی تجربه‌ی معمارانه و شهرسازانه‌ی انقلاب کمونیستی اکتبر ۱۹۱۷

مطالب پرونده

اساساً تنها یک انقلاب بنیادی تاکنون بوده است و آن انقلاب نوسنگی است. این انقلاب به معنای به وجود آمدن ابزارهای به‌مراتب مؤثرتر، کشاورزی ثابت، مفهوم مالکیت زمین، سفالگری، به وجود آمدن یک طبقه‌ی حاکم مفت‌خور به خاطر ممکن شدن تشکیل مازاد غذا، به‌تبع آن شکل‌گیری دولت، نوشتن، پول، مالیات، کامل کردن تجهیزات نظامی (به لطف برنز)، تجارت‌ با راه دور و الی‌آخر. همه‌ی این‌ها از هزاره‌های قبل تاکنون ادامه داشته‌اند و ما همچنان در همان نقطه‌ایم. ادامه متن
در جولای ۱۹۲۹ لئونید سابسوویچِ اقتصاددان با مقاله‌ای که تحت عنوان «مسئله شهر» برای نشریه اقتصاد برنامه‌ریزی‌شده نوشت، مباحثه‌ای را پیرامون آینده شهرگرائیِ شوروی برانگیخت. سابسوویچ متقاعد‌شده‌بود که مراکزِ بزرگِ شهری در شوروی بیش‌ازحد پرازدحام و پرجمعیت‌اند و لازم است که در عین حفظِ پایهِ صنعتی‌ای که فراهم آورده‌اند، اندازه‌شان به حد قابل‌کنترل‌تری کاهش یابد. وی درعین‌حال مناطق روستایی را بسیار عقب‌مانده‌تر و منزوی‌تر از آن به‌حساب میاورد که در شرایطی که آن زمان در آن قرار داشت باقی بماند؛ بنابراین، سابسوویچ در عوضْ توزیعِ یکدست جمعیت و «شهرهای سوسیالیستیِ» به‌هم‌پیوسته -هم شهر صنعتی و هم شهر زراعی- را در فواصلی یکسان پیشنهاد کرد؛ شهرهایی هرکدام به‌طور برابر بین ۳۰ تا ۵۰ هزار نفر جمعیت داشته باشد. ادامه متن

فضای مونومنتال و مینیمال

مقدمه‌ای بر مدرنیسم شوروی در معماری و برنامه‌ریزی شهری

ساختارگرایی روسی و معماری استالینی تا حدودی برای مردم آشناست ولی هنوز اطلاعات زیادی در مورد معماری مدرن شوروی به مردم داده نشده است. یکی از اهداف نگارش این متن، بیان دوره‌ای از شهرسازی شوروی است که شاید در نگاه اول تنها خانه‌های بتنی کسل‌کننده نتیجه آن باشد، اما این نوع ساخت‌وساز در بسیاری موارد با برنامه‌ریزی و مفاهیم غربی همخوانی داشته است. اکنون مستندسازی این دوره از معماری بسیار ضروری است چراکه بسیاری از ساختمان‌های آن در حال تخریب هستند. ادامه متن

شهرهای بلوک شرق: از پیشامدرن تا پساکمونیسم

گزارش «برنامه اسکان بشر ملل متحد» از تاریخچه برنامه‌ریزی شهری در بلوک شرق

برنامه اسکانِ بشرِ ملل متحد (هبیتات) در سال 2009 بر آن شد که مجموعه گزارش‌هایی را درمورد وضعیت سکونتگاه‌های بشری و برنامه‌ریزی شهری در آن‌ها تهیه کند. فصل سوم این گزارش مروری است کلی بر تاریخچه برنامه‌ریزیِ شهری در کشورهای بلوک شرق. دیدگاه نویسندگان در خصوصِ نظام حاکم بر این کشورها، که «کمونیستی» خطاب‌اش‌ می‌کنند، چندان مثبت نیست اما در عین حال‌ نمی‌‌توانند مثلاً این را انکار کنند که از قضا، شکل و ساختار شهرها در دوره «کمونیستی»، در قیاس با شکل و ساختارِ هم‌تاهای‌شان در کشورهای سرمایه‌داری، سازگاری بسیار بیش‌تر با محیط‌زیست داشت و در حقیقت «پایدارتر» بود. ادامه متن
معماری شوروی سابق ایده‌های مختلف و جاه‌طلبانه‌ای برای دگرگون کردن فضاهایی داشت که مردم در آن‌ها زندگی، کار و رفت‌وآمد می‌کنند.در سال‌های اخیر، پرفروش‌ترین کتاب‌های لوکس معماری در یک موضوع باهم مشترک بوده‌اند: ساختمان‌های شوروی. آن‌ها قسمتی از مد عجیب ولی عوام‌پسندی هستند که سعی می‌کند خرابه‌های برجا مانده از اتحاد جماهیر شوروی را چشم‌اندازی بیگانه معرفی و سندسازی ‌کند. ادامه متن
اگر انقلاب‌های مهم تاریخ را چیزی بیش از تغییر آرایش روبناهای جامعه بدانیم و آن‌ها را به عنوان مقاطعی از تاریخ در نظر بگیریم که ممکن بودن شیوه‌های جدید و مترقی‌تر اندیشه و عمل اجتماعی در آن‌ها مانند صاعقه‌‌هایی نورانی حداقل برای لحظاتی (در نسبت عمر تمدن بشری) به عینیت می‌رسد، پس باید بپذیریم این انقلاب‌ها هرگز شکست نمی‌خورند. چرا که موفقیت آن‌ها در ورق‌زدن برگ‌کهنه‌ی تاریخ برای همیشه و بازکردن راهی جدید در آن است. از این رو انقلاب‌هایی مانند انقلاب فرانسه یا اکتبر روسیه با آن‌که از نظر شکل دادن به فرم مطابق با آرمان‌ها و شعارهایشان در قالب یک دولت مشخص ناموفق بودند اما اثراتشان در تاریخ برگشت‌ناپذیر بوده است. ادامه متن

مطالب مرتبط

مطالبی دیگر در مورد کمونیسم و اتحاد جماهیر شوروی

بیست و ششم آوریل امسال، سی و دومین سالگرد حادثه‌ی هسته‌ای چرنوبیل بود. در این حادثه، انفجار رآکتور [شماره‌ی] چهارِ نیروگاه هسته‌ای چرنوبیل[1] در اوکراین سبب مرگِ آنیِ 31 نفر، پخش ابرهای رادیواکتیو در دیگر نقاطِ اروپا و تخلیه‌ی زمین‌های اطراف نیروگاه به شعاع نوزده مایل شد. اکنون که ۳۲ سال گذشته است، این منظر را از دو جانب تعبیر می‌کنند: یکی از جانبِ حدود و ثغور فنون مهندسی، و دیگری هراس و ویرانی. به بهانه‌ی سالگردِ فاجعه و باران رادیواکتیوش، ما گذشته، حال و آینده‌ی معماری چرنوبیل را بررسی کرده‌ایم، تا سرگذشتِ چشم‌اندازی را که سوخته و ویران شده است اما هنوز ممکن است از خاکستر برخیزد ترسیم کنیم. ادامه متن

یک قرن پس از خبر بزرگ

پرونده‌ای درباره‌ی تجربه‌ی معمارانه و شهرسازانه‌ی انقلاب کمونیستی اکتبر ۱۹۱۷

دبیر پرونده: محمدصادق یوسف‌زاده صد سال از وقوع انقلاب اکتبر می‌گذرد و... ادامه متن