آمدن ترامپ به کاخ سفید، فقط در حوزه سیاسی با واکنش همراه نشده است. مسلمانان بسیاری از کشورهای دنیا که این روزها در قلب آمریکا زندگی می‌کنند، با این سؤال مواجه‌اند که آمدن ترامپ چه تأثیری روی زیست آن‌ها و مظاهر زندگی اسلامی در ایالات‌متحده آمریکا خواهد داشت.
آمدن ترامپ به کاخ سفید، فقط در حوزه سیاسی با واکنش همراه نشده است. مسلمانان بسیاری از کشورهای دنیا که این روزها در قلب آمریکا زندگی می‌کنند، با این سؤال مواجه‌اند که آمدن ترامپ چه تأثیری روی زیست آن‌ها و مظاهر زندگی اسلامی در ایالات‌متحده آمریکا خواهد داشت.
شرق نوشت: پاسخ‌های فراوانی برای این پرسش مشترک وجود دارد، اما شاید بتوان گفت در حوزه معماری، رودررویی ترامپ با مظاهر زندگی اسلامی در کشوری که ریاست‌جمهوری آن را برعهده‌گرفته است، کار دشواری باشد، چراکه او شاید به‌درستی نداند معماری اسلامی سال‌هاست در آمریکا جای خود را بازکرده و سرشاخ‌شدن با آن، مسلمانان را به واکنش‌هایی جدی و فرهنگی واخواهد داشت؛ اما مگر می‌توان نشانه‌هایی از معماری اسلامی و حتی ایرانی را در قلب آمریکا پیدا کرد؟ برای اولین بار مجله «سانفرانسیسکو کرونیکل»، ضمن معرفی چند ساختمان مهم که با الگوبرداری از شیوه معماری اسلامی رایج در ایران ساخته شده‌اند، بر این ادعا صحه گذاشت که معماری ایران و البته اسلام به قلب آمریکا هم رفته است. این مقاله از سوی «جاناتان کوریل» نوشته‌شده و در ایران به دست استادان گرامی، سعید عبادزاده‌مصدق و مریم صداقتی ترجمه‌شده و حالا نگاهی به آن، وضعیت دونالد ترامپ در مواجهه با مسلمانان ساکن این کشور را واضح‌تر می‌کند:
[divider]پس از ۱۱ سپتامبر[/divider]
مینورو یاماساکی، مهندس معمار آمریکایی در سال ١٩۶١، یک سال پیش از طراحی برج‌های دوقلو مرکز تجارت جهانی، طرحی بسیار کوچک‌تر را که تأثیر فراوانی بر نمای آفرینش جدید او در شهر نیویورک گذاشت، به پایان رسانید.
این طرح شش هزار مایل آن‌طرف‌تر، در عربستان سعودی قرار داشت که او در دهه بعد بارها از آن دیدن کرد. ظاهر مرکز تجارت جهانی به‌روشنی نشان می‌دهد یاماساکی، وجوهی از طراحی اسلامی را در برج‌های دوقلو به‌کاربرده است. این الگوبرداری بیش از هرکجا، در پایه‌های دو برج به چشم می‌خورد که با قوس‌هایی نوک‌تیز مانند آنچه در مساجد و سجاده‌ها وجود دارد، احاطه‌شده است. بنا بر گفته لوری کر، مهندس معماری که آثار یاماساکی را مطالعه کرده است، محوطه مقابل برج‌ها نسخه‌ای از صحن‌های شهر مکه، مقدس‌ترین مکان مسلمانان، به شمار می‌رود.
شخص یاماساکی نیز محوطه مرکز تجارت جهانی را که مانند مکه شبیه به فواره‌ای گرد با نقاطی برای نشستن است، این‌گونه توصیف می‌کند: «مانند بیابان، این محل، حیاطی صاف است تا مردم بتوانند چنددقیقه‌ای را به منظور کاهش از فشارها و یکنواختی‌های یک روز عادی کاری در آن بگذرانند». به مدت ٢٩ سال – از زمانی که نخستین برج مرکز تجارت جهانی در سال ١٩٧٢ به پایان رسید تا ١١ سپتامبر ٢٠٠١ که دو هواپیمای ربوده‌شده این دو ساختمان را با خاک یکسان کردند – آگاهی عمومی کمی نسبت به این نکته وجود داشت که بلندترین و قابل‌رؤیت‌ترین برج‌های نیویورک نشان‌دهنده علاقه یاماساکی به معماری اسلامی بود.
این ارتباط در هیچ لوحی نگاشته نشد. هیچ ادبیاتی آن را نستود. خود یاماساکی هم آن را اعلام نکرد، هرچند در کتابی با عنوان «حیاتی در معماری» که زندگی‌نامه شخصی وی است، تمجید خود را از قوس‌های اسلامی بیان کرده و تصاویری از طرح‌های مهمش به ثبت رسانده بود. در کنار این‌ها کتاب حاوی عکس‌هایی از عبارت‌های مذهبی مسلمانان بود که راهنمای تأثیر مستقیم وی از آن بود.
هرچند ممکن است مرکز تجارت جهانی برجسته‌ترین نمونه از معماری تحت تأثیر اسلام در ایالات‌متحده بوده باشد، باوجوداین، نمونه‌های شایان‌ذکر دیگری نیز در همه شهرهای بزرگ آمریکایی وجود دارند.
تئاتر آلکازار در سانفرانسیسکو تقریباً بنایی پرزرق‌وبرق با معماری اسلامی به شمار می‌رود. این در حالی است که استادان معماری معتقدند ما رین کاونتی سیویک سنتر سان رافائل با گنبد آبی‌رنگ مسجد مانند و آنتن برجی آن‌که یادآور گلدسته‌هاست، قریحه ایرانی و اسلامی را به نمایش می‌گذارد.
فرانک لوید رایت، صاحب‌نام‌ترین مهندس معمار آمریکا، بنای نامبرده را در اواخر دهه ١٩۵٠ پس از سفری به بغداد برای انجام مأموریتی به دستور فرمانروای عراق، شاه فیصل دوم، طراحی کرد. رایت که از ایران نیز دیدن کرد به معماری اسلامی علاقه‌ای دیرینه داشت و زیبایی‌شناسی ایرانی را عمیقاً تحسین می‌کرد. علاقه او پنهان نبود، اما ۴٠ سال پس از مرگ رایت این تمایل در خاطرات جمع‌آوری‌شده از وی از سوی ایالات‌متحده به چشم نمی‌خورد.
[divider]معماری تأثیر گرفته از اسلام[/divider]
در حقیقت تاریخ معماری تأثیر گرفته از معماری اسلامی در ایالات‌متحده سال‌هاست به‌اندازه کافی به آن توجه نشده است. آغاز آن اگر از معماری مغرب (تلفیقی از معماری اسلامی و اسپانیایی) چشم‌پوشی کنیم، دست‌کم به اواخر قرن ١٩ میلادی بازمی‌گردد. بناهای مغربی پیش از قرن ١٨ در ایالات‌متحده وجود داشتند و در آغاز از سوی شهروندان اسپانیایی که به دلیل سال‌ها حکومت اسلام بر آن‌ها معمار‌ی‌شان از این مذهب تأثیر پذیرفته بود وارد جنوب غرب این کشور شدند. ساختمان‌های جنوب غرب کشور اغلب با خشت و آجری که در نور خورشید خشک‌شده بود، ساخته می‌شدند.
مینا معرفت، مهندس نخبه معماری که مدیریت برنامه شهرهای اسلامی آن را بر عهده دارد و تاکنون در دانشگاه‌های ام‌آی‌تی، جان هاپکینز و وسلیان تدریس کرده است، می‌گوید: «معماری آمریکایی تأثیر گرفته از معماری اسلامی، پیشینه‌ای بسیار قدیمی‌تر از ساخت مرکز تجارت جهانی دارد». پیشینه آن به زمانی بازمی‌گردد که در نیومکزیکو، تگزاس و کالیفرنیا شاهد معماری اصیل خشتی بودیم. این معماری به‌طور مستقیم متعلق به مسلمانان اسپانیایی مقیم اسپانیاست. خانه‌های بومی جنوب غرب تقریباً با خانه‌های خاورمیانه و دنیای اسلام یکسان بودند.»
معماری اسلامی به‌روشنی ریشه در آداب اسلامی دارد، اما خود واژه، آن‌گونه که در غرب استفاده می‌شود به سبکی از بنا و طراحی اشاره دارد که از بار مذهبی برخوردار نیست. یاماساکی، رایت و مهندسان معمار دیگر به‌سادگی به‌رسم دادوستدی بی‌فرهنگی مشغول شدند که طبق آن، معماران برای الهام گرفتن به رسوم شکل‌گرفته در کشورهای دیگر رجوع می‌کنند. معماران دنیای اسلام نیز به این کار مبادرت می‌ورزند و نمونه آن را در قدیمی‌ترین نمونه بازمانده از معماری اسلامی، گنبد سنگی در اورشلیم می‌بینیم.
[divider]اسلام در آمریکا باقی می‌ماند[/divider]
معماری ایالات‌متحده در دهه ١٩۵٠ و اوایل دهه ١٩۶٠ از برکت وجود افرادی مانند رایت، یاماساکی و ادوارد دورل استون که پس از جنگ جهانی دوم نه‌فقط به شرق نظر انداختند، بلکه برای کار راهی سفر به آن نیز شدند، شاهد موج دیگری از تأثیرات اسلامی بود. بنا بر گفته کر، استون در سال ١٩۵٣ به هند سفر کرد و با الهام از تاج‌محل سفارت ایالات‌متحده را در دهلی‌نو بنا کرد. استون پس از بازگشت به ایالات‌متحده تأثیرات معماری مغول و اسلامی را در همه ساختمان‌هایش به کار گرفت. وی از دایره کلمبوس دو در نیویورک با مجموعه‌ای از قوس‌های منحنی و مرکز کِندی واشنگتن یاد می‌کند که ستون‌بندی آن قصیده‌ای از معماری اسلامی به شمار می‌رود. یاماساکی نیز به دهلی‌نو سفر کرد و غرفه ایالات‌متحده را در نمایشگاه جهانی کشاورزی سال ١٩۵٩ طراحی کرد. (کر هنگام پژوهش درزمینهٔ آثار یاماساکی و استون، متوجه شد وزارت امور خارجه ایالات‌متحده از سال ١٩۵٣ مهندسان معمار آمریکایی را به‌منظور «مطالعه جدی» فرهنگ و معماری کشورهای میزبان به انجام فعالیت‌هایی با سرمایه‌گذاری ایالات‌متحده در خارج از کشور تشویق می‌کرده است).
غرفه یاماساکی که تصویر آن در کتاب او به نام «حیاتی در معماری» آمده است، دارای گنبدهایی شبیه گنبدهای مساجد بود که بر فراز مسیرهای پیاده افراشته شده بودند. کارهای بعدی یاماساکی در عربستان سعودی که شامل ساخت ترمینال فرودگاه ظهران در سال ١٩۶١ و ساختمان اصلی آژانس پول عربستان سعودی در ریاض در سال ١٩٨٢ بودند، عشق او را به معماری اسلامی استحکام بخشیدند. دولت سعودی آن‌چنان به برداشت یاماساکی از قوس‌های اسلامی علاقه‌مند شد که نام آن را قوس‌های یاماساکی گذاشت و از آن در طرح‌های دیگر خود، ازجمله دانشگاه نفت و مواد معدنی شاه فهد در ظهران استفاده کرد. دولت این کشور همچنین تصویر ترمینال یاماساکی را در ظهران روی یکی از اسکناس‌های خود چاپ کرد. به گفته ناصر رباط، استاد معماری اسلامی آقاخان در ام‌آی‌تی، تاریخ معماری اسلامی همیشه در دل ایالات‌متحده باقی خواهد ماند. او می‌گوید حتی در دوران جنگ‌های صلیبی، اروپایی‌هایی که به سرزمین مقدس سفر کردند، به‌وسیله آنچه در مصر و سوریه و کشورهای دیگر دیدند، دگرگون شدند. شاید معماری گوتیک نیز از سوی جنگجویانی پایه‌ریزی شده باشد که از خاورمیانه بازگشتند و دانش ریاضی و معماری را که در آن محل آموخته بودند، به کار گرفتند. عکس این جریان نیز صادق است. مهندسان معمار کشورهای اسلامی به‌وسیله آنچه درباره کشورهای غیرمسلمان می‌خوانند یا می‌بینند، تحت تأثیر قرار می‌گیرند.
رباط می‌گوید: «فرهنگ‌ها همواره چه هنگام صلح و چه در زمان جنگ با یکدیگر مواجه و ادغام‌شده‌اند. درگذشته مردم، جهان را متشکل از فرهنگ‌های ناب و مستقل می‌دانستند که هرکدام زبان‌های خوراکی، دیداری، ادبی و معماری خود را دارا بودند؛ اما هم‌اکنون تعدادی از ما منش چند فرهنگی را که در آن اعتقادی به خلوص و محدودیت توسعه فرهنگی وجود ندارد، تأیید می‌کنیم … تأثیر، مداوم و دوسویه است و هیچ‌گاه باز‌نمی‌ایستد.»
منبع: [button color=”white” size=”normal” alignment=”none” rel=”follow” openin=”samewindow” url=”http://news.mrud.ir/news/30952/مساله-معماری-اسلامی-در-آمریکا-پس-از-انتخابات-ریاست-جمهوری-ورود”]پایگاه خبری وزارت راه و شهرسازی[/button]
